مرؤظ ئازاديي خؤي فرؤشتووة

 كريشنا مؤرتي

مرؤظ ئازاديي خؤي فرؤشتووة

سةرةتايةك بؤ تيَرِوانيني كريشنا مؤرتي سةبارةت بة ذيان و مردن، ئازادي و ئةوين، هةلاَتن لة خود و ثةيوةندي نيَوان بةهاو خوو…

 

 زنجيرةي كتيَبي دةزطاي ضاث و ثةخشي سةردةم

كتيَبي طيرفاني ذمارة (55)

سةرثةرشتياري طشتيي زنجيرة

ئازاد بةرزنجي

 مرؤظ ئازاديي خؤي فرؤشتووة

نووسيني: كريشنا مؤرتي

وةرطيَرِاني : ياسين عومةر

بابةت: ليَكؤلَينةوةي عيرفاني

بةرِيَوةبةري هونةري: شيروان تؤفيق

مؤنتاذي كؤمثيوتةري: سةيران عةبدولرةحمان

هةلَةضني: وةرطيَرٍِ

ذمارةي سثاردن: (569)ي  2004

مافي لة ضاثدانةوةي ئةم  كتيَبة بؤ  دةزطاي ضاث و ثةخشي سةردةم ثاريَزراوة

 

ثيَرِست

ثيَشةكي                          7

ئامانج لة خؤناسي ضيية؟                 9

هةلاَتن لة خود..                     23

ثةيوةنديي بةها و خوو..                 30

هةلَبذاردن و ئازادي..                      36

مردن ضيية وا مرؤظ دةبيَت ليَي بترسيَت؟ 48

من لة مردن دةترسم، مردن ضية؟              61

بؤضي لة مردن دةترسين؟                66

تا لةكات و ئةوين نةطةين، لةمردن ناطةين        69

ئةطةر بة يةقينةوة دةستثيَبكةيت،

بة نايةقين دةطةيت..                          83

 

 

ثيَشةكي

جيدؤ كريشنا سالَي 1895 لة هندستان لةدايكبووة. لة سيانزة سالَيدا لةلايةن ئةنجومةني تيوسفييةوة وةك مامؤستايةكي جيهاني بؤ طواستنةوةي رِيَنمايي ثيَويست هةلَبذيَردرا، كةسيَك كة ثيَشتر دةركةوتني رِاطةيةنرابوو. كريشنا مؤرتي دواتر وةك مامؤستايةكي بة توانا و شيَلطير و لة باسكردننةهاتوو دةردةكةويَت، كة قسة و نووسينةكاني وابةستةي هيض ئاينيَكي تايبةتي، ض خؤرهةلاَتي و ض خؤرئاوايي نةبووة، بةلَكو جيهاني بووة. كريشنا سالَي 1929 ليَبرِاوانة، نكولَي لة ويَناي مةسيحئاسايانةي خؤي كرد و بةشيَوةيةكي وروذيَنةرانة ئةو رِيَكخراوي ثارةدارييةي شةرمةزاركرد كة بة ضواردةوريدا دروستببوو  و رِايطةياند كة (هةقيقةت ولاَتيَكي بص شةقام)ة و ناتوانريَت لة رِيَطةي هيض جؤرة ئايين يان فةلسةفة ياخود حزبيَكي رِةسمييةوة  ليَي نزيك ببينةوة.

كريشنا مورتي، لةوةبةدوا و بةدريَذايي تةمةني، ئةو بؤضوونةي رِةتدةكردةوة كة كةساني دي هةولَياندةدا جيَطة و مةقامي رِؤحيانةي  بدةنة ثالَ. ئةو لةهةموو جيهاندا بيَشومار طويَطري بةرةو لاي خؤي رِاكيَشا، بةلاَم بانطهةلَخةري هيض جؤرة مةرجةعيةتيَك نةبوو، هةروةها خوازياري هيض جؤرة موريديَك نةبوو و هةميشةش تةنيا وةكو كةسيَكي ئاسايي لةطةلَ كةساني بةرامبةريدا طفتوطؤي دةكرد. ضةقي قورسايي رِيَنماييةكاني هاتنةدي ئةو طؤرِانكاريية رِيشةييانةي كؤمةلَطة بوو كة تةنيا لة رِيَي ئالَوطؤرِثيَكهيَنان لة خودئاطايي تاكةوة دةتوانيَت بةديبيَت. ئةوةي كريشنا مؤرتي جةختي بةردةوامي لي دةكردةوة، ثيَويستي بة طرنطيي خؤناسي، ثةيبردن بة ثايةداريية ئايينية دياريكراو و جياكةرةوةكان و مةرجبةندبووني مليطةرايانة هةبوو. ئةو هةميشة ثيَداويستيي دةستبةجيَي ئازادي و سنطفراواني و دةستبةجص وةطةرِخستني "ئةو وزة لة تةسةورنةهاتووة شاراوةيةي ثانتايي فراواني ميَشك"ي وةبيردةهيَنايةوة. وادةردةكةويَت ئةم وزةية، هةمان سةرضاوة و كانطاي داهيَناني خودي ئةو بووة، و بؤ سةقامطيريي ثةيوةنديي لةطةلَ كؤمةلَيَكي ئاوا جؤراوجؤري مرؤظةكاندا وةك كليلي ضارةسةركةر بووة.

كريشنا مؤرتي، تا سالَي 1986، واتة تا سالَي كؤضي دواييشي، بص ثسانةوة لة سةرتاسةري جيهاندا لةطةلَ كةساني تردا طفتوطؤي كرد. قسة و طفتوطؤ و دةستنووس و نامةكاني لةتويَي زياتر لة 60 كتيَبدا كؤكراونةتةوة.

 

ئامانج لة خؤناسي ضيية؟

بؤضي بة دواي خؤناسيدا دةطةرِيَين؟ دةمانةويَت ض شتيَك بناسين؟ خود ياني ضي؟ ناسيني خود ض دةرديَكي ئيَمة تيماردةكات؟ ئايا لةم رِيَطايةدا رِاستطؤين يان بةدواي سةرطةرمييةكي تازةدا دةطةرِيَين؟ بةم ثيَية، سةرةتا بةرلةوةي ثص بنيَينة ئةم رِيَطا دذوارةوة، دةبيَت وةلاَمي ئةم ثرسيارانة بزانين. ئةطةرنا، ماوةيةك لة كاتي خؤمان بةفيرِؤدةدةين! رِةنطيشة سةرليَشيَوانيَكي زؤرترمان ببيَت بة تووشةوة.

زؤر بة سادةيي و بة كورتي مةبةستي ئيَمة لة خؤناسي ئةوةية كة ناكؤكيةكاني ناوةوةي خؤمان بناسين؛ ئةو ناكؤكيانةي ئارامييان لي هةلَطرتووين، بةلاَم ئايا ناسيني ئةم ناكؤكيانة دةرديَكي ئيَمة دةرمان دةكةن؟ وةلآمةكة بةدلَنياييةوةو بةشيَوةيةكي يةكجارةكي نةخيَرة.

بيَطومان ئةطةر مةبةسمان بيَت ناخي خؤمان بثشكنين، دةبيَت لة جيهاني ناوةوةي خؤمان بةئاطابين و بزانين رِةطورِيشةي دلَةرِاوكيَكانمان لةكويَداية؟ هؤكاري ترسةكانمان ضين؟ رِق و تورِةييةكانمان لةكويَوة ديَن؟ لةبةرئةوةي ئةم ميكانيزمة لة بووني ئيَمةدا دروست بووة. ئةمرِؤ ئيَمة بةم تايبةتمةندييانةوة ذيان دةبةينةسةر و ئةواني تر(خةلَـك)يش لة دةوروبةرمان بةم تايبةتمةنديانةوة مامةلَةمان لةتةكدا دةكةن. هةرضةندة ليَكجوداكردنةوةي هةستةكان و ئارةزوةكان لةخؤناسيندا برِيَك بة لارِيَماندا دةبات، بةلاَم ناضارين سةرةتا هةنديَك بةلارِيَدا برِؤين تا كاتيَك هاتينةوة سةر رِيَطةي بنةرِةتي، لةطةرِانةوة بؤ لارِيَكان خؤمان بثاريَزين!

لة بنضينةدا بزاوتي ئيَمة بؤ ذيان، بزاوتيَكة لةسةر فةلسةفةي بكوذة تا خؤت زيندو بميَنيتةوة رِاوةستاوة. رِةنطة هةندي لة ليَكؤلَةران و خويَنةران رِةخنةبطرن و بلَيَن ئيَمة ذيان وا نابينين. دةلَيَين ئةوةي كة دةستي لة بةربةرةكاني  كيَشابيَتةوة، نابيَت ضيدي بة ناكؤكي ذيان بةريَتة سةرو دةبيَت  لةطةلَ خةلَكيدا سازشي هةبيَت. بونةوةريَكي ئاوا بص رق و كينةية، هيض ترس و تورِةيي و سوكيَتي تيادا نيية، مرؤظيَكة بص طرص و طؤلَ و بيَ سنور هةست بة ئاسودةيي دةكات و لةخؤوةرِا سةرمةست و دةمبةثيَكةنينة.. بةلاَم ئايا لة دنياي ئيَمةدا  بةرِاستي دةتوانريَت لةم جؤرة كةسانة ببينريَن؟ بيَ ئةوةي بمانةويَت بةشيَوةيةكي رةها قسةبكةين، دةلَيَين ئيَمةي مرؤظ زؤربةمان طرفتاري ناكؤكي و دةرطيريي دةرونين. كةواتة دةمانةويَت دنياي شتة ناكؤكةكان بناسين و ئةطةر بكريَت خؤمان لةو ناكؤكيانة رزطاربكةين، تا لةم تةمةنة كورت و تيذ تيَثةرِةدا تووشي ئةم هةموو ئازار و ضةرمةسةرييانة نةبين. ئيَستا لةكويَوة قسةوباس لةمةرِ خؤناسي دةست ثيَبكةين؟ تاقة دةرونناسيَك كة ناكؤكية ناوةكيةكاني مرؤظي رِيَك وةكو ميناتؤريَك ويَنةكيَشاوة، خاتوو (كارن هؤرناي)ية. ئيَمة سيستةمي دةرونناسيةكةي ئةو دةهيَنين كة دةتوانيَت لة دواجاردا لةخؤناسي ئيَمةدا كاريطةر و بةسود بيَت، بةلاَم هةر لةم هةنطاوي يةكةمةوة دةلَيَين خاتوو هؤرناي بة حةزو ئارةزوو و هةستة ناكؤكةكانمان دةناسيَنيَت و ميكانيزمي بةرطرييةكانمان لةبةرامبةر خةلَكيدا نيشان دةدات و رِيشةي تورِةييمان ئاشكرادةكات. هةروةها باس لة ناكؤكية بنضينةييةكانمان دةكات، كة بة كاكلَةي طرفتة رؤحيةكانماني دةزانيَت و بةجؤريَك لة جؤرةكان لةمةرِ خودي رِاستةقينةو خودي نمونةيي قسةدةكات، ثةردة لة رِوي نافةرماني لة خودو خؤسةرزةنشتكردنةكانمان هةلَدةمالَص، بص ئارامي و دلَةرِاوكيَكاني خؤمانمان نيشان دةدات و بةرِيَطةيةك لة ريَطةكان ترسةكانمان شيكار و شيتةلَ دةكات. لة رِاستيدا بة رِؤشني لةمةرِ نيشانةو ئاكامةكاني ئةم ناكؤكيانةمان دةدويَت.

سةرباري هةموو ئةمانة، ئةوةي بةم سيستمة خؤي دةثشكنص و لةخؤي دةكؤلَيَتةوة، دواجار بةدةستي بةتالَ دةطةرِيَتةوة. ضونكة ئةطةرضي خؤي دةناسيَت، زانياري لةسةر هةستيارييةكاني خؤي بةدةستديَنيَت، ترسةكاني خؤي بةرِووني دةبينيَت، بةرِوني هةست بة خؤبةكةمزانين دةكات، لةكاتي خؤيدا ميكانيزمةكاني بةرطري خؤي دةبينيَت، ئةو ناكؤكية ناوةكييةكانةي خؤي دةبينيَت كة لة كيَشمةكيَشي ئةم حةزو ئارةزو و هةست و باوةرِانةوة رِودةدةن، كةضي هيضي لةدةست نايةت. واتة تةنها لة كؤتايي رِيَطةكةدا سةيردةكات رِيَطاكةي روناككردؤتةوةو ئةم دياردة خةيالَييانة دةبينيَت و لةم ناسينةي خؤي سةرسام دةبيَت، بةلاَم ئةم ناكؤكيانة هةروا لةجيَي خؤياندا ماونةتةوة. هيَندة نةبيَت كة بةجؤريَك لةجؤرةكان لة بوونيان ئاطاداربؤتةوة. جاريَك لة خاتوو كارن هؤرناي دةثرسن ئيَوة ئةم هةمووة لةمةرِ تايبةتمةنديية دةرونييةكاني مرؤظ قسةدةكةن و زؤر ورديش دةدويَن و رةنطة جطة لة ئيَوة هيض تويَذةريَكي دةروني نةيتوانيبيَت بةم جؤرة قولَة بة وردةكارييةكاني ناوةوةي مرؤظدا رِؤضوو بيَتة خوارةوة، بةلاَم ئةي بؤضي لةمةرِ ريَطةي رزطاربوون لةم ناكؤكيانة نادويَن. خاتوو هؤرناي لة وةلاَمدا دةلَيَت هةر ئةوةندةي ناكؤكيةكاني ناخي خؤت ناسي ئةوة خؤي لة خؤيدا دةرمانة[1]. خاتوو هؤرناي لةبةر يةك هؤ رِاست دةبيَذص، ئةويش ئةوةية كة ناسين زةمينةي ضارةسةركردن ئاسان دةكات، بةلاَم ناكريَت ئةوة قبولَبكريَت كة ئةمة كتومت ضارةسةرةكة بيَت، ضونكة زؤريَك لةو كةسانة، كة بؤ ناسيني ناكؤكية ناوةكيةكاني خؤيان سود لة دةرونشيكاري وةردةطرن، نةخؤشن، لةبةر ئةوةي هةمووان دوضاري ئةم ناكؤكيانةن. بةم ثيَية، ئةم وشةية لةروي دلَنياييةوة بةكاردةهيَنم- بؤ ضارةسةر كردني خؤيان سوديان لةم سيستةمة وةرطرتووة، سةرئةنجام دوضاري سةرليَشيَوان بوون. ئةم شيَوازة رِيَك دةمخاتةوة يادي كتيَبي (سيزيف) ي ئةلبيَر كامؤ. يان ضيرؤكي ئةو ميَرولةيةي كة بةوثةرِي ناخؤشييةوة دةنكة تؤويَك تا سةري سةرةوةي ديواريَك دةبات و دوبارة دةنكة تؤوةكة لة سةرةوة دةكةويَتة خوارةوةو ئةم كارة هةزاران جار دوبارةدةكاتةوةو هةميشة سةرسامة كة بؤضي كارةكة كؤتايي نايةت! لة سيستةمي دةرونشيكاري خاتوو هؤرنايدا هيض كاتيَك كار كؤتايي نايةت و هةميشة مرؤظ لة سةرةتاي كارةكةداية! ئةطةرضي زانياريطةليَكي دةربارةي ثيَكهاتي دةروني خؤي و خةلَكي بةدةستهيَناوة. هةندص جاريش ئةوانةي توتيئاسا سودي لي وةردةطرن لة هةموو تاقيكردنةوةيةكدا روبةرِوي شكست دةبنةوة!

 

سةرجةمي سيستةمة دةرونشيكارييةكةي خاتوو هؤرناي لة كتيَبي "ناكؤكيةكاني ناوةوةمان"دا دةبينين، كة زؤر رون و رِاشكاوانة هاتووة. كورتةكةي ئةوةية كة: "رِةط و هةستةي تورِةيي لة مندالَدا لةلايةن كةساني دةوروبةرةوة دروست دةبيَت. بةم واتاية بة هؤي سوكايةتي و سوك كردن، ترساندن، ستةم، زؤرليَكردن، زؤر بلَيَيي، سةختطيري، طويَنةدان بة لاوازيية سروشتيةكاني مندالَ و حةز و ئارةزووة تايبةتييةكاني، متمانةبةخؤ و بةبوونيي، سست و لاواز دةكات. هةموو مةسةلة ئالَؤزة رؤحييةكان، كة دواتر سةراسةري ذياني كةسي تورِة خراث دةكات، لة رِةوتيَكي ئاوها سادةوة دةست ثيَدةكات[2]." مندالَ ثاشي ئةوةي تؤوي ناكؤكيي سةرةكي تيادا دروستبوو، بؤ ئةوةي لة ئازاري كةساني دي بةدووربيَت سص رِيَطة بةكارديَنيَت، يان سؤزخوازدةبيَت، واتة بةثيَي دلَخوازي كةساني دي رِةفتاردةكات، يان دةبيَتة كةسيَكي مةزنيخواز، واتة حةز و ئارةزوو وحالاَتي ئازايانة (بةدةم وثلي لةقسةكردندا) دةنويَنص، ياخود طؤشةطيردةبيَت، واتة بؤ هةلاَتن لة ئازاري كةساني دي ثةنا بؤ طؤشةيةك دةبات و بازنةي ثةيوةندييةكاني خؤي زؤر سنوردار دةكاتةوة. ناكؤكيي بنةرِةتيش لة دةروني مندالَدا لة بةريةككةوتني ئةم سص حةز و ئارةزوةوة سةرهةلَدةدات، هاوكاتيش مندالَ رق و تورِةيي خؤي سةركوتدةكات و حالَةتيَكي ئالَؤزي و دلَةرِاوكيَيةكي هةميشةيي ثةيدادةكات. لةم بيَنةوبةرةيةدا مندالَ بؤ ئةوةي لة نافرمانيكردني خؤي و خؤسةرزةنشتكردن ثاريَزراوبيَت، خوديَكي نمونةيي بؤ خؤي دروست دةكات، بؤ ئةوةي لةئازاري دةروني خؤي دوربخاتةوةو تا ئةو شويَنةي كة بتوانيَت هةولَدةدات خودة واقيعيةكةي خؤي لةبيربكات. ئاشكراية لةم رِيَطايةدا سةركةوتوو نابيَت، ضونكة مرؤظ  لةطةلَ (خود)ي واقيعيدا دةذي، يان هةميشة ناضاري رِوبةروبوونةوةية  لةطةلَ خودي واقيعيدا. هةلاَتن لة خودي واقيعي مةحالَة. ئةمة شتيَكة تةنها لة بؤشايدا دةشيَت، شويَنيَك كة كةسي تيا نةبيَت. لاساريي دةرهةق بةخؤي هةر لةم ناكؤكيةوة ديَتةئاراوة يان تونددةبيَتةوة. لةبةر ئةوة مندالَ ناتوانيَت خواست و حةزو ئارةزو و ئاواتةكاني خودة نمونةييةكةي بةديبهيَنيَت. ئةمةية كة هةميشة ضةثيَنراو و ترسيَنراو دةميَنيَتةوة و رؤذ بةرؤذ  بي متمانةتر دةبيَت بةخؤي و ئةم جؤرة هةستي خؤبةكةمزانينة لةودا رِةطيَكي قولَ ومكؤم دادةكوتص. ئةم ثيَكهاتة بةرطرييةي مندالَ، ئاكامطةليَكيشي بة دواوةوةية، ئةويش جؤرةكاني ترسة، حةساسيةتةكانة، زوو زيزبوونةكانة، تةمةلَي و سستيةكان و ثيَشنةكةوتني واقيعية، لاوازي ويست و برِيارة، نارِةزايةتيية لة ذيان، حةسودي زؤرة، رِةزيليية، لة هةمووي طرنط تر ئارةزوة سادييةكانة كة لة مرؤي تورِةدا دةردةكةويَت، لةبةرئةوةي خؤي لة هةمووان بةزةبرثيَكةوتوتر دةزانيَت!

