|
ژن، له یه‌كه‌م ڕۆژه‌وه نه‌ویستراو |
|
كوێستان د. ٧/١٢/٢٠٠٥ هه‌ر له‌و كاته‌وه كه سكێكی پڕ ده‌رده‌كه‌وێت، مانایه‌كی جنسیی ده‌دات. هاوڕێیان و ده‌رودراوسێ پاش چاكوخۆشیی به ده‌نگێكی پڕ نزاوه ڕووده‌كه‌نه ژنه سكپڕه‌كه و پێی ده‌ڵێن: ئینشه‌ڵا خودا كوڕێكت پێ ده‌دات، یان ئینشه‌ڵا كوڕ ده‌بێت. كوڕ، ئه‌وی كه له پاشه‌ڕۆژدا ده‌بێت به پیاو، ئه‌و له دڵه‌وه ده‌خوازرێت. به‌ڵام ئاشكرایه كه هه‌موو دوعایه‌ك ناگاته شوێنی خۆی و به هه‌رحاڵ نێزیكه‌ی نیوه‌ی منداڵان كچ ده‌رده‌چن. له كۆمه‌ڵگا جووتیاری و كشتوكاڵیه‌كان به نه‌ریت له دایكبوونی كچێك گیروگرفتی گه‌وره بۆ ژنه‌دایكێك ده‌نێته‌وه، به‌ڵام له كۆمه‌ڵگای دوواكه‌وتوودا به‌گشتیی گیروگرفته‌كان ده‌شێت بچووك بن یاوه‌كو زۆر گه‌وره بن. هه‌موو ژنێك له‌سه‌ر ئه‌وه ناكوژرێت كه كچێكی ببێت، به‌ڵام ژماره‌ی ئه‌و ژنانه كه‌م نین كه ساڵانێكی دوورودرێژ، شایه‌ت به دریژایی ژیانیان، ده‌بێت باجی ئه‌و سكه بده‌ن. قسه‌ی ناشیرین پێگوتن، ویژدان ڕووشاندن، هه‌ست برینداركردن، نه‌دواندن، له‌خۆدوورگرتن، ئه‌مانه هیچیان زه‌بری فیزیكیان تێدا نییه، هیچیان جێ برین و شوێنی لێدان به‌جێناهێڵن. كێ ده‌توانێت شوێنه‌واری ئه‌و جۆره ئازاردانه له‌سه‌ر ڕووخساری ژنێكی وا ببینێت؟ به‌تایبه‌تی له كۆمه‌ڵگایه‌كدا كه عه‌با، په‌چه و سه‌رپۆش ژنێك به ته‌واوی داده‌پۆشن. كێ ده‌توانێت له شێوه‌ی لووتێك، ده‌مێك و دوو چاودا شوێنه‌واری برینێكی وا ببینێت؟ به‌ڵی، ڕه‌نگه كه‌سانێك لێره‌وله‌وێ هه‌بن كه شوێنه‌واری ئازارێكی وا له چاوی ژنێكدا ببینن، به‌ڵام خۆ ئه‌و بینینه هه‌رگیز هیچ قازانجێكی كۆنكرێتی بۆ ئه‌و ژنه تێدا نابێت.
