8 مارس ساڵیاد یا ڕۆژی ههڵسهنگاندن و پێداچونهوهی بزووتنهوهی هاوتایی ژن و پیاو

ههژێن

http://hezhean.blogspot.com

ههموو ساڵێک لهم سهروبهندهدا، ژنان و پیاوانێک که خۆیان به خهباتگهر و لایهنگری ئهم پێناوه دادهنێن، سنگ دهردهپهڕێننهوه. ههندێک دهیکهنه جهژن و ڕۆژێک وهک سیمبول، هێندێک کێشهکه به زۆرداری پیاو و له باشترین باردا دواکهوتووی کۆمهڵگه و چارهسهر به سهرکهوتن بهسهر پیاوان و پێشخستنی کۆمهڵگهو هێندێکیتر به سیستهمهکهو کۆتاییهێنان به سیستهمهکهوه دهیبهستنهوه و بهدهر لهمه قسهیهکی وردتریان لهم ڕۆژهدا بۆ کردن نییه و بێ دهرهنجامی کارهکهیان هیچکات پرسیاری لادروست نهکردوون و نهبووهته هۆی ڕۆچوونێکی قوڵ و ههوڵدان بۆ دهرچوون لهو بازنهی که تێیدا گیریانخواردووه.

ئهمهش دهگهڕێتهوه بۆ به ههڵه لێکدانهوه و تێڕوانین بۆ پرسهکه و پهیبردن به شێوازی خهبات و چۆنیهتی چارهسهر و ههنگاوه سهرهتاییهکانی ههستان بهخهبات.

ئهوانهی که گرفتهکه له پیاودا یا له دواکهوتوویی کۆمهڵگهدا دهبیننهوه، تهنیا پهنجهڕاکێشان بۆ وڵاتانێک که بهپێشکهوتوویان دهزانن یا ئهو وڵاتانهی که ساڵیانێکی ساڵ ژن وهک سهرۆک و سهرۆکشالیار بڕیاردهر بووه، بهسه بۆ ناورۆکپوچی بۆچونهکهیان و تێنهگهیشتنیان له پێکهاتی کۆمهڵگه و خودی پرسی ههڵاواردن و ناهاوتایی ژن و پیاو. ئهوانهش، که کێشهکه بهداهاتوویهکی دوور یا بهدهسهڵاتگهیشتنی پارتهکهیان دهبهستنهوه، پرسهکه تهنیا وهک تاکتیک وهردهگرن و پرسی نابهرابهری و بزوتنهوهیهک که دژ بهم نابهرامبهریه له ئارادایه بۆ ئامانجی پارتایهتی و بهدهسهڵات گهیشتنی خۆیان بهکاری دهبهن، ههر بۆیهشه له چهند دروشمێکی سهرهکی واوهتر ناڕۆن. چ ئهو ڕێکخراوانهی که پارتهکان وهک پاشکۆی خۆیان بهناوی ژنان و یهکسانی ژنانهوه قوتیان دهکهنهوه و چ ئهو ناوهندانی که فێمینیستهکان دایاندهمهزێنن، نهیانتوانیوه پرسی ژنان وهک بهشێکی کۆمهڵگه بکهنه پرسی سهرتاپای کۆمهڵگه. ئهمه چهند هۆی ههیه، لهوانه:

- ژنانیان لهنێو خهباتی جهماوهری دهرهاویشتووه و خهباتی هاوتاخوازیان له بواره ئابوری و سیاسی و کۆمهڵایهتیهکان دابڕیوه. ئهمهش بهمهبهستهوه ئهنجامدهدرێ، تاوهکو خودی پرسهکه و بزوتنهوهکه بکهنه پاشکۆی پارت یا بهڕێوهبهرایهتی.