با دوبارة بطةرِيَينةوة بؤ سةرةتاي بابةتةكة، خاتوو هؤرناي سةرباري ليَوةشاوةييةكةي لة ناسيني تورِةييدا هةستي بةوة نةكردووة يان نةيزانيوة كة ثاش ئةوةي مرؤظ لة ميكانيزمةكاني بةرطري خؤي و شويَنةوارو كاردانةوة دةرونييةكاني خؤي لةم جيهانة شيَواو و بةسةريةكدا ترشاو و بص ثيَوةرة ئاطاداربوةوة، دةبيَت ضي بكات؟ خاتوو هؤرناي دةيةويَت بة ناسيني مرؤظ يان دةرونشيكاريي مرؤظ هاوسةنطي واقيعي بؤ مرؤظ بهيَنيَتةئاراوة كة مةحالَة، لةبةرئةوةي مرؤظ خوي بةم خةسلَةتانةوة طرتوةو لةسةريان رِاهاتووة، هةر بةدةوري خؤيدا دةسورِيَتةوة و خولدةخوا  لةطةلَ ترس، رِق ، حةسودي، تورِةيي، بيَزاري، ضاوضنؤكي و ضةندين تايبةتمةندي تري لةو ضةشنة.. شتيَكي تر ئةوةية كة خاتوو هؤرناي ئةم شويَنةوارو تايبةتمةنديانة بة حةقيقةت دةزانيَت. سيَيةم ئةوةي كة ئوسولَةن ضؤني دةشيَت مرؤظ  لةطةلَ ئةو ئايديالاَنةي كؤمةلَطةي ئةمرِؤ لةبةر ثيَي ئةوي دادةنيَت و هان ودنةي دةدات دةستيان بؤ دريَذبكات، لةدلَةرِاوكص، نيطةراني، رِق، تورِةيي و نةفرةت بةدووربص! واتة ئايا ئيَمة دةبيَت تا دواين رِؤذي ذيان بة تةلَقيندادان خؤمان سةرطةرم بكةين؟ ئةطينا مرؤظيَك كة لة ناكؤكيي هةميشةييداية  لةطةلَ ضواردةورةكةي ض ناكؤكيي ناوةكي و ض ناكؤكيي دةرةكي ئةم مرؤظة ضؤنضؤني دةتوانيَت ئاسودةو ئارام بذيَت؟ دوذمنايةتي و دذايةتي لة ذياني ئةودا لةضارنةهاتووة و بةرئةنجامي ئةم دوذمنايةتييةش واتة ترس، نيطةراني، دلَةرِاوكص، كينة، نةفرةت، تؤلَةسيَني، ثيلاندارِيَذي، خؤخؤري، هةستي ستةمليَكراوي، هةستي كةميَتي و هةميشة مرؤظ كاردانةوةطةليَكي ميكانيكي  لةبةرامبةر ئةم هةستانةدا هةية. ئيدي مرؤظ دؤستي مرؤظ نية! ئايا دةرونشيكاري يان خودشيكاري دةبيَت تا كؤتايي تةمةن دريَذةي هةبيَت؟ ئةمةيان دذي مةبةستة، كةواتة دةبيَت كةي مرؤظ بةرِاستي بذيَت!

طؤرِيني روانطة بؤ ذيان

مرؤظ دةبيَت روانيني خؤي بؤ ذيان بطؤرِيَت. ئةمة سةرةتاو كؤتايي خؤناسية. مرؤظ دةبيَت رِوانيني بؤ خؤي بطؤرِيَت، هةروةها تيَرِوانيني بؤ كةساني ديش بطؤرِيَت. ئةطةر تا ئيَستا بةثيَشداوةريي و قةزاوةت(حوكمي لةوةوثيَش)ةوة دةيرِوانيية خؤي يان كةساني دي، ئةوا ئيَستاو دوا بةر بةم رِةوةندة فيكري و هزريية بطريَت! بة يةكجاري دةست لةم هةموو دةربرِين و ليَكدانةوةو شيكردنةوة و شيكاركردنة هةلَبطريَت. مرؤظ ثيَويستي بةيةك طؤرِان و ئالَوطؤرِي شؤرِشطيَرِانة هةية؛ شؤرِشيَك كة ثيَودانطيَكي تيَدا نية و لة هيض قوتابخانةيةك يان سةرضاوةيةكةوة خؤراك وةرناطريَت. مرؤظ دةبيَت كةسايةتي خؤي لةبةرضاونةطريَت و خؤي لة هةموو رِابردووي خؤي ثاك بكاتةوة و خؤي لة هةموو تايبةتمةنديةكاني رِوتبكاتةوة. مرؤظ دةبيَت دةست لة (بوون) بشوات. خؤشيكاري بةشيَكة لة (بوون)ي مرؤظ! رِيَـــككردنةوةي كةسايةتية، ياريكردنة بة خةيالَ و ويَنا، سةرطةردانية لةنيَو بةها رِيَذةيي و طؤرِاوو ناكؤكةكاندا! مرؤظ دةبيَت ثيَداويستية دةرونيةكاني خؤي، كة بةشيَوةيةكي مةرجبةند هاتونةتة ئاراوة، ثشتطوص بخات يان خؤي بخاتة هةلومةرجيَكةوة كة نةيةويَت وةلاَمدةرةوةي ثيَداويستية عةسةبية دةرونيةكاني خؤي بيَت، واتة رِيَطةي مةرجبةند بووني(شرطي شدن) ميَشك بطريَت، ضونكة مرؤظ بةقولَي بةرِابردويةوة طريَدراوة. تيَطةيشتن لةم رِاستية رِيَطةي خؤناسين ئاسان دةكات. مرؤظ دةبيَت ثيَوةرةكان تورِهةلَدات. مةبةست ئةو ثيَوةرانةية كة هؤكاري سةرةكي ناكؤكية دةرونيةكاني مرؤظن لة سةرتاسةري جيهاندا! سةرقالَبوون بة تيؤرةكاني دةرونناسيةوة مرؤظ بة خؤي ناناسيَنيَت، بةلَكو مرؤظ  لةطةلَ طريمانةو تيؤريطةليَكدا رِيَدةكات. واتة ديسان بةرِيَطةيةك لة رِيَطةكان مرؤظ طريَدةداتةوة. لة حالَيَكدا كة مرؤظ بؤ ئةوةي خؤي بناسيَت دةبيَت خؤي لة طريَدانةوة بة دنياوة رزطاربكات و دور لة خةيالاَت و طومان بذيَت. لةرِاستيدا قولَرِؤضوون بة نيَو خوددا ياريكردنة بة خةيالَ! خؤ ئةطةر زيادةرِؤييمان نةكردبيَت، ئةوا دةبيَت بلَيَين لوتكةي خؤناسي لة دةرونشيكاريدا، كة  لةطةلَ قوتابخانةكةي خاتوو هؤرنايدا ثةيوةندي هةية، هةر هةمان ياريكردنة بة خةيالَ و تةوةهومات.

ثيَويستة ئةوةش بلَيَين كة خؤناسي دةبيَت ببيَتة مايةي طؤرِينيَكي بنةرِةتي لة كؤمةلَطةدا. خؤ طةر ثيَكهاتة كؤمةلَيةتيةكان هةربةم شيَوةية بميَننةوة، ئةوا جؤرة تةنهايي و خةلَوةتيَك بؤ ئةو مرؤظة دروستدةبيَت كة دةيةويَت دور لة دةرونناسي  لةطةلَ عيرفاندا بيباتة سةر. هيض طرفتيَكيش نية، ضونكة ثيَداويستية رِاستةقينةكاني مرؤظ وةرِودةكةون، مرؤظ ضيدي وابةستةي ثيَداويستية عةسةبيةكان (دةمارييةكان)ي خؤي نابيَت! مرؤظ لة رِةوةندي خؤناسيدا لة ناخي خؤي ئاطاداردةبيَتةوةو هةست دةكات لة ميَشكي خؤيدا سةنتةريَكي ثيَكهيَناوة كة بةتةواوي طويَرِايةلَيةتي. هةلَبةتة ئةم سةنتةرة، كة لة ثيَشةوة دروستكراوة، كةم و زؤر بةتيَثةرِبووني كات دةطؤرِيَت، بةلاَم كةرةستة سةرةتاييةكان جيَطيرن. مرؤظ لة رةوةندي خؤناسيدا بؤي دةردةكةويَت كة ويَنةطةليَكي زةينيانةي لة بارةي ئةواني(كةساني) ترةوة هةية! ويَنةطةليَك كة دروستكراوي سةنتةرةكةية. ويَنةطةليَك كة مرؤظ بؤ رِوبةرِوبوونةوة  لةطةلَ ئةواني دي خولَقاندوني. ئيدي ئةوةي كة مرؤظ تيَرِوانينيَكي زةيني بؤ خؤيشي هةية، بةثيَي ئةم تيَرِوانينةية كة دةربارةي خؤي داوةري دةكات. مرؤظ لة رةوةندي خؤناسيدا تيَدةطات طريَدراوي ئايدؤلؤذياو باوةرِة، داب ونةريتة كؤمةلَيةتيةكان تا سةر ئيَسقان ئةويان جلَةوكردوة و  لةطةلَ بةهاكاني كؤمةلَطةكةي خؤيدا ئولفةتي هةتاهةتايي طرتوة. رِةضاوكردني ئةم بةهايانة بؤ ئةو حوكميَكي ئيجباري و بة زؤري ثةيداكردوة. مرؤظ تيَدةطات كة زؤريَك لة ناكؤكية رؤحيةكاني ئةو ئةمرِؤ ئيدي ملكةضكردنة بؤ باوةرِطةليَك كة رِةسةنايةتيان نيةو دةست و ثص طيرن و مرؤظ لة ترسي ئةواني دي ناضاري رِةضاوكردنيانة! مرؤظيَك كة خاوةني بةهاي تايبةتي خؤيةتي و دةيةويَت بةثيَي ئةو بةهايانة نةذي كة لةو كؤمةلَـــطةيانةدا هةن، دةبيَت لة رِيَطاي دةرونشيكارييةوة دةست بةخؤناسين بكات! لةبةرئةوةي ثيَويستي بة سةرطةرمي و سةرقالَي هةية، بةلاَم مرؤظيَك كة دةيةويَت بة شيَوةيةكي يةكجاري لة نةهامةتية دةرونيةكان و ئازارة دةرونيةكاني خؤي رزطاري ببيَت، جطة لة ثارِانةوةو ثةنابردنة بةر خؤثاكذكردنةوة هيض ضارةيةكي نية، عيرفان خؤثالاَوتني مرؤظة لة(من) يان لة(سةنتةر)[3].  

 

 

 

هةلاَتن لة خود

هةموومان و هةريةكةمان بة جؤريَك لة خود هةلَديَين."خود"[4] لة بووني ئيَمةدا بوونةوةريَكي وةرِسكةرة و ناهيَلَيَت ساتيَك ئارام بطرين. بةشيَوةيةك دةذين كة بووني "خود" بؤ ئيَمة مةسةلةيةكة زؤر سروشتي "خود"مان بةهيَز، بةدةسةلاَت، كاريطةر، سةركةوتوو، لة شكان نةهاتوو، دةويَت، بةلاَم هةرطيزاوهةرطيز و بة دريَذايي ذياني خؤمان نايبينين  تةنانةت رِؤذيَك و بطرة سةعاتيَكيش رِؤحيةتمان ئارام و بص طرص و طؤلَ بيَت. بةردةوام لة ناكؤكي و يةك نةطرتنةوةدا ذيان دةطوزةريَنين. هةم لة دذايةتيكردني خوددا، واتة بةشطةليَك لة خود لة دذايةتي بةشةكاني ترداية. سةرباري ئةوةش هةر ئةم "خود"ة لة ململانيَي هةميشةيي داية  لةطةلَ كةساني ديدا. رِةنطة كةم كةس هةبيَت ثةي بةو رِاستيية بردبيَت كة ذياني رِاستةقينة جياوازة لةو يارييانةي شةو و رِؤذ "خود" دةيانكات. رِةنطة كةمتر لة خؤمان بثرسين: ئايا ئةمةي ئيَمة دةيطوزةريَنين ذيانة يان جؤرة تاوان و طوناهيَكة؟ ئايا ذيان ئةمةية؟ ئةم ثرسيارلةخؤكردنة ثيَشكةوتنيَكي طةورةية كة بؤ ئازاديي خود لة ضنطي خةيالاَت و تةوةهومات بةدةستمانهيَناوة، بةلاَم ئيَمة لة جياتي ئةوةي ئةم ثرسيارة لة خؤمان بكةين ديَين لة خؤمان هةلَديَين. هةلاَتن لة خود بؤتة بةشيَكي جيانةكراوةي ذياني ئيَمة. بة هةزاران رِيَطة و شيَواز لة خود هةلَديَين تا ذةهر و تالَيي ئاكام و بةرئةنجامي دةستثيَشخةريي و خةيالاَتةكانيي (واتة دةستثيَشخةري و خةيالاَتةكاني خود) نةبينين. ئةمةش بيَئاطا لةوةي كة بؤ هةرلايةك هةلَديَين خود بة هةموو ناوةرِؤك، طرفتاريي، سةرطةردانيي و وةرِسكردنةكانيةوة لةطةلَمان ديَت. لةبةر ئةمةية لة هةر كويَيةك بين نيطةرانين. ئةم نيطةرانيية بةشيَكة لة تايبةتمةندي و بةرذةوةندييةكاني خود. هةر لة بنةرِةتةوة خود  لةطةلَ ئةم بةرذةوةندييانةدا دروست بووة. هةويَني خوديش هةر ئةمانةية.

كةواتة هةلاَتن لة خود بي ئاكامة. دةبيَت خود بناسين و بة ناسيني خود سنورةكةي تةسكتربكةينةوة و بة شيَوةيةك لة شيَوةكان، تا ئةو شويَنةي كة دةستدةدات، لةدةست "خود" رِزطارمان بيَت. لة رِاستيدا بة رِزطاربوون لة "خود"، لةو زيندانةي كة بة ناوي "ذيان"ةوة دروستمان كردوة دةربازمان دةبيَت. دةبينة بوونةوةريَك بيَطومان  لةطةلَ ئةواني تردا جياوازيمان دةبيَت و ذيان بةو شيَوةية نابينين كة ئةوان دةيبينن. زمانيَكمان دةبيَت، واتة جؤريَكي تر دةدويَين. ضاوي ئيَمة بةو شيَوةية نابينيَت كة خةلَكاني دي دةيبينن. طويَي ئيَمة بةو جؤرة نابيستيَت كة كةساني تر دةيبيستن. بةبص "خود" يان "خوديَك" كة  لةطةلَ بةهاكاندا بيَطانةية، جا ض باش بي يان خراث، ذياني رِاستةقينة تاقيدةكةينةوة. بةبي (خود) ضيدي لة بارةي دلَةرِاوكيَوة شتيَك نازانين. هيض شتيَك لة رِق و كينة تيَناطةين. لة نائاراميي دةرووني رِزطاردةبين. وابةستةبووني ئيَمة بؤ مرؤظ و بيَطيان لةناودةضيَت. دةبينة مرؤظيَك كة كةم تا زؤر سةربةخؤية و لة واتاي سةربةخؤيي مرؤيي تيَدةطةين. ئةو شتةي كة لة مندالَييةوة بة نرخيَكي هةرزان تالاَنفرؤشمانكردوة[5].