له كۆمه‌ڵگای دواكه‌وتوودا هونه‌رێك زۆر باوه، ئه‌ویش هونه‌ری شاردنه‌وه‌ی عه‌یبه‌یه. ئازاردانی ڕۆح وه‌ك عه‌یبه‌یه‌ك ده‌بینرێت. هه‌ر له‌به‌رئه‌وه هه‌موو ئازاردراوێك هه‌وڵده‌دات هێنده‌ی بتوانێت بیشارێته‌وه. درۆكردن له‌گه‌ڵ خود و له‌گه‌ڵ ده‌وروبه‌ردا ئاره‌زوو و حه‌زیكی زگماكیی نییه، به‌ڵكو به‌ردێكه بۆ شاردنه‌وه‌ی شتێك كه پێی ده‌گوترێت "عه‌یبه". چه‌ند ئاهی سارد، جه‌ند داخی گران ڕۆژانه له‌م گوند و شارۆچكه و شارانه‌ی ئێمه به‌رز ده‌بنه‌وه بێ ئه‌وه‌ی بگه‌نه هیچ بنمیچێك؟ كچان، ئیتر بوویسترێت یان نا، له دایك ده‌بن. له بریتی خۆیان دایكیان زینده‌به‌چاڵ ده‌كرێت. زینده‌به‌چاڵ، به‌ڵام نه به جه‌سته. دایكێك هه‌ر ده‌بێت بژی، دایكێك پێویسته بۆ ئه‌وه‌ی منداڵ به‌خێو بكات، خۆراك ئاماده بكات، جلوبه‌رگ بشوات، میوان به‌خێربێنێت و به‌ڕێ بكات، دڵی مێرد ڕابگرێت و ماندوویی بشكێنێت. كار لێره‌دا ته‌واو نابێت. كچ كه له‌دایك بوو، چاوه‌ڕوانیی له‌سه‌ره. كچ ده‌بێت جوان بێت. جوانیی له كۆمه‌ڵگای پیاوسالاردا ته‌نیا سه‌رمایه‌یه‌كه كه ژن بتوانێت خۆی پێوه با بدات. بۆ ئه‌وه‌ی ژنێك هێنده‌ی دیكه به‌دبه‌ختی دای نه‌گرێت، شتێكی زۆر باشه كه كچه‌ی جوان بێت. ئه‌رێ، ژن بێگومان ده‌بێت جوان بێت. به‌ڵام جوان مانای چی؟ ژماره‌ی ئه‌و ژنانه كه‌م نیین كه ڕۆژانه له سه‌دان شیعر و گۆرانییدا، له چیرۆك و ڕۆمان و فیلمه‌كاندا، ئه‌و وشانه ده‌بیستن كه ناتوانن خۆیانی تێدا ببیننه‌وه. "جوان" وشه‌یه‌كی پیاوانه‌یه و له كۆمه‌ڵگای پیاوسالاردا مانای تایبه‌تی خۆی هه‌یه. پیاو وشه‌یه‌كه كه پیاو، ئه‌وی به ماسولكه‌دار و ڕه‌ق داده‌نرێت، مانای تێئاخنیوه. ژن ده‌بێت باڵای به‌رزبێت، مه‌مكی قوت بێت، كه‌مه‌ری باریك بێت، پێی بچووك بێت، پووزی خڕ بێت، قامكه‌كانی ناسك و درێژ و باریك بن، چاوی بریقه‌دار، پرشنگدار، ڕوون و گه‌وره بن. ژنان ته‌نانه‌ت ده‌بێت پانییه‌شیان چاڵ بێت. به‌ڵام مرۆڤ ده‌زانێت كه ته‌مه‌ن كێبڕكێ له‌گه‌ڵ هه‌موو كه‌سێك ده‌كات و بۆڕی خوداش ده‌داته‌وه. كات ده‌ڕوات و كه‌مه‌ر ئه‌ستوور ده‌بێت، چاوه‌كان ماندوو ده‌بن و ته‌ڕییه سه‌وزه‌كه‌ی خۆیان ون ده‌كه‌ن و لیك ده‌گرن، په‌نجه‌كان له‌ژێر باری كاری ڕۆژانه و مانگانه و ساڵانه‌دا ئه‌ستوور ده‌بن و وشك هه‌ڵدێن، مه‌مكه‌كان به شیردان شل ده‌بن و شۆڕ ده‌بنه‌وه. ئه‌و جوانیه‌ی پیاو پێناسه‌ی ده‌كات گۆڕی ژنه زیندووه‌كانه. جوانیی شایه‌ت له چاوی ئه‌و كه‌سه‌دا بێت كه ده‌بینێت، به‌ڵام وێنه‌یه‌كی تایبه‌تی و پێناسه‌یه‌كی تایبه‌تی له مێشكی ئه‌و كه‌سه‌دایه كه