- ژنانێک که له هۆکاری یهکهمدا ئامادهن و لهسایهی ئهو ههلهوه که لهسایهی پارت یا بهڕێوهبهرایهتیهوه بۆیان دهرهخسێ و بهناوی ڕابهر و لێپرسراوهوه خۆیان قوتکردۆتهوه، دهسهڵات و پلهوپایهخوازانێکن که دهزانن لهسایهی سهروهری باوکسالاریدا ئهو پلهوپایهیان بهرناکهوێ، که خهونی پێوه دهبینن و تهنیا ڕێگه بۆ گهیشتن به پلهو دهسهڵاتێک لهسهروهریدا، پۆلیسبوونهوهیه بهسهر ژنانهوه وهک مرۆڤی پلهچهند له کۆمهڵگهدا، بهمشێوه دهبنه پهیوهندیدهرێک لهنێوان بهشێکی ههره چهوساوهی کۆمهڵگه و سهروهران؛ واته ئهوهی که بهڕێوهبهرایهتی و دارودهستهکانی بۆیان ئهنجام نادرێ، ژنانێکی سهر بهتوێژه نێوهنجیهکان بۆیان ئهنجام دهدهن، ههر بهو شێوهیهی که کهسانێک لهناو کارگهراندا دهبنه چاودێر و ئهوهی به خاوهنکار ناکرێ، ئهوان بهزیادیشهوه بهدڵ و بهگیان ئهنجامی دهدهن.

- ئهوانهی لهسهرهوه باسکران، ههمیشه چارهسهر به گۆڕینی بهندهکانی یاسای باری کهسێتییهوه دهبهستنهوه، ههر بۆیهشه دهستو دامێنی بهڕێوهبهران دهگرن و لێیان دهپارێنهوه بۆ گۆڕین و ڕیفۆرم. ئهمهشیان ههر مایهپوچی بهولاوه هیچ ئهنجامێکی بهدهستهوه نهداوه، لهبری ئهوهی بهری تێکۆشانی بزوتنهوهکه بۆ زۆرینه بێ و ئاڵوگۆڕ بخاتهوه، بهپێچهوانهوه بزوتنهوهکهیان بهلارێدا بردووه و بهری ڕهنجی چۆته گیرفانی ئهوانهوه، که سواری ملی بوون. لهبهر ئهوهی که دهستکهوت، ههمیشه بهری تێکۆشانی جهماوهرییه و لهڕهوتی ئهو تێکۆشانهشدا تاکهکانی ناو بزوتنهوهکه وشیاری بهدهستدێنن، هوشیارییهک که له ئهنجامی وهڵامدانهوه به پرسگهلێک، که لهڕهوتی خهباته جهماوهریهکهدا سهرههڵدهدهن، ههڵسوڕاوان به وهڵامدانهوه پێیان به لهبهرچاوگرتنی واقیعی بزوتنهوهکه و ههڵسهنگاندنی بارودۆخهکه پێدهگهن. گۆڕینی بهندهکانی یاسا و باری کهسێتی، گهر بهرههمی خهباتی جهماوهری ژنان لهنێو دڵی بزوتنهوه جهماوهرییه گشتیهکهدا نهبێ، نه مسۆگهرییهک ههیه بۆ جێبهجێکردنی و نه خودی ژنان ئامادهیی و هوشیاری پێویستیان بهدهستهێناوه بۆ پێداگرتن لهسهری و کردنی به ڕێسای کۆمهڵگه. بۆیه ههرکات سهروهران بهرژهوهندییان بخوازێ لابردنی بهندێک یا ڕونکردنهوهی بهندێکی یاسایی وهک داخستنی بنکهی ڕێکخراوهیهک و کردنهوهی مزگهوتێک به ئاسانی دهستی بۆ دهبهن. پێویسته دهستکهوت و مهرهکهبی سهرکاخهز لێکجیاکهینهوه، کاتێک بزوتنهوهیهک به قوربانیدان دهستکهوتێک بهدهستدێنێت، ههرواش به هاتنهمهیدان و قوربانیدان پێی لهسهر دادهگرێ!