لة حالَةتيَكي وادا هةلاَتن لة "خود" واتاي خؤي لة دةستدةدات. دةبينة بوونةوةريَك ئارام و ئاسودة. بؤ هةلاَتن لة خود و لةو شويَنةي كة تيايداين هؤكار و ثالَنةريَكمان ضنط ناكةويَت. كات بؤ ئيَمة مانايةكي تايبةتي دةبيَت. ماناي كات، كة بؤ مرؤظطةلي (مةرجبةندبوو) طرنط و ثيَويستة، لة ديد و ميَشكي ئيَمةدا دةمريَت. ضيدي كات دابةش ناكةين بؤ كاتي جةنطيز، مةغؤل، تةيمور، هيَتلةر و ستالين. ئةم دابةشكاريية تةنيا بؤ خةلَةتاندني خود خةلَق بووة. هةستدةكةين لةناخي ئيَمةشدا جةنطيز و مةغؤليَك شاراونةتةوة. تةنيا جياوازي ئيَمة  لةطةلَ جةنطيزة رِاستةقينةكةدا ئةوةية كة جةنطيزةكةي ناو ناخي ئيَمة نوستووة و حالَي حازر بوار و هةلي دةركةوتني نية. ئيدي نيشانةكان لةسةر كات و شويَنةكان هةلَدةطرين. جةنطيز هةرطيزاوهةرطيز و بة تةنها خؤي نةبؤتة ئةنجامدةري ئةم هةموو تاوانة، ئةوة ئيَمة بووين كة لة لةشكرةكةي جةنطيزدا بة بيانوي بير وباوةرِ و ولاَت و دةسةلاَتةوة مرؤظمان كوشتووة و ئةمرِؤش لة لةشكريَكي تردا سةرقالَي هةمان  كاري قيَزةونين.

رِةنطي هةنطاوهةلَهيَنانةوةكانمان طؤرِاوة. بيانووةكان هةمان شتن. ئةمرِؤ هةولَةكاني ئيَمة شكلَيان طؤرِيوةو لة شويَنة جياوازةكاندا بة شيَوة و شيَوازي تر شةرِ لة دذي مرؤظةكاني تر دريَذةثيَدةدةين. شةرِي مرؤظ لة دذي مرؤظ دريَذةي هةية. ذياني ئيَمة بةبص ئةم شةرِو مشتومرِانة مانايةكي نيية. لةم رِيَطةيةوة مانا بة ذياني خؤمان دةدةين. رِةنطة ئةطةر رِؤذيَك ذيانمان لة هةولَ و شةرِ وشؤرِ بةتالَ بيَت، ئةوا ماندوو  و نائوميَد ببين. ضيرؤكي خةماوي ئيَمة ئةمةية. كيَشةكة "خود"ة، طرفتةكة "خود"ة. واتة ئةو مةسةلةيةية كة ئيَمة خؤمان بة ناوي "من"ةوة دروستمان كردوة.

خود ئيَمة سةرطةردان دةكات. ئيَمة تةنيا سةرطةردانييةكاني خؤمان دةبينين، دلَةرِاوكيَي خؤمان دةبينين، دلَنيطةرانييةكاني خؤمان دةبينين، نائوميَدي و رِةشبينييةكاني خؤمان دةبينين، لةخؤباييبوون و فيزي خؤمان دةبينين، نةفرةت و رِقةكاني خؤمان دةبينين.. هةموو ئةمانة دةبينين، بةلاَم ئةو بوونةوةرة نابينين كة سروشتةكةي هةر لةمانة ثيَكهاتووة و ئاوارةي ولاَتاني جؤراوجؤرمان دةكات. بؤ هةستكردن بة ئاسودةيي، لةم شويَنةوة بؤ ئةو شويَني تر دةرِؤين، بةلاَم كارةكةمان ضارةسةر نابيَت. لةم كار بؤ ئةو كار دةطةرِيَينةوة، بةلاَم نيطةرانييةكةمان هةروا دةميَنيَتةوة. لةم هاوسةر بؤ ئةو هاوسةر بادةدةينةوة ،كةضي كيَشةي ثةيوةندييةكاني ئيَمة ضارةسةر نابيَت. ئيَمة هةرطيز ثرسيار لة خؤمان ناكةين كيَشة بنةرِةتييةكة لة كويَداية؟ ئيَمة بةدواي ضييةوةين؟ لةضي دةطةرِيَين، بؤ ناطةين بة ئارامي و ئاسايش؟ ثرسياري بنةرِةتي ئةوةية كة بؤضي هةرطيز ئةم ثرسيارة لة          خؤمان ناكةين.

تاكة شيَوازيَك كة لةم رِاستايةدا هةلَيدةبذيَرين هةلاَتنة. ذياني ئيَمة دةبيَتة هةلاَتن. هةلاَتن بؤ كوي  و لةضي؟ ئةوةي كة دةلَيَن بؤ هةر جيَيةك دةضيت ئاسمان هةمان رِةنطة، ماناكةي ئةوةية تؤ بؤ هةر شويَنيَك برِؤيت "خود"ةكةت  لةطةلَ خؤتدا دةبةيت و ئاسمان بة هةمان شيَوة دةبيني و هيض لة مةسةلةكة ناطؤرِيَت، ضونكة تؤ هيض نةطؤرِاوي. تؤ خؤت بة هةمان شيَوة دةويَت و بةهةمان شيَوةش دةميَنيتةوة.

بة كورتييةكةي هةلاَتن لة خود هيض كيَشةيةك ضارةسةرناكات. دةبيَت خود بناسين و ثيَويستية عةسةبييةكاني (دةمارييةكان) خود بناسين. دةبيَت طرفتارييةكاني خؤمان بناسين. دةبيَت نةخؤشي و دةردةكاني خؤمان بناسين. دةبيَت ثيَشهات و ئاسةوارةكاني خؤمان بناسين. بة تيَطةيشتن و ناسيني ئةم تايبةتمةندييانةية كة خود بة تةواوي دةناسين و دةتوانين لة وةرِسكردنةكانيي دةرباز ببين.

لةم رِيَطةيةدا ثيَويستيمان بة ئيرادةيةكي ثؤلاَين هةية. دةبيَت هةست بة زةرورةتي رِزطاربوون لة دةستي خود بكةين. دةبيَت لةدةست وةرِسكردنةكاني خود بة تةنط هاتبيَت. دةبيَت خوازياري ذيانيَكي بص طرص وطؤلَ بين. دةبيَت خوطرتن بة دلَةرِاوكص و نيطةراني و سةرقالَييةكاني خؤمان لةطؤرِبنيَين. دةبيَت لةم رِيَطةيةدا كؤشش بكةين و لةجياتي هةلاَتن لة خود، لة كؤمةلَيَك هةلَبيَين كة هيَز و توانا دةداتة خود، طرنطي دةداتة خود، نرخ دةداتة خود و هانتدةدات كة "خوديَكي" بةهيَز و ثتةوت هةبيَت.  دةبيَت دةست لة كؤمةلَيَكي وايي بشؤريَت. دةبيَت لةم مةيدانة بضينة دةرةوة. ئيَمة خؤمانمان بؤ خؤدةرخستن دةويَت. ئيَمة خؤمانمان بؤ رِازيكردني ئارةزووة سةركوتكراوةكانمان دةويَت. ئيَمة (خود)مان بؤ ئةوة دةويَت تا ثةسةندمان بكةن، ثيَشوازيمان ليَبكةن. رِاستييةكةي رِؤذص خود بؤتة مايةي ئازاري ئيَمة، ئةمرِؤش ئيَمة دةمانةويَت ببيَتة مايةي سةرفرازي  و سةربلَنديمان. لة حالَةتيَكدا كة هةموو ئةمانة ياري و طةمةي "خود"ن. دةبيَت لة فيَلَوتةلَةكةكاني خود رِزطارببين و لة طةمةكاني خود دةربازببين و هيوامان بة خود نةميَنص.

 

ثةيوةنديي بةها و خوو

ئيَمة ناتوانين بةها و خوو"عادةت" ثيَكةوة كؤبكةينةوة. ياني ضي؟ عادةت ئةو شتةية كة ئيَمة لةسةردةمي مندالَييةوة خوومان ثيَوةطرتووة و هةستدةكةين ناتوانين خؤمان لة دوبارةبوونةوةي بدزينةوة. خووةكاني ئيَمة تةنانةت دةشيَت بةرئةنجامي غةريزةكانمان بن. دةتوانين زؤريَك لة عادةتةكاني خؤمان بذميَرين. ئيَمة لةم طوتارةدا كارمان بةسةر ئةو عادةتانةوة نية كة هزر و زنجيرةي بيركردنةوةمان تيَكنادةن. مةبةستي ئيَمة ليَكؤلَينةوةي عادةتطةليَكة كة لة كلتوري كؤمةلَطةيةكدا بة بةهايةكي باش ناذميَردريَت. ئائةمةية كةسةكة هةم هةستدةكات ناتوانيَت واز لةو خووة بهيَنيَت، هةم لةوةي كة عادةتي ئةو ثيَضةوانةي بةهاي كؤمةلَيةتيية، يان ثيَطةي كؤمةلَيةتي و كاري ئةو تيَكةلَوثيَكةلأ دةكات، هةستيَكي ناخؤشمان لا دروستدةبيَت. بؤ نمونة، كضيَك كة زؤر كؤمةلَيةتيية يان لة رِادةبةدةر قسةدةكات ياخود ناتوانيَت بةهاكاني كؤمةلَطةيةك وةكو ثيَويست لةبةرضاوبطريَت، لة رِوي دةروونييةوة  لة طةلأ بةها تايبةتييةكاني ئةو كؤمةلَطةيةدا لة ناكؤكيدادةبيَت، دةذاكص و توشي شيَوان دةبيَت. دةبيَت هةميشة ئاطاي لة رِةفتار و طوفتاري خؤي بيَت. ئةم ناكؤكية، كة هةلَقولاَوي بةريةككةوتني بةها و خووة، هةميشة ئةو ئازاردةدات.

بةها، كةم و زؤر، لة بير وباوةرِةكاني كؤمةلَطةوة سةرضاوةدةطرص. سونةتةكاني كؤمةلَطة وةك بةها كؤمةلَيةتييةكاني ئةو كؤمةلَطةيةي ليَديَت. بةهاكان زؤربةي كات رِويةكي ثيرؤزكراويش وةردةطرن. حوكمداني خةلَك لةسةر تاكةكان، هةلَقولاَوي ئةم بةهايانةية. ئيَستا كة خوو ثيَضةوانةي بةهاي ليَدةرضووة دةبيَت كةسةكة ضي بكات؟

هةنطاوي يةكةم ئةوةية بةرِؤشني لةم رِاستيية تيَبطةين هةنديَك لة خووةكاني ئيَمة هةنديَك جار لةبةرامبةر بةها سةقامطيرةكاني كؤمةلَطةكةماندان. ثةي بردن بةم واقيعيةتة برِيَك وزةمان دةداتص تا بةسةر طرفتةكاني ناخي خؤماندا زالَببين. دةبيَت لة خؤمان بثرسين: ئايا بةها كؤمةلَيةتييةكاني ئيَمة ثيرؤز و رِةها و سةرمةدين؟! دةبيَت وةلاَمي ئةمة بدؤزينةوة. ضارةسةري كيَشةكة لة وةلاَمدانةوةي ئةم ثرسيارةداية. ئايا رِةوابووة ضةندين جار باجي ئةم بةريةككةوتن و ناكؤكيةمان داوة؟ دةبيَت ضي بكةين؟ خولَق و خووي خؤمان بطؤرِين ياخود ضاويَك بة رِةوايةيي بةهاكاندا بخشيَنينةوة؟

بؤ ئةوةي لة ناكؤكيي دةرووني دةربازبين، دةبيَت رِيَطةيةك بطرينة بةر. بؤ ئةم مةبةستةش ثيَويستة لة بةهاكان بكؤلَينةوة و بزانين داخؤ ثيَشيَلكردني ئةو بةهايانةي ئةوةندة ئيَمة ئازاردةدات لة كؤمةلَطةكاني تريشدا دةبيَتة مايةي ئازارداني خةلَكي؟ هةندص جار سةرنجدةدةين بةم شيَوةية نية. واتة "بةها" رِيَذةيية و رِويةكي ئةبةدي و ئةزةليشي نيية. بةهايةك لة كؤمةلَطةيةكدا ثيرؤزة لة كؤمةلَطةيةكي تردا رِيَك بة ثيَضةوانةوةية. كةواتة با ضيدي خؤمان بةهؤي لةبةرضاونةطرتني بةهايةك سةرزةنشت نةكةين. زؤر طرنطة لة سةرطةرداني بيَينة دةرةوةو شةرِ بة خؤمان نةفرؤشين. واتة نةلَيَين تاوانمان كردوة.

بةم شيَوةية لة جؤرة ناضارييةكي دةرووني ئازاددةبين. دةست لة خؤئازاردان هةلَدةطرين. كاتص لة ناضاركردني دةرووني بؤ وازهيَنان لة خوويةك رِزطاربووين، بةرهةلَستيية دةروونييةكانيش بؤ لةنيَوبردني ئةو خووة ناميَنن. ئةمة زؤر طرنطة. باش سةرنجي بدةنص. كاتي ئيَمة، سةرباري حةزي دةروونيمان، دةمانةويَت واز لة خوويةك بهيَنين، خيَرا لة ناوةوة هةست بة بةرهةلَستييةك دةكةين، بةلاَم كاتص دانانيشين تا خووةكةي خؤمان هةلَسةنطيَنين و حوكمي لةسةر بدةين و خووةكةي خؤمان بةناشيرين ناذميَرين و لة دةست قامضيي خؤسةرزةنشتكردن ئازاددةبين، ئةو كاتة دةتوانين بةويستي خؤمان نةك بةتؤثزي واز لة خووةكةي خؤمان بيَنين. ئيدي بوون و نةبووني خووةكة بةلامانةوة وةك يةكة.

بؤ وازهيَنان لةو خووة هةست بة طوشاري دةرووني ناكةين. ئةم بيَدةربةستيية دةبيَتة مايةي ئةوةي ضيدي ميَشك بة دوبارةكردنةوةي خووةكة خؤي رِازي نةكات. ديوتانة كاتص مندالَةكةتان لة كاريَك وريادةكةنةوة، بؤ ئةنجامداني ئةو كارة حةزيَكي تيا بيَداردةكةنةوة. بةشيَوةيةكي لائيرادي ثةياميَك دةدةنة مندالَةكة كة ئةم كارة بكة. مندالَ ئةم ثةيامة وةردةطريَت و زةيني بةم ثةيامةوة سةرقالَدةبص. ناضاركردنيَك كة لةم ثةيامةدا شاراوةية، دةبيَتة مايةي ئةوةي كة مندالَ بؤ ئةنجامداني ئةم كارة هانبدريَت.

كةواتة سةرةتا دةبيَت بةها لة رِةهابوون دةربيَنين و قورسايي و طوشارةكةي كةمبكةينةوة، يان بةشيَوةيةكي طشتي لة قورساييةكةي كةمبكةينةوة. سةرئةنجام ئةمة دةبيَتة هؤي ئةوةي كة خووةكةيشمان بؤ طرنط نةبيَت. كة خووةكةشمان بؤ طرنط نةبوو، ئيدي دةست لة ئازارداني خؤمان هةلَدةطرين. لةوةي كة بةهايةكمان ذيَرثص ناوة، خؤمان سةرزةنشت ناكةين. دةزانن هةر ئةم سةرزةنشتنةكردنةي خوود لة رِوي دةروونييةوة ض هاوسةنطييةك دةدات بة ئيَمة و بؤ تةندروست هيَشتنةوةي كؤمةلَ ضةندة بةسوود و دروستكةرة!

بينيمان كة هةنطاوي دووةم زانيني رِيَذةييبووني بةهاكانة. واتة دةمارطيري و ثيَداطري لةسةر ثةسةندكردن يان رِةتكردنةوةي بةهاكانمان لة زةيني خؤمان هةلَطرت. تيَبيني هةنطاوي سيَيةميشتان كرد كة رِاوةستاني هةستي خؤسةرزةنشتكردن بوو. هةنطاوي ضوارةميش وازهيَناني دلَخوازانةي بةرطرييةكان دةبيَت لة بةرامبةر طؤرِيندا. لة هةمووي طرنطتر بينيمان كة ناكؤكيي نيَوان خوو و بةها لةنيَوضوو. ضيدي خوومان لة بةرامبةر بةهايةكي ثيرؤزدا دانةناوة تا لةبةر خاتري ئةو ئازاري خؤمان بدةين. حسابي ئةم دووانةمان لة يةكتري جياكردؤتةوة. خوو، خووة و بةهاش بةها. ئيَستا تةكليفي خؤمان  لةطةلَ هةر يةكةياندا يةكالَادةكةينةوة. ئةطةر خوو ئازار بة سةلامةتي ئيَمة دةطةيةنيَت، مافي كةساني دي ثيَشيَل دةكات، ئةوا بةحوكمي هةلَبذاردني دةرووني و بةرثرسياري خؤيي مرؤيي كؤمةلَيةتي، وازي ليَديَنين. لةبةرئةوةي لةم رِيَطةيةدا زؤريَكمان لةسةر نيية و رِوبةرِوي بةرطريش نين. ضيديش ثيرؤزي نادةينة بةها. بةهاكان لة كؤمةلَة جياوازةكاندا هةن، هةنديَك هاوبةشن و هةنديَكيشيان رِيَك سةد وهةشتا ثلة  لةطةلَ يةكدا جياوازييان هةية. رةضاوي بةها مرؤييةكان دةكةين، مةبةستم ئةو بةهايانةية كة لة رِاستاي بةرثرسي و ئةركي مرؤيةكي كؤمةلَيةتيدا ثةسةندة، بةهايةكيش كة بةزؤرة و بنةمايةكي ئةقلَيي لةثشتةوة نية، بيَطومان قابيلي رِيَزليَطرتن نيية، ضونكة ئيمكاني ثراكتيزةكردني نيية. وةكو بةهايةكي نوسراو يان زارةكي لة هةوادا بة هةلَواسراوي دةميَنيَتةوة، يان وةكو نمونةيةك لة نةوةيةكةوة بؤ نةوةيةكي تر دةطويَزريَتةوة.