ده‌بینێت. ئه‌و كه‌سه به‌گشتی پیاوه. كۆمه‌ڵگای پیاوسالار جوانیی هه‌ر به‌وه و له‌وه‌دا نابینێت كه دوو چاو گه‌وره بن، كاڵ یان ڕه‌ش بن، یان باڵایه‌ك به‌رز بێت. كۆمه‌ڵگای پیاوسالار پێناسه‌یه‌كی بێسنوور و بێمیچ به جوانیی ده‌دات. له كۆمه‌ڵگای پیاوسالاردا، جوان ئه‌و كه‌سه‌شه كه هیچ كه‌مئه‌ندامێتیه‌كی تیادا نه‌بێت، كه‌مئه‌ندام له زمانی كوردیی بازاڕدا 'سه‌قه‌ته". ژنێك هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ی به ئاسته‌م بشه‌لێت، عه‌یبدار و سه‌قه‌ته. چاوێك به ئاسته‌م خێل یان تیل بێت عه‌یبداره، ده‌مێك به ئاسته‌م لار بێت یان له گه‌ڵ باریكیی و پڕیی مۆدێلی ئه‌و كاته‌دا نه‌یه‌ته‌وه عه‌یبداره. هه‌ر سه‌رنجێكی سه‌رپێیی له هه‌موو ئه‌و ژنانه‌ی كه به پێوه‌ری پیاوانه هیچ عه‌یبداریش نین، چه‌ند ماكیاج و سووراوسپیاو و به‌كار ده‌به‌ن و ئارایش ده‌كه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و جوابنه بن كه پێوه‌ری پیاو ده‌یان گرێته‌وه؟ ساڵانه چه‌ند پاره سه‌رف ده‌كرێت، چه‌ند كات به فیڕ ده‌درێت، چه‌ند دڵ خورپه و هۆره ده‌گرێت؟ ساڵانه چه‌ند ئافره‌ت له‌و چاڵه ده‌كه‌ون؟ پیشه‌سازیی ماكیاج و ئارایش چه‌ند پاره‌ی له‌و وه‌همه دروستكراوه ده‌ست ده‌كه‌وێت؟ به‌ڵام جوانیی له‌وێدا ناوه‌ستێت. جوانیی هه‌روه‌ها له‌وه‌شدایه كه ژن یه‌ك شوو بكات. ژنێك ئه‌گه‌ر دوو شووی كردبێت، جا مێردی یه‌كه‌می هه‌رچیه‌ك و هه‌ر چۆنێكیش بووبێت، ئه‌وا دووهه‌م شووی هه‌ر جۆرێكه له عه‌یبه. ژنێك ئه‌گه‌ر سێ شووی كردبێت، جا هۆیه‌كان هه‌رچیه‌ك بن، ئه‌وا له ته‌واوی شاردا ده‌ناسرێت و ده‌بێت به نموونه بۆ عه‌یبه. هه‌ر خودی ئه‌و ژنه خۆی ده‌بێت به پارچه‌یه‌ك عه‌یبه. به‌راووردی ئه‌و دۆخه بكه‌ن له‌گه‌ڵ هی پیاوێكدا كه دوو، سێ یان چوار ژنی هه‌بێت. ئه‌و پیاوه ده‌توانێت له‌گه‌ڵ هه‌ر هه‌موویان دانیشێت، ئه‌و نانه بخوات كه ئه‌وان بۆیان دروست كردووه و له‌گه‌ڵیشیاندا هه‌ڵپه‌ڕێت. عه‌یبه‌كه شتێكه كه له‌گه‌ڵ جنسی ژندا له دایك ده‌بێت، كۆرپه‌یه‌كی مێ ئاوه‌ڵمنداڵه‌كه‌ی هه‌روه‌ك كۆرپه‌یه‌كی نێر لێ ده‌كردرێته‌وه، به‌ڵام هه‌ر ئه‌و كاته عه‌یبه‌یه‌كی پێوه ده‌نێن، كه به‌راستی كوڕ پێوه‌ی نانرێت. ڕسته‌ی وه‌ك "ژن جوان" له شیعر و ئه‌ده‌بدا گوزاره‌یه‌كی پیاوانه‌یه بۆ شتێك كه له به‌رانبه‌ر خۆیاندا دای ده‌نێن، نه‌ك وه‌ك شتێك له ناو خۆیاندا، وه‌ك مرۆڤ. ئه‌و گوزاره‌یه به‌رهه‌می گوتارێكی پیاوانه‌یه كه خاوه‌نی مێژوو، بیركردنه‌وه، فه‌لسه‌فه، ئه‌زموون، سیاسه‌ت و ده‌سته‌ڵاتی ئابوورییه. پیاوێكی ڕووتوقووت