چارهسهر نه لهگرهوی دابڕاندایه لهپیاو، نه لهگروهی پێشکهوتنی کۆمهڵگه لهسایهی سۆزداری سهروهراندا، نه لهگرهوی سهرکهوتنی فڵان بهرنامه و پارت دا، بهڵکو له خودی ژناندا دهیبینم ، له ئامادهیی ژناندا بۆ ئازادبوون. ئهمهش تهنیا به چهند شتێکی ڕواڵهتی وهک پاشکۆیه ڕێکخراوه یا دهرکردنی گۆڤارۆکهی ڕێکلامهی مۆدی جلوبهرگی ژنان یا دروشمدان نابێ، بهڵکو له دهستبهرداربوونی ژناندایه لهو بیرکردنهوه پیاوسالارانهیهی که بهسهریانیاندا سهپێنراوه، لهو ڕێسایانهی ژیانی ڕۆژانه، لهو باره ڕۆشنبیری و کۆمهڵایهتی و ئابوری وسیاسیهی که بهباڵاندا بڕواوه. ئهوه نائادهیی ژنانه بۆ ئازادی ئهم ستهمه و ههڵاواردنهی ڕاگرتووه. چاوهڕوانی لهوهی ڕۆژێک پیاوان وهک کۆیلهی پله یهک ئهم ئهرکه ڕاپهڕێنن، بێجگه له خۆ فریودان چیدی بهرههمی نابێ، چاوهڕوانی له دهسهڵاتی ئهقلانی و بهڵێنی سهرکاخهزی پارتهکان، تهنیا لهخزمهتی درێژهدان به ستهمێکه که بهدرێژایی مێژوو، بووهته شوناسی کۆمهڵگهی چینایهتی. بهکورتی ئهگهر ئاڵوگۆڕی خۆیی ئاماده نهبێ، هیچکات کارایی دهرهکی نهیتوانیوه ئاڵوگۆڕ دروستبکات. ئهوه ئاڵوگۆڕی خۆییه، زهمینهی تهقینهوه و یاخیبوون له کاراییه دهرهکییهکان دروستدهکات، نهک بهپێچهوانهوه وهک ڕێکخرواگهلێک ئهورۆکه بهناوی ژنانهوه کاری بۆ دهکهن. گۆڕینی بهندهکانی یاسا دهتوانێ کۆمهک بکات، بهڵام جێبهجێکردنیان ئامادهیی تاکی پێویسته، تاکیش تاوهکو لهناخیدا ئاڵوگۆر سهرههڵنهدات، بهڕوی ڕێساو یاسا زاڵهکانهدا یاخی نابێ، تهقینهوه بهڕووی دهروبهرێکدا که ستهم دهسهپێنێ، پێویستی به هوشیاری ههیه، هوشیارییهک که به ئامادهبوونی کردهیی و مهیدانی ڕۆژانه له خهباتی جهماوهریدا سهرههڵدهدات. ههروهها گهر گۆڕینی بهندهکانی یاساش کۆمهککهر بن، ئهوا لهههمان کاتدا بۆ بهدیهێنانی هێزی جهماوهری پیویسته و هێزی جهماوهیش بهیهکگرتنی تاکه یاخیبووهکان لهسهر بنهمای خواست و ئامانجی هاوبهش پیکدێ. کهواته دهگهڕێینهوه سهر ههنگاوی سهرهتایی، واته سهرههڵدانی پرسگهلێک که ناکۆکی له ناخی تاکدا لهگهڵ دهوروبهری دروستدهکات. ئهمهش کاری ههمهلایهنهی دهوێ، کارکردن بۆ ئاڵوگۆڕ له خوارهوه بۆ سهرهوه نهک بهپێچهوانهوه، که تهواوی ئهوانهی بهناوی ژنانهوه قسهدهکهن، له دهسهڵاتداران دهپاڕێنهوه یا بهڵێنی بهدیهاتنیانمان لهسایهی بهدهسهڵاتگهیشتنی پارتهکهیان پێدهدهن ، یا بهئاوهزگیرکردنی دهسهڵات و دهنگدان بۆ پسپۆڕان و پیاوچاکان.