 

هةلَبذاردن و ئازادي

ديلي زنجير ضؤنضؤني كةيف و سةفا بكات؟

داري شكاو لةكوي دةتوانيَت ببيَتة كؤلَةكة؟

    مةولةوي

مشتومرِ لةسةر ئةمةية كة ئاخؤ مرؤظ ئازادة يان ئازاد نيية؟ سةرثشكة و هةلَبذاردني هةية يان نييةتي؟ ئةطةرنا نامانةويَت ليَكؤلَينةوةيةكي فةلسةفي دةستثيَبكةين. باسةكةي ئيَمة شتيَكة لةدةردةدلأ دةضيَت. دةمانةويَت بزانين ئايا ئازادين يان ئازادنين؟ لةم باسةدا لةئةنجامطيرييةك زياتر بةدةستناهيَنين، ئةويش ئةمةية: هةلَبذاردن ئاكام و بةرئةنجامي ئازاديية، ئازاديش ئاكام و بةرئةنجامي هةلَبذاردنة.

با رِاشكاوانة بيلَيَم، مرؤظ ئازاد نيية. مرؤظ بةدريَذايي سةدةكان ئازادي خؤي فرؤشتووة. مرؤظ هيَواش هيَواش خؤي بةندكردووة. لةو كاتةوة كة مرؤظ لةثيَناوي ذياني خؤيدا ياسا و بنةماي داناوة، ئازادي خؤي وةلاناوة[6]. لةوكاتةوة كة مرؤظ ئايين و ئايدؤلؤذياي هيَناوةتة نيَو ذياني خؤيةوة، ئازادي خؤي لةدةستداوة. ئةو كاتةي مرؤظ ثيَوةر و بةهاكاني داهيَنا، ئيدي هةلَبذاردني بؤ نةمايةوة.

هةلَبذاردن هةميشة هاوةلَ و جمكي ئازاديية. ئةو مرؤظةي كة لة بةنديي ئايديا و باوةرِدا رِاوةستاوة، هةلَبذاردني خؤي لةدةستداوة. ناكريَت بةرةو تراويلكةكاني ذيان برِؤين و لةهةمان كاتدا باوةرِمان بة"ئازاديي هةلَبذاردن" هةبيَت!

كام ئازادي و كام هةلَبذاردن؟ هةلَبذاردني ئيَمة لةسةر ض بنةمايةكة؟ لةثيَشةوة بؤيان "هةلَبذارد"وين! واتة ئةوةي كة دةمانةويَت؛ ئايا لةثيَشةوة بؤيان هةلَبذاردوين؟

وةك دةبينن دةبيَت سةرنجبدةينة وتةزاي "هةلَبذاردن"يش. ئيَمة لةذياندا ناضار بةهةلَبذاردنين. لة قؤناغة جياجياكاني ذياندا دةبيَت دةستبةرين بؤ هةلَبذاردن. لةوةي دةيكةين، دةبيَت هةلَببذيَرين.ئةم هةلَبذاردنة لةثيَودانططةليَكةوة هاتووة كة هةر لةرابوردووةوة رِذيَنراوةتة ميَشكمانةوة يان خؤمان رِذاندومانةتة ميَشكمانةوة، جياوازي نيية. ئيَمة هةموومان لةبةردةم هيَرشي بةهاكانداين! ئةمرِؤ شةرِ لةنيَوان بةهاكانداية! خةبات لةسةر بةهاكانة! شةرِ لةسةر سةركةوتن و بالاَدةستيي بةهاكانة. بةداخةوة ئيَمة قوربانيي ئةم شةرِةين. بةدةربرِينيَكي تر، دةتوانين بلَيَين بةهاكان، لةثيَناوي سةقامطيربوون و جيَطيربووني خؤياندا، ئيَمة بةختدةكةن! ئيَمةش لةم ثرؤسةيةدا كةم و زؤر "ناسةرثشك"انة كاردةكةين! بةرِوالَةت سةرثشكين! بةلاَم بةشيَوةيةكي لائيرادي"ناسةرثشك"ين و زؤريش ناسةرثشكين!

بابلَيَم ئيَمة خؤمان فريودةدةين و خووشمان بةم خؤفريودانةوة طرتووة. نة  لةطةلَ خؤماندا رِاستطؤين و نة  لةطةلَ كةساني ديدا، هةندص جار بيَئاطاين لةوةيش كة  لةطةلَ خؤمان و خةلَكيدا رِاستطؤنين! كةوتووينةتة رِيَطايةك، لةم رِيَطايةشدا بةثيَي دةسةلاَت و ثشتطيريي خاوةندةسةلاَتةكان ئةسثي خؤمان تاودةدةين.

بةتؤثزي دةذين، بةتؤثزي ثةيوةنديمان  لةطةلَ خةلَكي تردا هةية، بةتؤثزي كةسانيدي دةكةينة قورباني سوود و بةرذةوةندييةكاني خؤمان؛ ئةمة ناودةنيَين: ذيان!

 

ئيَمة هةموو شيَر، بةلاَم شيَري زانست

هيَرشمان لةبابيَت دةم بةدةم.

"مةولةوي"

تا ئةوكاتةي ئازادنين، سةرثشك نين؛ تا ئةوكاتةيشي سةرثشكنين، ئازادنين. دوو وتةزاي ثيَكةوةطريَدراو. بةثيَي ئةمة هةلَبذاردنةكةيشمان، هةلَبذاردنيَكي بيَهةلَبذاردنة. هؤشياري ئيَمة ثيَشوةخت دياريكراوة. سنووري زانيني ئيَمة لةثيَشةوة دياريكراوة. ناتوانين بلَيَين هؤشياري و زانايي ئيَمة لة سةرو بةهاو ثيَودانطةكاني ذيانةوةية. ئيَمة ديلي ترسطةليَكي ناديارين. ديلي تةوةهوماتيَكين كة ذيان  لةطةلَ تورِةييدا بةسةرماندا سةثاندويةتي. ئةم ترسانةية ئازادي و هةلَبذاردنيي ليَ زةوتكردووين. ئةمةية كة درِندانة يةكتري كةلةثاضةدةكةين! ئايا تا مرؤظ لةسةر زةوي بيَت ئةم كةلةثاضةكردنةش بةردةوام دةبيَت؟ ئةم بةردةوامبوونة بةرئةنجامي نةزانيي ئيَمةية، ئةو نةزانييةي كة نةبووني ئازاديية. ئةو ئازادييةي كة دروستكةري هةلَبذاردنة.

 

كؤيلة لةباثيرانةوة تةماعي ئازادي هةية

ئاشق هةتاسةر ئازادي نةويَت [7]

مةولةوي

كؤيلةين و بةدواي ئازاديدا ويَلَين. ئةم ضةمكة بةشيَوةيةكي زمني دةزانين. دةزانين كة ديلكراوين؛ ديلي نةزاني! نةزاني وشةيةكي طشتي و سةرتاثاطيرة. ناتوانم فراوانيي نةزاني خؤم بثيَوم. ناتوانم ضؤنيةتي نةزاني بطؤرِم بؤ ضةندايةتي نةزاني. نةزاني ئيَمة ضؤنيةتييةكة كة هزري ئيَمة دوضاري بووة. دوضاربوون بة نةزاني لة مندالَييةوة دةستيثيَكردوة و ئيَستاشي لةسةربيَت كة خةريكين دةرِؤين (دةمرين) هةر دريَذةي هةية! هيض كةسص لةم رِةوةندة نةثاريَزراوة! ئاشق نين تا بةوثةرِي بوونمانةوة هةست بةئازادي نةكةين.

بةهاتني رِق ئازاديمان خستة لاوة. بةهاتني كينة و حةسادةت ئازاديمان خستة لاوة. بةهاتني ضاوديَري ئازاديمان خستة لاوة، بةهاتني بةراوردكردن ئازاديمان خستة لاوة، بةهاتني خؤبينين ئازاديمان خستة لاوة، بةتةشةبوس و لاسايي و بةلَطةهيَنانةوة ئازاديمان خستة لاوة، بةدةركةوتني قين و شةهوةت ئازاديمان خستةلاوة، بةوةلاخستني ئازادي بؤ هةميشة هةلَبذاردنمان لةدةستدا! ضما مرؤظ دةتوانيَت لة ترسدا هةست بةئازادي بكات؟ يان لةطةلَ بووني رِق لة ميَشكيدا مرؤظةكاني خؤشبويَت؟ بةوةلاخستني ئازادي ذيانمان طؤرِي بؤ جؤرة يارييةك، بةردةوامبووني ئةم يارييةشمان ناوناوة ذيان. بةردةوامي يارييةكة، واتة ذيان، بةردةوامبووني ذيانيش، ياني بةردةوامبووني يارييةكة.

رِةنطة لةخؤمان بثرسين باشة: دةزانين ئازاديمان خستة لاوة، بةلاَم ئةمرِؤ دةبيَت ضي بكةين؟ دةزانين كة هةلَبذاردنمان نيية، باوابيَت، وةلي ئةمرِؤ دةبيَت ضي بكةين؟ دةلَيَين: با ئةو رِيطرييانة لابةرين كة لةبةردةم ئازاديي ئيَمةدان، دةلَيَين با ئةو ثةردةيةي لةبةردةم هةلَبذاردني ئيَمةداية هةلَيطرين، ثاشان بزانين ضي رِودةدات! بؤئةوةي لةم باسةدا بتوانين نارِؤشني و ئالَؤزييةكان كةمبكةينةوة رِاشكاوانة بلَيَين كة رِيَطرييةكاني ئيَمة دةروونيية! ئيَمة بةحوكمي دةروون (ناخ) رِوبةرِووي بةربةستين. ئيَمة بةحوكمي دةروون هةلَبذاردن لةخؤدا شك نابةين، بةلاَم بةحوكمي دةروون لة هةلَبذاردندا بص هةلَبذاردنين.

رِةنطة هةندص لةخويَنةران حةزبكةن نووسةري ئةم ضةند ديَرِة ضةند ثيَناسةيةك بؤ ئازادي و هةلَبذاردن بداتة دةستةوة. با بةجورئةتةوة بلَيَين كة ئيَمة كؤيلةي ثيَناسة نين. دةبيَت ئازادي و هةلَبذاردن لةخؤماندا هةستثيَبكةين. دةبيَت سةرضاوة و ذيَدةري هةلَبذاردني خؤمان لة هةموو شتيَكدا بة رِؤشني ببينين!

ديةي خؤت شويَن رِوانيني مرؤي سووك و رِيسوا مةخة

ضوون دةتكيَشنة سةركةلاكي تؤثيو ئةم دالَةكةرخؤرانة

مةولةوي

ئةوةي كة دةلَيَم ئازادي مةسةلةيةكي دةروونية، هةلَقولاَوي ئةو هةقيقةتةية كة ئيَمة سةرةتا رِيَطريطةليَكمان لةسةر رِيَطةي هةلَبذاردندا نةبووة. بةلَكو ئةم رِيَطرييانةيان هيَواش هيَواش لةسةر رِيَطةي ئيَمةدا ضاندووة. باوك، دايك، هاووازييةكانمان، مامؤستايان، دةزطاكان، هةموو ئةم فاكتةرانة و فاكتةرطةليَكي تر رِيَطرييان لةسةر رِيَطةي ئيَمة ثيَكهيَناوة و ئةمرِؤ ئيَمة لةناوةوة هةست بةقورسايي و سةركوت دةكةين! ئةم هةست بةقورسايي و سةركوتكردنة ضيية؟ با لة خؤ رِابميَنين تا بةرِؤشني هةست بةم قورسايي و سةركوتكردنة دةروونيية بكةين و كةمتر دلَ بةثيَناسة و شيكردنةوة خؤشبكةين! بؤضي دةبيَت دلَ بة زانياري و يادةوةرييةكان خؤشبكةين؟ بؤضي نابيَت بةهةست و ئيدراكي خؤمان و بيَميانجي لة مةسةلةكان تيَبطةين؟ هةستبكةين كة ئازادنين و دةبيَت بؤ هةر كار وكاردانةوةيةكي خؤمان بةهؤيةك قايلبين. دةلَيَي هةميشة لةثيَناوي خةلَكيدا بةربةستمان لةسةر رِيَطاي ئازادي و ئيرادةي خؤمان داناوة.

دةم بةدةم ثيَبةستراوي داوي نويَين

هةر يةك لة ئيَمة طةر ببيَتة باز ياسمرخيَك

مةولةوي

ضيرؤكي ديلبووني مرؤظ، ضيرؤكيَكي طةورةية. دةكريَت بلَيَين مرؤظ لةم ديليَتييةدا ثيَداطري دةكات.

ضونكة تؤ بوويتة طولَخؤر هةر كة ئةو

دوذمن تؤ لة طولأ دووردةخاتةوة

مةولةوي

باسي خووة، باسي نائاطايية، باسي مةرجبةندبووني مرؤظة، باسي طؤرِيني مرؤظة. باسي سةقامطيربووني سةنتةرة لة هزردا، سةنتةريَك كة ثاريَزةري لةبةركراوةكانة، ثاريَزةري ئةو بةهايانةية كة جيَطاي ثةسةندي ئيَمةن، ثاريَزةري داراييةكانمانة، ثاريَزةري سةرمايةكانمانة، ثاريَزةري خوو و نةريتةكانمانة، ثاريَزةري رِةوشي ئيَستاية؛ ئةو رِةوشةي كة ئيَمةي ترنجاندؤتة نيَو طوشار و ناخؤشيةوة [8].

ئازادي ضيية؟ هةلاَتنة لة تةنطانةكان! وةلاناني هةموو ميراتييةكاني رِابوردووة، بةجيَهيَشتني هةموو ئةو ويَنانةية كة لة هزردا كؤمانكردونةتةوة. ئةمة  لةطةلَ قبولَكردني خوو و نةرينةكان لة ذياندا يةكناطريَتةوة! ئةوةي وابةستةي ثيَكهاتة كؤمةلَيةتييةكانة، ناتوانيَت ضاوةرِواني ئازادي و هةلَبذاردني هةبص؟ ئازادي و هةلَبذاردن بة وازليَهيَناني نةريتةكان دةبيَت، بة وازهيَنان لة خووةكان دةبيَت، بة وازهيَنان لةو سةنتةرانة دةبيَت كة خةروارص لة زانياريان لة خؤياندا كؤكردؤتةوة! لة ئازاديدا سةيركردن بص هةلَبذاردنة. كاتص ثةيوةندي نيَوان سةنتةر و شتيَكي دةرةوةي سةنتةر بثضرِيَت ضي دةميَنيَتةوة؟ هيض! ئازادي رِيَكردنة بةناو هيضدا! ئةوةي كة بمانةويَت ذيان بةشيَوازي رِابوردوو دريَذثيَبدةين و يةخسيري بؤ نموونة "نمرة"ي منالَي تؤ و منالَي من بين، قسةيةكي بةلاشة! ئةوةي كة بةحةسرةتي مداليا و برِوانامة و ناوونيشان بميَنينةوة و ئوميَد و تةوةقوعي ئازاديمان هةبيَت ئةمة جؤرة فريويَكة كة بةدريَذايي تةمةن ئةسيري بووين! ئازادي ياني نةبةسترانةوة بة شتيَكةوة. ئايا دةتوانن لة سةرمايةكاني خؤتان ئازاد بن؟ ئايا تا ئيَستا ئةم ثرسيارةتان لةخؤتان كردووة؟ هةنطينص ضةمكي ئازاديتان بؤ حةلبوو، ضةمكي هةلَبذاردنيشتان بؤ حةلدةبيَت. وةختص مرؤظ لة رِيَطرييةكان ئازادببيَت خؤبةخؤ مرؤيةكي خاوةن هةلَبذاردنة! مرؤظي خاوةن هةلَبذاردنيش مرؤظيَكة بةطيان و دلَي خؤي هةست بةبةرثرسياري دةكات. بةرثرسيارييةك كة ئيَمة بة لةدةستداني ئازادي و هةلَبذاردني خؤمان لة مندالَييةوة خستومانةتة لاوة.

لة دةرووني خؤتدا بؤ كاني بطةرِص

تا لة منةتباري هةر قسةيةكي ناخؤش رِزطارت بيَت.

مةلي خؤتي، رِاوي خؤتي، داوي خؤتي

سنطي خؤتي، رِايةخي خؤتي باني خؤتي

جةوهةر ئةوة بيَت كة لةسةر ثيَي خؤي وةستاوة

ئةو كؤلَةكةية بيَت كة بؤتة لقيَكي ئةو

مةولةوي

دةبيَت ئةوة وةلابنيَين كة وةكو نةخؤشي تووشي بووين. دةبيَت بطةرِيَينةوة بؤ ناوةرِؤكي خؤمان و طةرِانةوة بؤ ناوةرِؤك دروشمي ئيَمة بيَت! هةرضي هةية لة دةرووني ئيَمةداية. كانيي بووني ئيَمة لة ضاوةرِواني ثاكي و ثاكذبوونةوةي نويَداية. بةجورئةت و هيَزةوة    لةمة تيَبطةين.

دةزاني بؤضي ئاويَنةكةت رِؤشن نيية

ضونكة زةنطارةكةي لة رِوخساري جيا نيية

مةولةوي

ئةمةي كة ئاويَنةي بووني تؤ رِؤشن و تيوار نيية، هؤكةي ئةوةية كة ذةنططرتوويةتي. ذةنط ضيية؟ يادةوةري تؤية. ئةو يادةوةرييةي كة لة مندالَييةوة تؤي وةكو ثوشيَك سةرطةردانكردووة. نازانيت رِيَطةت كامةية و ضالَوضؤلَت كامةية. خؤت لةرِةطةوة هةلَكيَشاوة.

كةي بةندي بةنديخانة ئازادة

كةي طرفتاري بةلَا شادمانة

مةولةوي

مردن ضيية وا مرؤظ دةبيَت ليَي بترسيَت

 

سياتل، 3ي ئوطؤستي 1950

ثرسياركةر: مردن ضية وا مرؤظ دةبيَت ليَي بترسيَت؟

كريشنا مورتي: ئايا دةزانيت مردن ضية؟ ئايا ئيَوة لة مردن دةترسن؟

‌‌ثرسياركةر: بةلَي ئةي ضؤن، من دةترسم.