ناتوانێت جوانیی بكات به گورزێكی وا كه به‌ر زۆربه‌ی زۆری ژنان، جا ڕه‌نگی پێستیان هه‌رچۆنێك بێت، بكه‌وێت. هه‌ر بۆیه سیاسه‌تكردن جێگای جوانان نییه و جوان جێگای له سیاسه‌تدا نییه. جوانیی پێوه‌ندی ده‌سته‌ڵات له ناو ژن و پیاواندا په‌نهان ده‌كات. پیاو ده‌كات به مرۆڤ و ژن ده‌كات به "جوان"، به ئه‌وی دیكه. هاوكات كه "جوانه‌كه" له ڕاستیدا هه‌ر ته‌نیا له‌و كاته‌دا بره‌وی هه‌یه كه پێناسه‌ی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی پیاو ده‌یگرێته‌وه. جوانیی له قسه‌كردندا، له گوێگرتندا، له ده‌ستوده‌م جوڵاندندا، له دانیشتن و به پێوه‌ڕاوه‌ستاندا، ته‌نانه‌ت له‌و كاته‌شدا كه منداڵێك به باوه‌شه‌وه‌یه و ده‌ستیش خه‌ریكی كاری دیكه‌یه، بره‌وی هه‌یه. وشه‌ی وه‌ك 'به حه‌یا"، "به حورمه‌ت"، "ڕووسپی"، "ڕووسوور" به‌ر له‌وه‌ی مانای خۆیان بده‌ن، مانای جوانیان بۆ ئافره‌ت هه‌ڵگرتووه. ئه‌و ژنه جوانه كه ده‌زانێت چۆن دابنیشیت، به‌ڵام پیاوێك له پێناسه‌ی جوانیدا خۆی نابینێته‌وه، جا هه‌رچۆنیك دابنیشێت. ته‌نانه‌ت كاتێك كه له هه‌ره دانیستنێكی ڕه‌سمیشدا یه‌ك مه‌تر لاقی بكاته‌وه. تا ئه‌و كاته‌ی جوان له‌و مانایه‌دا بره‌وی هه‌بێت ئه‌وا تێگه‌یشتن، بۆچوون و ڕووانگه‌ی ئافره‌ت له‌سه‌ر سیاسه‌ت و ده‌سته‌ڵات بێ مانا ده‌بینرێت. وه‌ك چۆن قسه‌ی منداڵیك ئه‌گه‌ر زۆر دروست و ڕاستیش بێت به جیددی وه‌رناگیرێت و به "خۆش" لێك ده‌درێته‌وه، هه‌ر ئاوا قسه و بۆچوونی "جوانانیش" زیاتر له "خۆش" مانایه‌كی دیكه‌ی نییه. پیاو گه‌وره‌ساڵه، ژن منداڵ. تا ئه‌و ده‌مه‌ی ژن به‌و شێوه‌یه نوێنه‌رایه‌تی جوانیی بكات له ده‌ره‌وه‌ی جۆره‌كانی ده‌سته‌ڵاتدا ده‌هێڵدرێته‌وه، واته ده‌رهاوێژراو ده‌بێت نه‌ك له ناودا. یه‌كێك له ماناكانی فێمێنیزم به‌و شێوه‌یه بۆ من ئه‌وه‌یه كه ئافره‌ت فێر بێت بڵێت "نا' بۆن ئه‌و شتانه‌ی كه به "نا" تێیان ده‌گات، ئه‌و جا ئه‌و "نا" یه له هه‌موو ئه‌و شوێنانه و له كاتی خۆیدا بڵێت كه پێویستن. ئه‌ركێكی فێمێنیستان ئه‌وه‌یه كه پێناسه‌ی پیاوانه له چه‌مكێكی ته‌واو به سیاسیكراوی وه‌ك جوانیی دابماڵێت و به‌پێی هه‌لومه‌رج و تێگه‌یشتنی خۆی بیپێناسێنێته‌وه.
هه‌ڵبه‌ت ناكرێت چاوه‌ڕێی ئه‌وه بین كه دیارده‌یه‌كی وا، كولتیورێكی وا، فه‌رهه‌نگێكی پیاوسالارانه‌ی داكووتراوی وا، له كوردستان له شه‌ووڕۆژێكدا نه‌مێنێت، به‌ڵام ده‌بێت هه‌موو ڕێبازێكی خه‌باتی سیاسیی، دیموكراتیی و فێمینیستیی بگرینه به‌ر كه ئافره‌تی كورد بكرێت به مرۆڤێكی به‌خۆباوه‌ڕ، دڵنییا و هۆشیار كه له‌سه‌ر پای خۆی ڕاوه‌ستێت.
|