ئایا ژنان ئامادهی ڕزگاربوونن، ئهگهر ئهرێ، ئهوا پێویسته ژنان له ناخی خۆیاندا خۆیان ئازاد بکهن، خۆ ئازادکردن له شوناسنامهیهک که پێیان بهخشراوه، خۆ ئازادکردن له ڕێوشوێنێک که پێیان براوه، شکاندنی ئاوێنهکان که پێیان دهڵێن خوا ئێوهی بهخاتری پیاو یا بۆ لهزهتی پیاو ئافراندووه، شهڕ لهگهڵ ئهو کهسایهتییه لاوازهی که کراوهته ئاوهڵدوانهی ژنان، هاتنهدهرهوه لهپشت شوشهبهندی کۆگاکانهوه، دهرچوون لهسهر لاپهڕهی ڕێکلامه و کهتهلۆگی کۆمپانیاکان، بهجێهێشتنی ئاشپهزخانهکانی نێوماڵ. ئهمانه ههنگاوی سهرهتایین بۆ هاتنهدهرهوه. ئاخر ژنێک که نهتوانێت وێنایهکی جیا له دهزگهی دامرکاندنهوهی ئاڵۆشی پیاو، دهزگهی بهرههمهێنانی مناڵ، خزمهتکاری نێوماڵ، ئامرازی پاگهندهی کۆمپانیهکان، .. تد، بکێشێ، چۆن دهتوانێ خهون به ئازادبوون و هاوتایی بنهڕهتیهوه ببینێ؟ ئاخر ئازادی تهنیا به مافی ههڵبژاردنی پیاوێک نییه لهنێو ئهو پیاوانهی که ئامادهی کڕینی ههمیشهییانن، ئازادی تهنیا له کڕین و پۆشینی پۆشاکدایه نییه، ئازادی بوونی مرۆڤ دهسهلمێنێ و تهنیا گهڕانهوهی مرۆڤایهتی ژناندا بوونی ههیه و ئهمهش کاتێک مهیسهر دهبێت، که ژنان شوناسی ژنایهتی خۆیان ، شوناسی ژنایهتی مهبهست له ڕهگهزی مێینهتی نییه، بهڵکو مهبهست لهو کهسایهتییه لاواز و نزمهیه، که کۆمهڵگهی چینایهتی به باوکسالار و سیکیولارییهوه، به مۆدێرن و نامۆدێرنیهوه بهباڵای ژنیان بڕیوه و پایه و مرۆڤبوونی ژنیان تا ئاستی کۆئهندامی زاوزێ، ڕۆبۆتی نێوماڵ و ئامرازی دامرکاندنهوهی ئالۆشی پیاو هێناوهتهخوارهوه.

ئازادی و هاوتایی ژن و پیاو، ناتوانێت خواستێکی دابڕاو بێت، له خواستی ئازادیه گشتیهکان بۆ سهرجهم تاکهکانی کۆمهڵگه، لههاوتایی تاکهکانی کۆمهڵگه لهئهرک و ماف و بههرهمهندبوونیاندا. بۆ ئهوهی مهبهستمان وردکهینهوه، پێویسته توێژێکی ژنان بهنمونه وهرگرین، که دهکرێ کچانی خوێندکار باشترین نمونهبن: ئایا کچانی خوێندکار دهتوانن له ڕێکخراوێکی ژناندا چ سهربهخۆ چ سهربه پارت و بهڕێوهبهرایهتی، خواستهکانی خۆیان بهدهستبێنن ؟ بێگۆمان نهخێر، لهبهر ئهوهی، که ئهوان بهپێی ڕێوشوێنیان لهکۆمهڵگهدا، دهبنه بهشێک له توێژێکی کۆمهڵ، که خوێندکارانن و بهمشێوهیهش خواستهکانیان ههمان خواستی بهشهکهی تری خوێندکاران پێکدێنن. خوێندکاران وهک ههر توێژێکیتری کۆمهڵ، بۆ بهدهستهێنانی داخوازییهکانیان پێویستیان به یهکگرتن و ڕێکخراوبوون لهدهور بهرنامه و داواکاریگهلێکی هاوبهش ههیه. لهکاتێکدا که نیوهی هێزیان له تای نابهرابهری ماف و بڕیارداندا دانراوه و لهو مافه سهرهتاییانه بههرهمهند نین، که نیوهی خوێندکارانی کوڕ لێیان بههرهمهندن، ئیتر چۆن دهتوانن لهناو ڕێکخراوێکدا کۆببنهوه و خوازیاری ماف و ئازادی هاوبهش و هاوتا ، بۆ گشت ئهندامانی ڕێکخراوهکهبن. لهکاتێکدا که خوێندکارانی کچ وانهیهکی تایبهتی وهک (ماڵداری)یان بهسهردا سهپینراوه ، له کاتێکدا که پۆشاکی تایبهتیان بهباڵادا بڕاوه، لهکاتێکدا که لێک ههڵاوێردراون، ئایا دهکرێ قسه له بوونی ڕێکخراوهی جهماوهری واقیعی خوێندکاران بکهین ؟