ثرسياركةريَكي تر: نةخيَر ناترسم.

كريشنا مؤرتي: ئايا ئيَوة لة بةكؤتاييطةيشتن ناترسن؟ بةم ثيَية بص، دةبيَت زؤر لة ذيان تيَر بن؟‍! ئةطةر مردن بة كؤتاييطةيشتن نةبيَت ئةي كةواتة ضية؟ ئايا ئيَوة لة وازهيَنان لة هةموو بيرةوةري و ئةزمونةكانتان و ئةو كةسانةي خؤشتان دةويَن، كة لة رِاستيدا هةموو ئةمانة خودي ئيَوةن، ناترسن؟

ثرسياركةر: ئيَمة مردن ناناسين، ئيَمة تةنيا شتيَك كة دةيزانين ئةوةية كة مردني كةسيَكي تر ضية.

كريشنا مؤرتي: بةلَطةنةويستة مردن شتيَكة ئيَمة نايناسين، ئيَمة تةنيا دةتوانين بة شيَوةيةكي نارِاستةوخؤ تاقيبكةينةوة. مردن واتة كؤتاييهاتن لة رِوي دةرووني و جةستةييةوة.

ثرسياركةر: ئيَمة كاريَكمان بةسةر شيَوةي مردنةوة نية بةلَكو كارمان بةسةر طرفت و مةسةلةي ترس لة مردنةوة هةية.

كريشنا مؤرتي: جا كةوابص رِيَطةبدةن ثيَكةوة بضينة سةر ئةم كيَشةية و بةيةكةوة تاقيبكةينةوة و كةشفي بكةين. ئيَمة لة مردن دةترسين، ئيَمة لة شتيَك كة بة شيَوةيةكي تايبةت و ئيجابي دةيناسين ناترسين. ترس تةنيا ثةيوةندي بة شتيَكةوةية كة نادلَنياية و دةشيَت زةرةرمةندمان بكات و ئاسايشمان ليَ هةلَطريَت. مردن نادلَنياييةكة، هةر لةبةرئةوةشة كة ليَيدةترسين. ئةطةر ئيَمة بمانتوانيباية هةموو ناوةرِؤك و بايةخي مردن و واتاي ئةوةي كة لة ثشت ئةوةوةية، بناسين، لةو حالَةتةدا هيض ترسيَكمان نةدةبوو، واية يان نا؟ بةم ثيَية ضؤنضؤني دةتوانين بزانين مردن ضية؟ ضؤنضؤني ئيَمة دةتوانين مردن لةو ساتةوةختةدا بناسين كة دةذين؟

ثرسياركةر: ئيَمة ضؤنضؤني دةتوانين بةبص تاقيكردنةوةي مردن، مردن بناسين؟

كريشنا مؤرتي: ئيَمة دةمانةويَت تا يةك خولةكي تر لةم كيَشةية تيَبطةين. ثةيبردني شيَوازة زةينيةكان بؤ ئيَمة كيَشةيةكي طةورةية!! زةين دةيةويَت نةزاني بطؤرِيَت بؤ زانايي، ئةمة يةكيَكة لة كيَشةكاني ئةو. زةين دةلَيَت: "ئةطةر من نةزانم كة دواي مردن ضية، دوضاري ترس و تؤقين دةبم، بةلاَم ئةطةر تؤ بتوانيت من دلَنيابكةيتةوة كة بةردةوامييةك بووني هةية، ئةوا لةو حالَةتةدا ئيدي من ناترسم". زةين بةدواي دلَنيايي و يةقينةوةية، بةلاَم مادامةكي بة دواي يةقينةوةين دةبيَت ترسيش هةبيَت. ئةوة مردن نية كة ئيَمة ليَيدةترسين، بةلَكو ئيَمة لة نادلَنيابوون دةترسين. ئيَمة تةنيا كاتيَك دةتوانين كاربكةين كة هةست بة ئاسايش دةكةين، خؤطةر ئةم هةستةمان ليَ زةوت بكريَت، دوضاري ترس و تؤقين دةبين، بةم ثيَية ئةطةر تيَبطةين مردن ضية، ئةوا لة ترس رِزطاردةبين.

ثرسياركةر: ئةطةر من وةك كؤتاييةك برِوانمة مردن، ماتولأ خوازياري بةردةواميم ضؤنضؤني دةتوانم هةست بة ئةمان بكةم؟ بة دةربرِينيَكي تر ضؤنضؤني دةتوانم لة دةست حةزو ئارةزوم بؤ دلَنيايي  رِزطارم ببيَت؟

كريشنا مؤرتي: مرؤظ تةنيا كاتص دةتوانيَت دةربازبيَت ليَي كة سةبارةت بةوةي هيض يةقين و دلَنياييةك بووني نية، ئاطادار بيَت.

ثرسياركةر: بةلاَم ئيَمة دةمانةويَت لة ثةيوةند بة ئايندةوة يةقين ودلَنيا بين.

كريشنا مؤرتي: ئايا دةتوانين يةقينمان هةبيَت؟ ئيَمة دةمانةويَت دلَنيابين كة ئيَمة لة رابوردوودا ذياوين و لة داهاتوشدا بةردةوام دةبين. ئيَمة دةتوانين هةموو ئةوةي كة كتيَبة ئاينيةكان طوتويانة بخويَنينةوة، ئيَمة دةتوانين طوص لة ئةزموني كةساني تر بطرين و بةدواي متمانة و دلَنيايي ميانجييةكانةوة بين، بةلاَم ئايا ئةمانة ئيَمة لة ترس رِزطاردةكةن؟ مادام ئيَمة بةشويَن يةقين و دلَنياييةوةين، دةبيَت لة نادلَنياييش بترسين. تكاية سةرنجبدةن ئةمة رِازيَكي جينايي يان مةسةلةيةكي ئالَؤز و نارِؤشن نية. طةرِان و تويَذينةوة بؤ بةدةستهيَناني خالَي بةرامبةر و كةسبي دذةتيَزةكاني ئةوةي كة هةين و حةز بة خؤبةدوورطرتن و هةلاَتن لةوةي كة هةين، ترس دروستدةكات. واية يان نا؟ بةم ثيَية، رِوون و ئاشكراية ئيَمة دةبيَت ثةي بةوةبةرين كة مردن ضية. مردن ضية؟

هةقيقةتي مردن بووني هةية و ئيَمة دةلَيَين لةو هةقيقةتة دةترسين. ئايا ترس بة هؤي ئةم هةقيقةتةوة دروست دةبيَت يان بة هؤي وشةي مردنةوة يان ئةوةي كة هةست سةربةخؤية لة وشة؟ ئيَمة لة بةرامبةر وشةكاندا كاردانةوة ثيشاندةدةين وشةطةلي وةكو خوا، ئةوين، كؤمؤنيزم  و ديموكراسي لة ئيَمةدا كاردانةوةطةليَكي عةسةبي و دةرووني تايبةت دروستدةكةن. واية يان نا؟ كاتي ئيَمة باوةرِمان بة (خوا) هةية و دةربارةي (ئةو) قسةدةكةين، هةست بة باشي دةكةين. وشةطةلي لة ضةشني مردن، رِق، ئةلَمانيةكان، رِوسةكان، هنديةكان و رِةشثيَستةكان، هةموويان لة رِوانطةي ئيَمةدا  واتاي نائاسايي قوولَيان هةية. كةواتة دةبيَت تيَبطةين كة ئايا ئةو هةستةي ئيَمة ناوي ترسي ليَ دةنيَين، واقيعيةتيَكة يان تةنيا بةرئةنجامي ئةو وشانةية كة بةكاريان دةهيَنين.

ثرسياركةر: واقيعيةت واتايةكة كة ئيَمة بة وشةكاني دةدةين.

كريشنا مؤرتي: وةرن ثيَكةوة لةم مةسةلةية بكؤلَينةوة. ئةطةر ئيَمة بةتاسةوةبين و بمانةويَت لة ترس رِزطارمان بيَت، دةبيَت تيَبطةين شيَوةي رِوانيني دروست لة ثةيوةند بةوةوة ضية؟ ئيَمة دةتوانين ضةندين فاكتةري جؤراوجؤر ببينين كة ئيَمة لةو شتة دةترسيَنيَت كة بة مردن ناويدةبةين، بةلاَم نازانم ئايا  لةطةلَ ئةوةشدا هؤكاري تر هةية يان نا؟ ئايا خودي وشةي مردن لة ترسي ئيَمة بةرثرس نيية، ئةويش بة بيانوي واتاو تةداعيطةليَك كة لة ميَشك و زةيني ئيَمةدا دروستي دةكات؟ تكاية سةرنجبدةن، ضونكة لة ئةنجامي ئةم سةرنجدانةدا دةبينن شتيَك لةم كيَشةية دةكةويَتةوة. وشةي (مردن) خودي مردن نية، بةلاَم سةرباري ئةمةيش ئةم وشةية واتاي زؤر طةورةي بؤ ئيَمة هةية، وانيية؟

ثرسياركةر: وشة ئاماذةي زمني قةتعيةت و تةواوي لةخؤدةطريَت.

كريشنا مؤرتي: بةلَص،  هةروةها ئاماذةي زمني تةواويةتي ترسة نةذاديةكان، ترسة ضينايةتي و فةرديةكان. زةيني ئيَمة نةك تةنيا بةهؤي ئةو وشةيةوة، بةلَكو بةهؤي ضةندين وشةي وةكو، كاثيتاليزم، فاشيزم، شةرِو ئاشتي و زؤر وشةي ترةوة رِاهاتووة. وشةكان سيمبول، تةسةورات، خةيالاَت بايةخيَكي زؤر سةيريان بؤمان هةية، تةنانةت زؤر تر لة واقيعيات. لةبةرئةوةي ئيَمة بةبص وشةكان ناتوانين بيربكةينةوة. وشة بؤضوون و سيمبولة، بير؛ فؤنةتيكيَكة، سيمبولسازييةكة، تةخةيولبازييةكة و تؤمةتهةلَدةبةستيَت. ئةطةر ئيَمة تةسةوراتي سيمبولةكان يان وشةطةليَكمان نةبوواية، هيض بيرةوةرييةكيشمان نةدةبوو. بةثيَي ئةمة ئةوة حةقيقةتي مردن نية كة ئيَمة ليَيدةترسين، بةلَكو ئيَمة لة وشةي مردن دةترسين. ئيَمة هةروا هةستدةكةين ترس كاتيَك دروستدةبيَت كة زةين عادةتي كردبيَت بة يةقين و دلَنيايي، رِوبةرِوي نايةقين ببيَتةوة. بة دةربرِينيَكي تر، ميَشك كة خؤي بةرئةنجامي زانين و رابوردووة، رِوبةرِووي نةزانين و ئايندة دةبيَتةوة.

ئيَستا ثرسياري دواي ئةوة ئةمةية، ئةطةر ئيَمة بةو هةستةي بة ترس ناوديَري دةكةين نةمانوتاية (ترس)، ئايا هةر لة بنةرِةتةوة ترسيَكي ئاوا بووني دةبوو؟ ئايا هةست بةبص وشةي (بوون) بووني هةية؟

ثرسياركةر: وشة تةنيا نازناويَكة بؤ هةست، ئيَمة ملكةضين ناويَك بة هةست ببةخشين. ئةمة تةنيا رِيَطايةكة بؤ دياريكردني هةست.

كريشنا مؤرتي: كاتص ئيَمة ترس لة مردن لةبةرضاودةطرين، ئايا يةكةمجار هةست ديَت يان وشة؟ ئايا وشة هةست دروستدةكات يان هةست سةربةخؤية لة وشة. ئةم مةسةلةية يةكجار طرنطة و ئةطةر بة قولاَيي ئةم مةسةلةيةدا رِؤبضين شتيَكي طرنط دةبينين.

 

كاتص ئيَمة  لةطةلَ هةقيقةتي مردن رِوربةرِووين، ناويَكي ثص دةبةخشين. ناو؛ هةستي نايةقين بة ئيَمة دةبةخشيَت كة حةزمان لي نية و دوضاري ترس وتؤقينمان دةكات، ئيَستا مردن شتيَكي تازةية، هةقيقةتي مردن روبةرِوبوونةوةيةكي نويَية، بةلاَم سةرباري ئةمة هةرئةوةندةي ناويَكي دةدةينص، دةيكةين بة شتيَكي كؤن. هةر كاتص ميَشك هةقيقةتيَكي تازة  يان رِوداويَكي نوص و هةستيَكي نوص بةدةستدةهيَنيَت، يةكسةر ناويَكي ليَ دةنيَت، دياريدةكات و ثيَناسةيدةكات. لةبةرئةوةي ئيَمة ثيَمانواية ئةمة تاكة رِيَطةي ثةيبردني ئيَمةية بة شتةكان، واتة طؤرِيني شتيَكي نوص بؤ شتيَكي كؤن. ئةمة تةنيا شيَوازيَكة كة ميَشك كاري ثيَدةكات، ئةمة تةنيا كاريَكة ئيَمة بص سص و دوو ئةنجامي دةدةين. رِةنطة ئةم كارة لائيرادييانة بيَت، بةلاَم بةهةرحالَ ئةمة كاردانةوةي ئيَستاي ئيَمةية، ميَشك ناتوانيَت دةربارةي (نوي) بيربكاتةوة، بةم ثيَية هةميشة لة ضوارضيَوةي (كؤن)دا ليَكيدةداتةوة. بيركردنةوة ثرؤسةيةكي فؤنةتيكمةندة، واية يان نا؟ كاتص ئيَمة بةهؤي هةقيقةتيَكةوة كة بة مةرط ناوي دةبةين دوضاري بةركةوتن دةبين، بةبيركردنةوة لة بارةي ئةوةوة كاردانةوة ثيشان دةدةين و ئةو زاراوةثيَدانة ترس دروستدةكات.

ئيَستا كيَشةكة ئةمةية: ئايا بواري ئةوة هةية كاتص ئيَمة بةهؤي ئةو شتةوة كة ناوي (مردن)مان ليَناوة و داواي بةربةرةكانيمان ليَدةكريَت، هيض كاردانةوةيةكي لةفزي ثيشان نةدةين؟

ثرسياركةر: من دةلَيَم نة ْ. .

كريشنا مؤرتي: ئةطةر هةولَت نةداوة ضؤن دةلَيَي (بةلَص) يان (نةخيَر)؟

كاتص من ثرسياريَكي ئاوا لة ئيَوة دةثرسم، ئيَوة لةلايةن شتيَكةوة  بانطهيَشتي بةربةرةكانيكردن دةكريَن و كاردانةوةي هةنوكةييتان ئةوةية كة هةولَبدةن وةلاَميَك بدؤزنةوة، ميَشكتان دةستبةكاردةبيَت و يةكسةر وشة دةردةثةرِيَتة دةرةوة. تكادةكةم برِواننة ميَشكتان و ببينن كاتص شتيَك لة ئيَوة دةثرسن كة نايزانن، ميَشك بيَدةنط ناميَنيَتةوة، بةلَكو هةولَدةدات ثةي بة (نوص) بةريَت و بص ثسانةوة بؤ بةدةستهيَناني وةلاَميَكي دروست دةطةرِيَتةوة بؤ لاثةرِة كؤنةكاني يادةوةري.

ثرسياركةر: ئاكامي لؤذيكيانةي بةلَطةهيَنانةوةكةي ئيَوة وةستاني ثرؤسةي بيرة.

كريشنا مؤرتي: تكادةكةم ورياي ئةوة بن ئةم بةلَطةهيَنانةوةية لؤذيكييانة نيية، بةلَكو رِوانينيَكي ثراكتيكي واقيعية. ئةطةر ئيَوة تاقيبكةنةوة دةبينن ضي رِودةدات. كاتص ميَشك رووبةرِووي شتيَكي نوص دةبيَتةوة كة هيض وةلاَم و وشةيةكي بؤي نيية، بيَدةنط دةبيَت. كاتي ئيَمة شتيَكي تةواو تازة دةبينين كة جيايناكةينةوة و ناتوانين بةهؤي شتيَكةوة كة ثيَشتر زانيومانة بيناسين، ناوي لي نانيَين، بةلَكو تةنيا تةماشاي دةكةين، تا تيَبطةين ئةو شتة ضيية و لةودا ضوارضيَوةي سةرنجي هؤشيارانة، هيض جؤرة زمانةوانييةك بووني نية، هةرئةوةندةي دةستبكةين بة لةفزمةندي هةر تاقيكردنةوةيةك لة تازةيي دةوةستيَت و كؤن دةبيَت، واية يان نا؟

ثرسياركةر: ئةطةر تاقيكردنةوةكة تةواو تازة بيَت، شتيَك بووني نية كة كاري زمانةواني دةربارةي بكريَت؟

كريشنا مؤرتي: بةدلَنياييةوة، بةم ثيَية ئةطةر ئيَمة دةربارةي مردن كاري زمانةواني نةكةين، ئةوا مردن شتيَكي تازةية. ئةطةرضي مردن وشةيةكة، بةلاَم ناوةرِؤكي ئةو وشةية و ضؤنيةتي مةرجبةندبوونةكةي لي دةردةضيَت، لةو حالَةتةدا دةتوانين تةماشاي مردن بكةين. ئيَستا ئةو مةودا زةينيية كة بة هؤي نويَوة ناضار بة بةربةرةكاني دةبيَت، بةلاَم كاري زمانةواني دةربارةي نةكراوة و بص ثسانةوة بة تةماشاكردني بيرةوةريية كؤن و لاثةرِة كؤنةكان بؤ بةدةستهيَناني وةلاَمي دروست، كاردانةوة ثيشان نادات ضيية؟ ئايا ميَشكيَكي ئاواش نوص نية. شةرتي بوونة كؤنة تورِهةلَدراوةكان، نيطةراني و جؤش و خرؤشةكان نةماون و ليَكؤلَينةوة و طةرِاني كؤتايي هاتووة،  كاتص بةربةرةكانيخوازي نويَية ميَشكيش نويَية، ترس لةكويَية؟

ثرسياركةر: ميَشك نويَية، بةلاَم بةربةرةكانيخوازي تةنانةت بةبص بووني يةك ناويش هةر كؤنة.