بێگومان نهخێر، تا کاتێک که خودی ژنان لهناو بزوتنهوهکاندا خۆیان وهک ئهندام و تاکێکی ئهکتیڤ نهسهلماندبێ و داخوازیه سهرهتاییهکانی خۆیان، که سڕینهوهی ههڵاواردنه لهنێوان تاکی ژن و پیاوی ئهو توێژهدا، نهکردبێته دروشم و بهندی سهرهکی بهرنامه و داخوازی گشتی بزوتنهوهکه و دواجاریش کردنیان به بڕبڕهی بهرنامهی ڕێکخراوهی جهماوهری ئهو توێژه که ئهوان تاک و ئهندامی پێکهێنهرین. ئهمهش خهبات و قوربانی دهوێ، هاتنهدهرهوه و خۆڕاگری دهوێ و وهستانهوه و یاخیبوونی دهوێ. ئهمه بۆ گشت توێژهکانی کۆمهڵگه دروسته و کردنی خواستی هاوتایی ژن و پیاو به خواستی گشتی کۆمهڵگه، تهنیا له ههڵسوڕان و ئامادهیی بهکردهوهی ژنان لهناو بزوتنهوه و ڕێکخراوه جهماوهرییه سهربهخۆکانی توێژهکانی کۆمهڵدایه.

ئایا دهکرێ قسه له هاوتایی ژن و پیاو بکهین، بێ ئهوهی قسهمان لهسهر بونیادی خێزان ، له ڕێسای هاوسهری و له ئازادی خۆسهویستی ، لهکاری بێموچهی ناوماڵ ، له دهستکۆتاکردنی مهزههب له کاروباری گشتی و تاکهکهسیدا بکهین ؟ دهکرێ باس له ڕێکخراوهی جهماوهری سهربهخۆ بکهین، له کاتێکدا ئهو ڕێکخراوانه نێوهی توێژێک که نوێنهرایهتی دهکهن، فهرامۆشکردووه و دهرگهکانی بهڕویاندا داخستووه و قسهیهکی لهسهر ئهو ڕێگریانه نییه، که ژنان له بهشداربووندا دهگێڕنهوه ؟ دهکرێ خهبات بۆ هاوتایی بکهین، بیئهوهی ڕهخنهمان ئاراستهی ڕهگوڕیشه ئابووری و سیاسی و کۆمهلایهتییهکانی ههڵاواردنی ژن و پیاو کردنبێ؟ دهکرێ ئێمهی پیاوان خۆمان به هاوخهباتی ژنان دانێن، بێئهوهی کوشتنی ئهو بوونهوهره دڕنده پیاوانهیهی ناخمان، که ژنی به کۆیلهمان ڕاگرتتووه ، بێسڕینهوهی ئهو وێناکردنه نامرۆڤانهیهی بۆ ژنان که لهناخمدا تۆمارکراوه، بێنهفرهتکردن لهو شوناسه دڕندانهی که بهباڵامان بڕاوه ؟ بهڵام دهبێ ئهوهمان لاڕوونبێ، که دهستبهرداربوونی پیاوان لهو شوناسه نامرۆڤانه دڕنده و بهرتهرهی ههیانه، تهنیا لهگرهوی هاتنهمهیدان و یاخیبوون و دهستبهرداربوونی ژناندایه له شوناسێکی پلهچهند که کۆمهڵگهی چینایهتی بهباڵهی بڕیوون. لهدهستبهرداربوونی خهونی بهههشتی ئهو دونیا و پاداشتی خواییانه بۆ ژنان، که ئافهریدهی بیری پیاوانی سهروهر و بیریاره کاسهلێسهکانیانه.