كريشنا مؤرتي: مردن تةنيا كاتص كؤنة كة ئيَمة دةستنيشاني بكةين و بيناسين. ئيَمة مردن لة رِيَي وشةكان و ميَشكةوة، كة هةر هةمان مةرجبةندبووني تاكة، دةناسيَنين. مردن كؤنة، ضونكة هةموو ئاماذةكاني ترس، بير وباوةرِ، دلَخؤشيدانةوة و هةلاَتني لةخؤطرتووة. ئيَمة هةميشة بة زاناييةوة لة مردن نزيك بووينةتةوة، جؤري بيركردنةوةي ئيَمة جؤريَكي كؤنة، بؤية ئيَمة وةك مردن ئةو دةستنيشان دةكةين، بةلاَم ئةطةر جؤرة رِوانينيَكي نويَمان هةبيَت، ئةطةر بة ميَشكيَكي تازة  و تةواو دابرِاو لة (كؤن)ةوة بةرةو ئةو بيَين، شتةكة ضيدي ئةو شتة نيية كة ئيَمة بة مردن ناوي دةبةين، بةلَكو رةنطة شتيَكي تةواو  جياواز بيَت.

ثرسياركةر: هةتا ئةطةر ناويَكيشي نةدةينص، دةبيَت بزانين كة خةريكين سةيري ض شتيَك دةكةين.

كريشنا مؤرتي: ئةمة هةمان ئةو شتةية كة من خةريكم ثيَشنياري ئةنجامداني دةكةم. وةرن هةولَبدةن تا تيَبطةن كة ئايا ئيمكاني رِاوةستاني ثرؤسةي لةفزمةندي و تةنيا تةماشاكردن بؤ ميَشك بووني هةية؟

ئةطةر ميَشك بتوانيَت كاريَكي ئاوا بكات، لةو حالَةتةدا ئايا شتيَك كة ميَشك خةريكة تةماشايدةكات و تازةية، جياية لة خودي ميَشك، ميَشكيَك كة خؤيشي تازةية؟ ئايا لةنيَوان تيَكهةلَثذان و مشتومرِ و سةيركةريَكدا كة دةرِوانيَتة مشتومرِةكة نيَوان و ثؤليَنبةندي هةية؟

ثرسياركةر: سةيركةر مشتومرِةكة دروستدةكات.

كريشنا مؤرتي: ئيَوة لة وةلاَمدانةوةدا زؤر ثةلةتانة، تكاية ئةوةي من دةيلَيَم بة وشةكاني خؤتان ماناكةي ليَكمةدةنةوة، ضونكة لةو حالَةتةدا هةموو ماناكةي لةدةستدةدةن.

ثرسياركةر: ئةطةر ئةوانة هةردوكيان تازةن لةو حالَةتةدا ضؤنضؤني دةتوانين بلَيَين ئةوانة يةكسانن يان جياواز؟

كريشنا مؤرتي: ئايا كاتص كة زةين نويَية، مشتومرِ، كة خؤيشي نويَية، لة دةرةوةي ميَشكداية؟

كيَشةكة لةمةداية، تا ئةو كاتةي ئيَمة بة رِاستي ئةوة تاقينةكةينةوة، ئةو شتة بضووكترين ماناي بؤمان نيية.

ئةوةي نويَية مردني نيية، ضونكة بةردةوام لة حالَي (بوون-شدن)داية و هةرطيز (كؤن) نية، هةر بؤية تةنيا (كؤن)ة كة لة بة كؤتاييطةيشتن دةترسيَت. ئةطةر ئيَمة بة شيَوةيةكي قوولَ بة كرؤكي ئةم مةسةلانةدا برِؤينة خوارص، دةبينين ميَشك نةك تةنيا دةتوانيَت لة ترسي مردن ئازاد بيَت، بطرة دةتوانيَت لة هةموو شيَوةكاني ترس رِزطاري بيَت.

 

 

تيَبيني: ئةم طفتوطؤية و طفتوطؤكاني (من لةمردن دةترسم مردن ضيية، بؤضي لةمردن دةترسين، تا لةكات و ئةوين تيَنةطةين لةمردن تيَناطةين) لةم سةرضاوة فارسييةوة وةرطيراون:

مرط، كريشنا مورتي، ضاث اول 1377 هجري شمسي، انتشارات بهنام،ص91-98، لندن 12جون 1962، ترجمة: مرسدة لساني.

 

  

من لة مردن دةترسم، مردن ضيية؟

ظارناسي 17ي ذانويةي 1954

ثرسكةر: من لة مردن دةترسم. مردن ضيية؟ضؤنضؤني دةتوانم ترس لة مردن لة خؤمدا بكوذم؟

كريشنا مؤرتي: ثرسياركردن زؤر ئاسانة، هيض وةلآميَكي "بةلَص" يان "نةخيَر" بؤ ذيان بووني نيية، بةلآم هزري ئيَمة خوازياري ئةم"بةلَص" يان "نةخيَرة"ية، لةبةرئةوةي بةو جؤرة ثةروةردةكراون كة بير لةضي بكةنةوة نةك لةوةي ضؤنضؤني ثةي بة شتةكان بةرن و ضؤنضؤني دياردةكان ببينن. كاتص دةلَيَين"مردن ضييةو ضؤنضؤني دةتوانم ليَي نةترسم"؟ لةراستيدا خوازياري فؤرمؤل و ثيَناسةطةليَكين، بةلآم هةرطيز نازانين ضؤنضؤني لة ثةيوةند بة طرفت و كيَشةيةكةوة بيربكةينةوة.

روخسةت بدةن با ثيَكةوة بزانين: ئايا دةتوانين دةربارةي  طرفت و مةسةلةيةكي وةكو (ترس لة مردن) بيربكةينةوة؟ مردن ضيية؟ نةمان و راوةستانة لة بوون، يان بة دةربرِينيَكي تر بةكؤتاييطةيشتنة. ئيَمة دةزانين كة دواجار كؤتاييةك هةية. ئيَمة هةموو رؤذص ئةم راستيية لة ضواردةوري خؤماندا دةبينين.  لةطةلَ ئةوةشدا نامانةويَت  بمرين."من" هةمان ئةو ثرؤسةيةية كة دةلَيَت"من خةريكم بيردةكةمةوة، من خةريكم زانستي خؤم تاقيدةكةمةوة." بةدةربرِينيَكي تر"من" دةلَيَت ئةو شتانةي ضاندومن و ئةو شتانةي لةبةرامبةرياندا بةرهةلَستي دةكةم، هةروةها كةسايةتي، ئةزمون ، زانيني وردو راشكاو، توانا، جواني وجةمال، بة كورتييةكةي دةمةويَت هةموو ئةمانة بثاريَزم و نامةويَت ئةمانة تةواوبن. من دةمةويَت بةردةوام بم، من هيَشتا كؤتايم نةهاتووة، من نامةويَت بةكؤتايي بطةم، بةلآم  لةطةلَ ئةوةشدا كؤتايي هةية. بةلَطةنةويستة هةر ئؤرطانيزمص كة لةحالَي كاركردنداية دةبيَت بةكؤتايي بطات، كةضي ميَشكي من شتيَكي لةم ضةشنة قبولَناكات. لةبةرئةوة دةستدةكةين بةداهيَناني جؤرة باوةرِيَك و جؤرة بةردةوامييةك. من دةمةويَت ئةم باوةرِو بةردةواميية وةرطرم لةبةرئةوةي ئةو تيؤري و هةلومةرجانةم كاملَكردوة كة تياياندا بةردةواميم هةبص. يةكص لة تيؤرييةكان ئةمةية كة دوونايدوون بووني هةية. ئيَمة لةو بارةيةوة ضةلةحانص و دةمةقالَص ناكةين كة ئايا بةردةواميَتي يان سةرلةنوي ذيانةوة بووني هةية يان نا؟ طرفتي ئيَمة ئةمة نيية. طرفتةكة ئةوةية تةنانةت ئةوكاتةش كة ئةم باوةرِةت هةية ديسان هةر دةترسيت. ضونكة سةرباري هةموو ئةم قسانة هيض يةقينيَك بووني نيية، بةلَكو هةميشة نةبووني يةقين لةئاراداية. لةبةر ئةوةي هزر بةناسيني كؤتايي و ترسان، تا ئةوجيَيةي كة دةشيَت؛ بة ذيانةوة دةلكيَت و هةرضي زياتر  بةدواي هيَوركةرةوةكاندا دةطةرِيَت. ميَشك، هةروةها باوةرِي بةبةردةوامي ذيان لة دواي مردنيش هةية. ئيَستا با بزانين"بةردةواميَتي" ضيية؟ ئايا بةردةواميَتي ثيَويستي بة كاتة، كات نةك وةك كاتي رؤذميَري، بةلَكو مةبةست لة كات وةك يةك ثرؤسةي دةروونناسيية؟ من دةمةويَت بةزيندوويَتي بميَنمةوة لةبةر ئةوةي ثيَمواية ذيان ثرؤسةيةكي "بةردةوام"ي بيَكؤتايية. ميَشكي من هةميشة بة بيانوي هيواداربوون بة بةردةوامي لة حالَي زيادكردن و ثاشةكةوتكردنداية. لةبةر ئةوة ميَشك لة ضوار ضيَوةي كاتدا بيردةكاتةوةو ئةطةر بتوانيَت لة كاتدا" بةردةوامي" هةبيَت، ئةوة ئيتر ناترسيَت. لةناوضوون ضيية؟بةردةوامي ثيَناسةي ئةو شتةية كة ئيَمة بة(نةفةوتان)ي دةزانين. "من"  لة ئاستطةليَكي بالآتردا – ئيَوة ئوميَدي ئةوةتان هةية كة (من) بةدلَنياييةوة بةردةوام دةبيَت، بةلآم"من" تا ئيَستاش لة ضوارضيَوةي بيرداية. ئايا وانيية؟ ئيَوة بيرتان لةم شتة كردؤتةوةو هةرضةنديَكيش مةزةنة بكةن ئةو"من"ة بالآترو ضاكترة، بةلآم هيَشتا بةري بيركردنةوةيةو لة ئةنجامدا شةرتي بووةو لةدايكبووي كاتة، تكادةكةم تةنيا دواي لؤذيكي ئةو شتة مةكةون كة دةيلَيَم، بةلَكو هةموو ماناكاني ببينن. مردن قبولَنةكردن لة وتةزاي كات نةبووة، بؤية لة وتةزاي ميَشك يا شتيَك نيية كة لةدايكبووي حةزو خواست و ترس و ئارةزووةكاني من بيَت. مرؤظ سةيردةكات ذيان كؤتاييةكي هةية، ئةويش كؤتاييةكي لةناكاوة. ئةوةي دويَنص دةذيا دةشيَت ئةمرِؤ نةذي و ئةوةي ئةمرِؤ دةذي دةشيَت سبةينص نةذي. بيَطومان ذيان كؤتايي هةية و ئةمةش راستييةكة، بةلآم ئيَمة نامانةويَت دان بةمةدا بنيَين. ئيَوة جياوازن لة دويَنص، شتطةليَكي جياواز و هةمةضةشن، ثةيوةنديية جؤراوجؤرةكان، ثةرضةكردارةكان، ثيَويستية ناضارييةكان، بةرهةلَستيةكان، كاريطةرييةكان يان "ئةوةي بوو" دةطؤرِيَت يان كؤتايي ثيَدةهيَنيَت. مرؤظيَك كة بةرِاستي داهيَنةرة دةبيَت كؤتاييةكي هةبيَت و كةسيَكي وا داهيَنةر ئةم كؤتايية قبولَ دةكات، بةلآم ئيَمة ئةمة قبولَ ناكةين، لةبةرئةوةي هزري ئيَمة بة ثرؤسةي كؤكردنةوة راهاتووة. ئيَمة دةلَيَين "ئةمرِؤ من ئةمة فيَربووم و دويَنيَش ئةمة فيَربووم. "ئيَمة تةنيا لة ضوارضيَوةي كات و دريَذةدان بةبةردةوامييدا بيردةكةينةوة. ئةطةر لة ضوارضيَوةي دريَذةدان بةبةردةوامييدا بيرنةكةينةوة، ئةوا كؤتاييو مردن بوونيان دةبيَت. لةبةرئةوة ئيَمة شتةكان بة رووني و بة جؤريَكي راستةوخؤو بة هةمان سادةيي كة "هةن" دةبينين. ئيَمة دان بة راستيي كؤتاييدا نانيَين، لةبةرئةوةي هزري ئيَمة بير لة بةردةواميبةخشين و طةرِان بةدواي سةلامةتيدا دةكاتةوة، ئةمنيةت لة نيَو خيَزان، لة داراييدا، لةثيشةكةمان و لة هةموو ئةو شتانةدا كة ئةنجاميان دةدةين. هةر بؤية دةترسين. تةنيا ئةو ميَشكةي كة ئازاد بيلة "بةدةستهيَناني ئةمنيةت" و ئازاد بي لة "ئارةزووي بةردةواميي" و ئازاد بي لة ثرؤسةي "دريَذةدان" و مردن قبولَكةري دةناسيَت، بةلآم ميَشكص كة بةدووي مردن قبولَنةكةري تاكةكةسييةوةية، واتة هةمان ئةو "منةي" كة دةيةويَت بةردةوام بيَت، هةرطيز ئةو شتة ناناسيَت كة ناوي مردن قبولَكردنة. هزري وا هةرطيز ماناي ترس و مردن نةناسيوة و ناتوانيَت ثي بنيَتة ئةوديوي ئةوةوة.

  

 

بؤضي لةمردن دةترسين؟

طفتوطؤ لةطةلَ خويَندكاران، لة رِاجطات، 22ي ذانيؤي 1954

ثرسياركةر: بؤضي ئيَمة لة مردن دةترسين؟

كريشنا مؤرتي: ئايا تؤيةك، كة دةلَيَي "بؤضي لة مردن دةترسين؟"، دةزاني مردن ضيية؟ تؤ طةلاَيةكي سةوز دةبيني، ئةو طةلاَية بةدريَذايي هاوين ذياوة، لةبةر بادا سةماي كردوة و تيشكي خؤري وةرطرتووة، باران بةسةريا باريوة و خاويَني كردؤتةوة، كاتي زستان دةطاتة بةرةوة، دةذاكي و دةمريَت. مةلي سةر ضلَيش جوانة، بةلاَم ئةويش دةمريَت. تؤ جةستةي مرؤظةكانت بينيوة كة بةرةو رِوبار دةبريَن تا تيايدا بنيَذريَن. كةواتة دةزاني مردن ضيية، ئةي بؤضي ليَي دةترسي؟ لةبةرئةوةي تؤش وةكو طةلاَيةك و بالَندةيةك دةذيت، نةخؤشي يان رِوداويَكت بؤ ثيَشبيَت ئيتر تؤش كؤتاييت ديَت. بؤية دةلَيَي"دةمةويَت بة زيندويي بميَنمةوة، دةمةويَت ضيَذوةربطرم، دةمةويَت ئةو شتةي كة بة ذيان ناو دةبريَت لة خؤمدا دريَذةي ثص بدةم" بةثيَي ئةمة ترس لة مردن، ترسة لة بةكؤتايي طةيشتن. واية يان نا؟ ياري كريلكت، ضيَذ وةرطرتن لة تيشكي خؤر، بينيني دوبارةي رِوبار، لةبةركردني جل وبةرطي كؤن، خويَندنةوةي كتيَب، بينيني بةردةوامي دؤست و هاورِص ديَرينةكان، هةر هةموويان كؤتاييان ديَت، كةضي لة مردن دةترسن.

ئيَمة بة ترس لة مردن و زانيني ئةوةي كة مردن مةسةلةيةكي لةضارنةهاتووة، بيرلةوة دةكةينةوة كة ضؤنضؤني بضينة ئةو ديووي مردنةوة (واتة باز بةسةر مردندا بدةين و تيَيثةرِيَنين ـ وةرطيَرِي كوردي). ئيَمة تيؤر و بيردؤزطةليَكي جؤراوجؤرمان هةية، بةلاَم ئةطةر بزانين ضؤنضؤني تةواوبين، ئةوا ضيدي ترسيَك بووني نية. ئةطةر ئيَمة بزانين كة ضؤنضؤني هةموو رِؤذيَك بمرين، ضيدي ترسيَك بووني نية. لةم قسةية تيَدةطةي؟ ئةم مةسةلةية تؤزيَك نامؤية. ئيَمة نازانين ضؤنضؤني بمرين، ضونكة هةميشة لة حالَي كؤكردنةوة و كؤكردنةوة و كؤكردنةوةداين. ئيَمة هةميشة لة ضوارضيَوةي سبةينيَيـــةكدا بيردةكةينةوة: "من ئةمةم و دةبمة ئةوة". ئيَمة هةرطيز لة رِؤذيَكي تةواودا نين. هيض كاتص وةها ناذين كة بلَيَيت  تةنيا يةك رِؤذمان بؤ ذيان لةبةردةستداية. دةزانيت باسي ضي دةكةم؟ ئيَمة هةميشة لة سبةينص يان لة دويَنيَدا دةذين. ئةطةر كةسيَك بة تؤي بوتاية ريَك لةمرِؤدا دةمريت ضيت دةكرد؟ ئايا ئةو رِؤذةت بة بص كةموكورِي و بةتيَروتةسةلي بةسةر نةدةبرد. ئيَمة يةك رِؤذ بص كةموكورِيي و تةواوي ناذين. ئيَمة هيض كاتص ستايشي ئةو رِؤذة ناكةين كة تيايداين. هةميشة بير لةوة دةكةينةوة كة بةياني رِوودةدات، ثيَمواية ئيَمة بير لةو ياري كرليتية دةكةينةوة كة برِيارة بةياني تةواوي بكةين، بير لة تاقيكردنةوةيةك دةكةينةوة كة برِيارة تا شةش مانطي تر تةواوبيَت. ئيَمة بير لةوة دةكةينةوة كة ضؤنضؤني ضيَذ لة خواردنةكانمان وةربطرين و برِيارة ض جؤرة جل وبةرطيَك بكرِين و هتد ـ بةهةرحالَ هةميشة دويَني و سبةينص لةميَشكماندان، بؤية هةرطيز ناذين، بةلَكو هةميشة سةبارةت بة مردن بة واتايةك لة واتاكان سةهوين.

ئةطةر ئيَمة يةك رِؤذ بةتةواوي بذين و  لةطةلَ ئةو رِؤذةدا تةواوببين، رِؤذيَكي تر دةستثيَبكةين وةك ئةوةي ئةم رِؤذة، رِؤذيَكي نوص و تازة بيَت، ئةوا لةو حالَةتةدا ترس لة مردن بووني نيية. جواني، تةنيا لة مردني هةموو رِؤذيَكدا  لةطةلَ هةموو ئةو شتانةي كة بةدةستمان هيَناوة، بة هةموو زانست و بيرةوةري و هةولَةكانييةوة و هةلَنةطرتنيان بؤ رِؤذيَكي ترة؛ بووني هةية. بة دةربرِينيَكي تر ئةطةرضي كؤتاييةك هةية، بةلاَم سةرلةنوص ذيانةوةيةكيش هةية.

 

 

 

 

تا لةكات و ئةوين نةطةين،  لةمردن ناطةين.

حةز دةكةم دةربارةي كات و مردن، هةروةها ئةو شتةيش كة بة ئةوين ناويدةبةين بدويَم. ئيَمة كاريَكمان بة ئايدياكان نيية. ئايدياكان، بيروباوةرِي رِيَكخراون و كيَشة دةروونيية قوولَةكاني ئيَمة ضارةسةرناكةن. ئةوةي كة دةرووني ئيَمة ثاكدةكاتةوة، رووبةرِووبوونةوةي ئةوانةية، ئةويش نةك لة رِيَيحيجاب و ثةردةي بيرةوة، بةلَكو لة رِيَطةي ثةيوةنديي رِاستةوخؤ و زيندووةوة  لةطةلَ ئةوانةدا. بةدةربرِينيَكي تر لةرِيَي هةستكردن و بينيني بةكردةوةي رِاستي (هةقيقةت)ةوة. بةرِاي من مرؤظ دةبيَت لة رِوي سؤزدارييةوة  لةطةلَ رِاستيدا لة ثةيوةنديدابيَت نةك بةديديَكي سانتيمانتالَيانة (ئيحساساتي). ئةطةر ئيَمة ثشت بةبير ببةستين، ئةوا هةرضةنديَكيش بير زيرةك و باش رِيَكخراو و خويَندةوار و لؤذيَكي و خاوةن ئةقلَيَكي دروست بيَت، ديسان كيَشة دةروونييةكاني ئيَمة ضارةسةرناكات، ضونكة ئةوة بيرة تةواوي كيَشةكاني بيري خولَقاندووة. مرؤظيَك كة سةرجةم كيَشةي مردن دةخاتة ذيَر ليَكؤلَينةوة و ثشتطويَي ناخات، مةحكومة بةوةي تيَبطات كة  بير ضؤنضؤني كاتي خولَقاندووة و دةبيَتة مايةي رِيَطري بؤ ثةيبردن بة مانا و بايةخ و قولاَيي مردن.

زؤربةمان لة مردن دةترسين و هةولَدةدةين بةهؤي لؤذيكتاشينةوة يان بةهؤي خؤبةستنةوة بةبيروباوةرِي جياواز جياوازي لؤذيَكي و نالؤذيَكيي دةستكردي بيرةوة لةو ترسة هةلَبيَين. بةرِاي من رِؤضوون بةقولاَيي مردندا ثيَويستي بةهزريَكة كة نةك تةنها لؤذيك و ماقوولَ و هؤشمةندانةية، بةلَكو دةتوانيَت رِاستةوخؤ برِوانيَتة رِاستيو، مردن بةو شيَوةية ببينيَت كة هةية، نةك ئةوةي بةهؤي ترسةوة نابووت بووبيَت.

بؤ تيَطةيشتن لة مردن، دةبيَت لة كات تيَبطةين. مةبةستم لة كاتي سةعات يان رِؤذذميَري نيية، ضونكة ئةمة مةسةلةيةكي سادة و ميكانيكيية. من دةربارةي كاتي دةرووني دةدويَم: طةرِانةوة بؤ دويَنص بيَشومارةكان، بؤ هةموو ئةو شتانةي زانيومانن، هةستمانثيَكردوون، ضيَذمانليَوةرطرتوون، كؤمانكردونةتةوة و لة بيرةوةريدا عةمبارمان كردون. بةبيرهيَنانةوةي كاتي رِابردوو، شيَوة و شةمايلي كاتي ئيَستامان دياريدةكات كة لةسةروةختي خؤيشي دا ثةرةدةستيَنيَت.

هةموو ئةم ثرؤسةية، كاتي دةرووني و بير تيايدا ئةسيرة، بير بةرئةنجامي دويَنيَية كة لةمرِؤوة بؤ سبةيني دريَذدةبيَتةوة. بيري ئايندة لةلايةن رِابوردووةوة مةرجبةندكراوة. رِابوردوو لةشتطةلي دروستبووة كة هزري خودئاطا، لة قوتابخانة خويَندويةتي، ئيشيَك كة بةدةستيهيَناوة، زانيارييةكي هونةري كة دةستيخستووة و هتد، دواجار لة هةموو ئةو شتانةي كة بةشيَكن لة ثرؤسةي ميكانيكيي بيرهيَنانةوة، بةلاَم رِابوردوو لة زانستي دةرووني و لةوةي كة مرؤظ تاقييكردؤتةوة و لةسةريةك كةلَةكةيكردوون، ئةو يادةوةرييانةي كة بةجؤريَكي قوولَ لةناخودئاطادا خؤي حةشارداوة، دروستبووة. زؤربةمان هةلي ليَكؤلَينةوةي ناوةوةي ناخودئاطاي خؤمانمان نيية. ئيَمة زؤر طرفتار و سةرقالَي كيَشة رِؤذانةييةكانين. لةبةرئةوة ناخودئاطا، نيشانة و ئاماذةطةليَكي جؤراوجؤرمان بةشيَوةي خةون ثيشاندةدات و لةمرِووةوة خةونةكان ثيَويستيان بةدةربرِين و ليَكدانةوة هةية.

هةم ثرؤسةي خودئاطا و هةم ثرؤسةي ناخودئاطا هةردووكيان كاتي دةروونين. كات وةكو زانست، وةكو ئةزمون، وةكو ماوةي نيَوان (ئةوةي هةية) و (ئةوةي دةبيَت ببيَت)، كات وةكو ئامرِازيَك بؤ طةيشتن و بةدةستهيَناني سةركةوتن و رِازيبوون و هزري خودئاطا، لةلايةن ناخودئاطاوة شيَوةي وةرطرتووة و ثةيبردن بةهؤكارة شاراوةكان، ئامانج و جةبرة ناخودئاطاييةكان كاريَكي زؤر دذوارة. لةبةرئةوةي ئيَمة ناتوانين لة رِيَطةي هةولَي خودئاطايانةوة رِيَطةي خؤمان بةرةو ناخودئاطا بكةينةوة. ئيَمة دةبيَت لة رِيَطةي نةفيكردنةوةيةوة لة ناخودئاطا نزيكببينةوة، نةك لة رِيَطةي ثرؤسةي ثؤزةتيظي رِاظة و شيكار، ضونكة شيكاركةر لةلايةن بيرةوةرييةكانييةوة مةرجبةندبووة و تةرزي بينيني ئيجابيانةي ئةو بؤ شتيَك كة نايزانيَت و ئاطاداريي تةواوي لةبارةوة نيية، بايةخيَكي كةمي هةية.

بةهةمان شيَواز ئيَمة دةبيَت  لةطةلَ مردندا مامةلَةيةكي سةلبيمان هةبيَت، لةبةر ئةوةي نازانين ضيية. ئيَمة مردني كةساني ترمان ديووةو دةزانين لة رِيَطةي نةخؤشي، ثيري و فةوتانةوة رِؤذيَك مردن بةرؤكمان دةطرص. ئيَمة مردن بةهؤي كارةساتي ئوتومبيل و مردن بةمةبةستي ثيَشوةخت (خؤكوذي وةرطيَرِي كوردي) دةناسين، بةلاَم بةرِاستي نازانين ماناي مردن ضيية. رِةنطة ئيَمة لؤذيك بؤ مردن بتاشين و، بةبينيني ئةو رِاستييةي كة تةمةني ثيري هةية و خةريكة نزيكدةبيَتةوة (ثيربووني جةستةيي، لةدةستداني بيرةوةري و هيتر) بةخؤمان بلَيَين كة "ذيان" لةدايكبوون و ثيَطةيشتن و دارِزينة، لةبةرئةوة كؤتاييهاتني ثيَكهاتةي جةستةيي، مةسةلةيةكي لةضارنةهاتووة"، بةلاَم وتني ئةم رِستةية نابيَتة مايةي تيَطةيشتنيَكي قوولَ لةمةرِ مردن.

دةبيَت مردن هةروةكو ذيان مةسةلةيةكي نائاسايي بيَت. ذيان دياردةيةكي تةواو و ثيَطةيشتووة، خةم، ئازار، خةفةت، سؤز، خؤشي، ئايديا ثوضةكان، سةروةت و سامان، ئيرةيي، ئةظين، هةذاري و تةنيايي ـ هةمو ئةمانة ذيانن و بؤ ثةيبردن بة مردن دةبيَت ثةي بةهةموو ذيان بةرين، نةك بةشيَكي بطرين و تةنيا  لةطةلَ ئةو بةشةدا بذين، هةروةكو زؤربةي كات وادةكةين. لةهةناوي ثةيبردن بةذياندا، ثةيبردن بةمردن خؤي حةشارداوة، ضونكة ئةم دووانة ليَكتري جودا نين. ئيَمة كاريَكمان بةئايدياكان يان بيروباوةرِةكان نيية، ضونكة ئةوانة هيض شتص ضارةسةرناكةن. مرؤظيَك كة دةزانيَت ماناي مردن ضية، مرؤظيَك كة بةكردةوة ئةزموون دةكات و هةموو ماناكةي بةدةستدةهيَنيَت، مادامةكي دةذي، دةشبيَت لةبارةي مردنةوة ئاطايي هةبيَت. بةدةربرِينيَكيتر، مرؤظيَكي وايي مةحكومة بةوةي كة هةموو رِؤذي بمريَت. ئيَوة لة رِووي فيزيكييةوة (جةستةييةوة) ناتوانن هةموو رِؤذيَك بمرن، ئةطةرضي سات لة دواي سات طؤرِانكاري دةرووني هةية. من دةربارةي مردني دةرووني دةدويَم. ئيَمة دةبيَت بة هةموو ئةو شتانةوة بمرين كة وةكو ئةزموون و زانيارييةك كؤمانكردونةتةوة، هةروةها  لةطةلَ هةموو ئةو ضيَذ و ئازارانة بمرين كة دةيانناسين.

 لةطةلَ ئةوةشدا زؤربةمان نامانةويَت بمرين، ضونكة لةذيانمان رِازين. ذياني ئيَمة زؤر ناشيرين و كةمبايةخ و سووكة و ثرِة لة ئيرةيي و شةرِي بةردةوام. ذياني ئيَمة نةطبةتييةكة  لةطةلَ ئةو ثزيسكانةي كة جاروباريَك لة هةذان و خؤشييةوةن و تةنيا دةبنة بيرةوةرييةك. بةهةمان شيَوة مردني ئيَمةش بةدبةختييةكة، بةلاَم مردني رِاستةقينة واتة مردني دةرووني  لةطةلَ هةموو ئةوةي كة دةيناسين. بة دةربرِينيَكي تر، واتة بووني تواناي رِووبةرِووبوونةوةي سبةينص بةبص ئةوةي بزانين ئةو سبةينيَية هةلَقولاَوي خةيالَ و وةهم نيية. زؤربةي مرؤظةكان لة مردن دةترسن، لةبةرئةوة باوةرِيان بةدوونايدوون و نويَبوونةوةي ذيان هيَناوة، يان طريمان بةشيَوةيةكي تري باوةرِةوة لكاون، بةلاَم مرؤظيَك كة بةرِاستي دةيةويَت لة ماناي مردن تيَبطات كاري بة باوةرِةوة نيية. هةبووني بيروباوةرِ بةواتاي ثيَنةطةيشتني دةرووني. ئيَوة بؤ ثةيبردن بةمردن، دةبيَت بزانن ضؤنضؤني لة رِووي دةروونييةوة بمرن.

نازانم تا ئيَستا هةولَتانداوة بةو شتانةوة بمرن كة زؤر ليَتان نزيكة و هةستي ضيَذيَكي بص ئةندازةتان ثيَدةبةخشيَت؟ مردن  لةطةلَ ئةو شتةدا وةكو وةريني طةلاَيةك لة درةختيَك واية. ئةطةر بتوانن هةر رِؤذة و هةر دةقيقةية بةم شيَوةية بمرن، ئةوا دةزانن كة كؤتايي كاتي دةرووني ماناي ضيية. بةرِاي من بؤ بةديهيَناني هزريَكي ثيَطةيشتوو، واتة هزريَك كة بةرِاستي دةكؤلَيَتةوة، مردن بةم واتاية بايةخيَكي زؤري هةية، ضونكة ليَكؤلَينةوة بةماناي طةرِان و تويَذينةوةي مةبةستدار نيية. ئيَوة ناتوانن لةرِاستي تيَبطةن، مةطةر ئةوةي كة مةبةستتان نةبيَت و لةلايةن باوةرِو دةمارطيرييةوة مةرجبةندنةبووبيَت. ئيَوة دةبيَت  لةطةلَ هةموو ئةو شتانةدا بمرن ـ مردن  لةطةلَ كؤمةلَطة،  لةطةلَ ئاييني رِيَكخراو،  لةطةلَ ئةشكالي جؤراوجؤر و جياوازيي ئةمنيةتيدا كة هزر ثيَوةي نووساوة. بيروباوةرِ و دةمارطيري. ئاسايشي دةرووني مسؤطةردةكات. ئيَمة دةبينين كة جيهان لةم كؤمةلَة سةرليَشيَواوييةدا رِيَدةكات: ثةشيَويي جيهان بووني هةية و هةموو شتيَك بةخيَرايي لة حالَي طؤرِانداية.  لةطةلَ ئةمةشدا ئيَمة خوازياري شتيَكي نةمر و ثايةدارين، هةربؤية بةبيروباوةر و ئايديال و شيَوةيةك لة ئاسايشي دةروونييةوة دةلكيَن و ئةم لكانةش خؤي لةخؤيدا دةبيَتة لةمثةر لةبةردةم طةيشتن بة رِاستةقينةي رِاستيدا.

بؤ ئاشكراكردني شتيَكي نوص، دةبيَت بةهزريَكي ثاكذ، تازة، جحيَلأ و ثيسنةكراو لةلايةن كؤمةلَطةوة، نزيكبينةوة. كؤمةلَطة، ثيَكهاتي دةرووني، ئيرةيي، قةناعةت نةكردن، تةماع، ثلةوثايةخوازي، دةسةلاَت و ثايةي كؤمةلَيةتية و بؤ بةدةستهيَناني رِاستي، مرؤظ دةبيَت  لةطةلَ هةموو ئةو ثيَكهاتانةدا بمريَت، نةك مردني تيؤري و ئةبسراكت، بةلَكو دةبيَت بةكردةوة  لةطةلَ حيرس و ئيرةيي و هةستي زيَدةخوازييدا بمريَت. تا ئةو كاتةي كة طةرِان و بةدواداضووني "شتي زؤرتر" بةهةر  شيَوةيةك هةبيَت، هيض جؤرة تيَطةيشتن و ئةنجامطيرييةك لةمةرِ ئالَؤزيية بص ئةندازةكاني مردن بووني نابيَت. ئيَمة هةموومان دةزانين، درةنط يان زوو، لة رِووي جةستةييةوة دةمرين. كات خةريكة تيَدةثةرِيَت و مردن ديَتة سؤراغي هةموومان، لةبةرئةوة دوضاري ترس دةبين و تيؤرةكان دادةهيَنين و ئيدةطةليَك لةمةرِ مردنةوة سةريةكدةنيَين و لؤذيكتراشي بؤ دةكةين، بةلاَم ئةمة تيَطةيشتن لة مردن نيية.

ئيَوة ناتوانن  لةطةلَ مردني جةستةييدا بجةنطن. ناتوانن داوا لة مردن بكةن تا رِوخسةتتان بدات رِؤذيَكي تريش بذين. مردن ئامانجيَكي رِةهاية. ئيَستا، ئايا ناكريَت بةهةمان شيَواز بةبص ئةوةي بثرسن بةياني ضيتان بةسةردص،  لةطةلَ ئيرةيي و ثايةيخوازيدا بمرن، واتة تةنها بمرن؟ ئةمة بةواتاي تيَطةيشتني سةرجةم ثرؤسةي كاتي دةرووني.