ههڵبهته ئهمه بهمانای ڕهتکردنهوهی ئهو ههوڵانه نییه، که دراون یا بێ نرخکردنی ئهو قوربانیانهی لهم پێناوهدا دراون. بهڵکو مهبهست له ئاراستهکردنی بزووتنهوهکهیه، به ئاراستهی چارهسهری کۆتایی، ڕزگارکردنی بزوتنهوهکهیه له بازنهی بۆشی کایه یاساییهکان و قوتاربوون له بیرکردنهوهی ڕیفۆرمخوازی پیاوچاکان، دهستبهرداربوونی پاشکۆیهتی پارته سیاسیهکان و کایه و گهمه ڕێکلامهییهکانیان، گهڕانهوهیه بۆ ناو بزاڤه کۆمهڵایهتییهکان و یاخیبوون و تهقینهوهیه لهناوهوهڕا بهڕووی دهسهڵاتدا، لهرزاندنی پایهکانی ههڵاواردن، که خیزان وهک یهکهی پێکهێنهر و ڕاگری کۆمهڵگهی چینایهتی و ههڵاواردنی ڕهگهزهکان، که ههڵگری سیما و تایبهتمهندییهکانی کۆمهڵگهیه و ههره سهرهکیترین و مێژووییتریانه.

ژنان تاوهکو لهناخی خۆیاندا، وێنای خوایی پیاو نهسڕنهوه، تا لهناخی خۆیاندا بهسهر ئهو بوونهوهره دڕندهیهی، که کۆمهڵگهی نامرۆیی سهروهران بهسهریاندا سهپاندوویانه سهرنهکهون، ههرگیز ناتوانن، بچنهپای شهڕێکی دهرهکی، بهواتایهکیتر تاوهکو کۆتایی به دوو ئاوهڵدوانهیی کهسایهتی خۆیان نههێنن و شهڕی ئاوڵدوانهکانی ناخی خۆیان یهکلا نهکردبێتهوه و کهسایهتی یاخیبووی له خۆیدا بهسهر کهسایهتییه لاواز و دهستهمۆکهی ناخیدا زاڵ نهکردبێ، ناتوانێ له تاکیکی دابڕاوهوه ببێته کۆیهکی یهکگرتوو و بههیز و بهمشێوه ناتوانێ بچێته پای شهڕی دهرهکی ئهو هێز و دهسهڵات و سهروهرییهی که کۆیلهتی و ههڵاواردنی وی ڕاگرتووه. کهواته خاڵی دهستپێکردن لهدهستبهرداربوونی شوناسێکدایه، که کۆمهڵگه بهسهریدا سهپاندووه و ههنگاوی سهرهتایش بۆ هاتنه مهیدان و تهقینهوه، پێنانی لێبڕاوانهی خودی ژنانه بۆ ناو جهرگهی خهباتی جهماوهری سهربهخۆی چین و توێژه کۆمهڵایهتییهکانی کۆمهڵگه.

ئایا ژنان ئهو ئامادهییهیان نواندووه ، ئایا ئامادهن بێنهپای لێدوان و توێژینهوهیهکی وا، که سهرهنجامهکهی دهستنیشانکردنی ڕێگری و خاڵهلاوازهکانی بزووتنهوهکه بێ، بۆ ههڵگرتنی ههنگاوێکی نوێ بهرهو دهربازبوون لهو بازنه بۆشانهی پارتهکان و بهڕێوهبهرایهتی بۆیان کێشاون، بۆ کۆتاییهێنان به پاشکۆیهتی و سڕینهوهی سنورهکانی نێوان نێر و مێ و ههڵاواردنی ڕهگهزی ؟