ئيَمة بةردةوام لة ضوارضيَوةي داهاتوودا بيردةكةينةوة و لة رِووي دةروونييةوة بؤ سبةينص بةرنامةرِيَذي دةكةين. من دةربارةي نةخشة ثراكتيكيةكان قسةناكةم، بةلَكو مةسةلةكة ئةوةية كة ئيَمة لة رِووي دةروونييةوة دةمانةويَت "بةياني شتيَك بين" هزري زيرةك ئةوةي كة بوة و دةبيَت دريَذةثيَبدات و ذياني ئيَمةش لةسةر بنضينةي ئةم ثةيطيري و بةدواداضوونة بيناكراوة. ئيَمة بةرئةنجامي يادةوةرييةكانمانين، ئةو يادةوةرييانةي لة رِووي دةروونييةوة هةر خودي كاتةكةية. ئيَستا ئايا دةكريَت بةهةموو ئةو ثرؤسةيةوة بةئاسودةيي و بةبص هةولَ و تةقةلا بمرين؟

ئيَوة هةمووتان دةتانةوص  لةطةلَ شتيَكي ئازاراويدا بمرن و ئةمةش تارِادةيةك ئاسانة، بةلاَم من دةربارةي مردن  لةطةلَ شتيَك دةدويَم كة ضيَذيَكي زؤر و هةستيَكي خؤشي دةرووني و فراوان بةئيَوة دةبةخشيَت. ئةطةر ئيَوة  لةطةلَ يادةوةري ئةزمونيَكي وروذيَنةر و تيَطةيشتنةكانتان و ئوميَد و رِازيبوونة دةروونييةكانتاندا بمرن، لةو حالَةتةدا رِووبةرِووي هةستيَكي نائاساييي تةنيايي دةبنةوة، هةربؤية شتيَكتان نيية ثشتي ثيَببةستن. كلَيَساكان، كتيَبةكان، مامؤستاكان، سيستةمة فةلسةفييةكان ضيدي و لةمة زياتر ناتوانن متمانة بةهيض كامص لةوانة بكةن، بؤية دةترسن و كةمقةناعةت و حةسود و ثايةخوازن و بةدواي دةسةلاَتةوةن.

بةداخةوة ئيَمة كاتص متمانةمان بةشتيَك نيية، رِووتالَ و رِوكةشبينمان ليَ دةردةضيَت و بةدواي كةموكورِيدا دةطةرِيَين، جا لةبةرئةوةي بؤ ئةمرِؤ دةذين و دةلَيَين ئةوةندة بةسة، بةلاَم مةسةلةكة ئةمةية هةرضةنديَك هزر زيرةك يان فةلسةفةضن بيَت بةهةمان رِادةش ذيانيَكي رِوالَةتي و ثووض بةسةردةبا.

نازانم ئةوةي كة دةمةويَت بيلَيَم تا ئيَستا تاقييتانكردؤتةوة يان نا: واتة مردن بةبص ثةلةقاذة و لةطةلَ هةموو ئةو شتانةوةدا كة دةيزانن، ئةويش نةك بةجؤريَكي رِوالَةتي، بةلَكو بةكردةوة و بةبص هيَنانةئاراي ئةو ثرسيارةي كة سبةي ض روداويَك رِوودةدات؟ ئةطةر ئةمة بكةن دةطةنة هةستي موعجيزةئاساي "تةنهايي" بة هةريَمي "هيض شتيَك"، واتة بةشويَنيَك دةطةن كة تيايدا سبةينيَيةك بووني نيية، خؤ ئةطةر داخلَي ئةم شويَنة ببن، ئةوا ضيدي دوضاري نائوميَدي و دلَساردي و بيَهيوايي نابن، بةلَكو بةثيَضةوانةوة! لةهةمان كاتدا زؤربةمان زؤر تةنياين. رِةنطة سةرقالَيطةليَكي سةرنجرِاكيَش و خيَزان و برِيَكي زؤر ثارةمان هةبيَت يان لةزانستيَكي بةرفراواني هزري جيهان بةهرةمةندبين، بةلاَم ئةطةر هةموو ئةمانة وةلابنيَين و بةتةنيا بميَننةوة، لةوحالَةتةدا ئةو هةستة نائاساييةي تةنيايي دةناسن.

بةلاَم لة ساتيَكي ئاوهادا زؤربةمان دوضاري ترس و بيم دةبين. ئيَمة هةرطيز رِووبةرِووي ئةم تةنهايية نابينةوة. ئيَمة هةرطيز بةنيَو ئةم بؤشاييةدا تيَثةرِنابين تا بزانين ضيية. خيَرا رِاديؤ دادةطيرسيَنين، كتيَب دةخويَنينةوة،  لةطةلَ دؤستاندا دةكةوينة قسةكردن، دةضين بؤ كلَيَسا و سينةما، مةي دةخؤينةوة، لةبةرئةوةي هةموو ئةم كارانة رِيَطاي هةلاَتنمان ثيَنيشاندةدةن. خودا، هةلاَتنيَكي ضيَذبةخشة، رِيَك وةكو مةي. كاتص هزر لة حالَةتي هةلاَتنداية، ئيدي نةخوا و نةمةي فةرقيَك ناكةن. لة رِووي كؤمةلَناسييةوة، رِةنطة مةيخواردنةوة كاريَكي ناشايستة بيَت، بةلاَم هةلاَتن بةرةو لاي خوداش زياني تايبةت بةخؤي هةية.

لةبةرئةوة مرؤظ بؤ ثةيبردن بة مردن، دةبيَت  لةطةلَ دويَنص و هةموو يادةوةري و برينة دةروونييةكاني خؤيدا و،  لةطةلَ زمانلوسي، سووكايةتي، بضووكي و ئيرةيي و حةسودييةكانييدا بمريَت، ئةويش نةك هةر بةقسة يان بةتيؤر، بةلَكو بة ئةزموونيَكي ثراكتيكي. مرؤظ دةبيَت بةهةموو ئةمانةوة بمريَت. بةدةربرِينيَكي تر، دةبيَت  لةطةلَ خؤيدا (بةخؤيةوة) بمريَت. لةبةرئةوةي هةموو ئةمانة واتة خودي كةسةكة. ئةطةر تا ئيَرةي كارةكة بيَن ئةوا بؤتان دةردةكةويَت كة تةنياييةك هةية طؤشةطيري نيية، تةنهايي و طؤشةطيري دوو شتي جياوازن، بةلاَم ناتوانن بةبص تيَثةرِين لة رِوبةري طؤشةطيرييةوة، كة تيايدا ثةيوةندي ئيدي هيض مانايةكي نيية، بطةنة تةنهايي. ثةيوةنديي ئيَوة بةهاوسةرتانةوة، بةميَردتانةوة، بةكورِتانةوة، بةكضتانةوة، بةهاورِيَكانتانةوة، بةئيشةكانتانةوة، هيض يةكص لةم ثةيوةندييانة، تا ئةوكاتةي كة تةواو طؤشةطيرن، مانايةكي نيية.

من دلَنيام كة هةندص لة ئيَوة ئةو مةيدانة(تةنهايي)تان تاقيكردؤتةوة، كاتص دةتوانن ليَيةوة تيَثةرِن و بضنة ئةو ديويةوة، واتة كاتيَك كة لة وشةي "طؤشةطيري" هةراسان نين، كاتيَك بة هةموو ئةو شتانةوة دةمرن كة دةتانناسي و كؤمةلَطة ضيدي نفوز و دةسةلاَتي بةسةرتاندا ناميَنص، لةو كاتةدا "ئةوي دي" دةناسن. تا ئةو كاتةي كة لة رِووي دةروونييةوة ثةيوةستي كؤمةلَطة بن، كؤمةلَطة نفوز و دةسةلاَتي بةسةرتاندا دةبيَت. هةرئةوةندةي ئةو بةند و هةودا دةروونيية دةثضرِيَنن كة ئيَوةي بةكؤمةلَطةوة بةستؤتةوة، ئيدي ناتوانص هيض نفوز و دةسةلاَتيَكي بةسةرتاندا هةبص. ئةوكات بةدةردةبن لة دةستيَوةردانة ئاكاري و كؤمةلَيةتييةكان و، شايستةيي رِيَزليَطرتن، بةلاَم رِؤيشتن بةرةو ئةو طؤشةطيريية بةبص هةلاَتن و بةبص قسةكردن بةواتاي "بةتةواوي  لةطةلَ ئةودا بوون"ة، ثيَويستي بةوزةيةكي زؤرة. ئيَوة بؤ ذيان  لةطةلَ شتيَكي ناشيرين ثيَويستيتان بة وزةيةكي زؤر هةية تا نةهيَلَن خراثتان بكات، هةروةك ضؤن بؤ ذيان  لةطةلَ شتيَكي جواندا دةبيَت وزةتان هةبيَت و نةهيَلَن خووي ثيَوة بطرن. وزةي ثيسنةبوو ئةو تةنهاييةية كة دةبيَت بةرةو رِووي برِؤيت.

ئةفراندني هةلَقولاَوي ئةم نةفيكردن و بؤشايية واتة ثةسن بوون (كاملَ بوون). بةدلَنياييةوة هةموو ئةفراندنص لة بؤشاييدا بةئةنجامدةطات، نةك ئةو كاتةي كة هزر طيَذ وحؤلة. مردن ئةوكاتة مانايةكي هةية كة بةهةموو بيَهودةيي و رِووكةشبوونةكانتانةوة، بةهةموو بيرةوةريية بيَشومارةكانتانةوة؛ بمرن، ئةوكاتة شتيَك بووني دةبيَت كة لةوديوي كاتةوةية، شتيَك ئةطةر ترستان هةبيَت و بةباوةرِيَكةوة بنوسيَن و ديلي خةم بن ناتوانن ثيَيبطةن.

 

 

 

  

ئةطةر بة يةقينةوة دةستثيَبكةيت،

بة نايةقين دةطةيت

- طفتوطؤ  لةطةلَ بوداييةكان دا [9]-

يةكةمين بةشداربوو(1): تا ئةو جيَطةيةي من تيَيطةيشتووم، ئيَوة دةلَيَن ذيان هيض مةبةست يان ئامانجيَكي نيية لةبةر ئةوة ريَطايةكيشي بؤ هةنطاوهةلَهيَنانةوةي تيانيية، بةناضار هةر تاكيَك و خؤي  لةطةلَ هةر ضركةساتيَكدا رووبةرِووة. ئةطةر برِيارة ضركةسات دركي ثص بكريَت، ئةوا ئةو ضركةساتة هةر هةمان ضركةساتي كار، ضركةساتي زانست‎و ئارةزووة. ئايا ئةم ليَتيَطةيشتنة دروستة؟

كريشنا مؤرتي: ئةطةر ريَطةم بدةن دةبيَت ئاماذة بةوة بدةم كة ئيَمة لةبارةي ئةوةوة نادويَين ضي دروستةو ضي نادروستة. ئةم بابةتة ثيَويستي بةتويَذينةوةو ليَكؤلَينةوةي زؤر هةية.

يةكةمين بةشداربوو: تؤ بةو قسةيةت كة دةلَيَيت دروست يان نادروست بووني نيية، لةراستيدا طيروطرفت بؤ ئةو مرؤظانة دةخولَقيَنيت كة حةزيان لة تيَطةيشتنة.

كريشنا مؤرتي: نةخيَر، بةثيَضةوانةوة، من دةلَيَم ئيَوةو ئيَمةش هةموومان، بؤ ويَنة منيش، حةزمان لة ليَكؤلَينةوةو ليَتويَذينةوةية. من نالَيَم "ئةمة دروستة، ئةمة هةلَةية" بةلَكو ئيَمة سوورين لةسةر ئةوةي كة ثيَكةوة بةقولآيي ئةم مةسةلةيةدا رؤبضينة خوارص.

 

يةكةمين بةشداربوو: ضؤن دةشيَت مرؤظيَك هةبيَت‎و سةبارةت بةوةي ض شتص و دروستة ض شتيَك دروست نيية ، ضي ضاكةو ضي ضاك نيية، نةتوانيَت برِياربدات؟

كريشنا مؤرتي: دوايي دةضينة سةر ئةو مةسةلةيةش. من نالَيَم ضاكة بووني نيية. ضاكة دةشيَت بةتةواوي  لةطةلَ ضاكةي ئيَوةو ضاكةي مندا جياواز بيَت، لةبةرئةوة ريَطةبدةن بزانين كاميان بةرِاستي ضاكةية، نةك ئةوةي ئيَوة يان ئةوةي من، بةلَكو ئةو شتة بةدةستبهيَنين كة بةرِاستي ضاكة.

دووةمين بةشداربوو:.. (ضاكة) لةناوخؤيدا

كريشنا مؤرتي: بةلَص.

يةكةمين بةشداربوو: راستيةكةي ئيَوة خةريكن "نةبووني يةقين" لة شيَوة روانيني تاك‎ بؤ شتةكان‎، يان لةروانطةي فةلسةفي تاكةوة دةناسيَنن.

كريشنا مؤرتي: بةلَص، ئةطةر بة "يةقين"ةوة دةست ثص بكةيت، ئةوا لة كؤتاييدا بة "نايةقين" دةطةيت.

يةكةمين بةشداربوو: ئةم رستةيةش "ئةطةر بة يةقينةوة دةست ثص بكةيت، ئةوا لة كؤتاييدا بة نايةقين دةطةيت" هةر زؤر ناكؤك ديَتةبةرضاو.

كريشنا مؤرتي: هةلَبةتة ذياني رؤذانة وايية.

لةبةرئةوةي ئيَوة ثرسياريَكتان كرد كة دةلالةت لة "كات"و "بير"و "كار" دةكات، بؤية دةتوانين ليَرةوة دةستثيَبكةين كة "كات" ضيية؟. كات نةك بةثيَي تيؤرةكةي بودا يان هةندص لة كتيَبة ثيرؤزةكان، بةلَكو تةنيا ئةوةندة بزانين كات ضيية؟ هةر كةسةي بة جؤرص كات راظةدةكات، زانايان دةلَيَن كات زنجيرةيةك كارو بيرؤكةي بضووكة، يان رةنطة ئيَوة بلَيَن كات مردنة، كات ذيانة يان كات بيرة. بةم ثيَية، ئايا ئيَمة لةحالَي حازردا دةتوانين ئةو قسانةي ئةواني تر وتوويانة بؤ نموونةش قسةكاني بوداو تةنانةت ئةوةي كة من وتوومة يان نةموتووة، بخةينة لاوة، واتة هةمووي لة ميَشكماندا بسرِينةوةو بلَيَين. "ئيَستا، كات ضيية؟" ئايا كات تةنيا طيروطرفتيَكة كة ئيَمة لة ذياندا هةمانة، كات نةك تةنيا وةك كؤمةلَة رووداويَك، بةلَكو وةكو لةدايكبوون، ثيَطةيشتن، مردن، كات وةكو رابوردووو، ئايندةو ئيَستا؟ ئيَمة لة كاتدا دةذين، ئةو ساتةي هيوادارين، واتة كاتدارين. من ئوميَدةوارم "بووبم"، ئوميَدةوارم "ببم"و ئوميَدةوارم بطةمة ئيشراق. هةموو ئةم رستانة دةلالةت لة كات دةكةن. بةدةستهيَناني زانست، ثيَويستي بة كاتةو تةواوي ذيان هةر لة لةدايكبوونةوة تا مردن جطة لة مةسةلةي كات شتيَكي تر نيية. واية يان نا؟ ئايا دةتوانم مةبةستةكةم رِؤشن بكةمةوة؟ ئةي كةوا بص، ئةوةي كة ئيَمة بة كات ناوي دةبةين ضيية؟

يةكةمين بةشداربوو: ئيَوة لةم بارةيةوة، زؤرجار قسةتانكردووة، بةلآم دةمةويَت بلَيَم سات كة هةمان زانست‎و كارو ئارةزووة، ساتيَكة كات تيايدا بووني نيية.

كريشنا مؤرتي: سةبركة، سةبركة، ئايا ئيَوة دةتوانن ئةم سات‎و ئةو سات لة هةموو ساتةكاني تر جيابكةنةوة؟

يةكةمين بةشداربوو: لةساتي (سةرنجدان) يان (بينين)دا كات بووني نيية.

كريشنا مؤرتي: مةبةستتان لة بينين‏و‎ سةرنجدان ضيية؟ داواي ليَبوردن دةكةم لةوةي كة ئةوةندة وردو شيكاريانة مامةلَةدةكةم، بةلآم ئةطةر برِيارة ئيَمة ليَكتري تيَبطةين، دةبيَت ميَشكمان واتاي رووني لةبارةي ئةم دوو دةستةواذةيةوة (بينين‎و سةرنجدان) لابيَت. كاتص بة كردةوة نةك بةتيؤري سةيردةكةن، ضي رِوودةدات؟ كاتص ئةو دار و ئةو بالَندة، ئةو ذنة، ئةو ثياوة دةبينن، ضي رِوودةدات؟

دووةمين بةشداربوو: لةو ساتي بينينةدا، هةلَبةتة ئةطةر بينينيَكي راستةقينة بيَت..

 

كريشنا مؤرتي: ئايا هةية يان نة ْ ؟ من تةنيا ثرسياردةكةم. كاتآ ئيَوة دةستةواذةي "بينين" بةكاردةهيَنن، لة ميَشكي خؤتاندا ض تيَطةيشتنيَكتان بؤي هةية؟ دةشيَت من واتايةكم بؤي هةبيَت، دةشيَت ئةويش واتايةكي بؤي هةبيَت‎و يةكيَكي تريش تيَطةيشتنيَكي تري هةبيَت.

دووةمين بةشداربوو: بةلآم ئيَوة لة ثامديجيتي دةثرسن كة "ئةو" مةبةستي لة "بينين" ضيية.

كريشنا مؤرتي: هةروةها دةشثرسم مةبةستي لة دةستةواذةي "سةرنج" ضيية.

روخسةت دةدةن ثرسيارص بكةم؟ ئايا دةتوانين قسةوباس‎و طفتوطؤيةكمان هةبيَت، واتة منازةرةيةكمان لةسةر دةستةواذةيةك هةبص كة تيَرِامانيَكي زؤر باشيشة؟ ئايا واتاي دةستةواذةي "تيَرِامان" دةزانن؟ ئةم دةستةواذةية لة "ليبرا" وة ديَت كة بةزماني يؤناني بةواتاي هاوسةنطي – كيَش ديَت. هةمان مةسةلة لة بورجي فةلةكي ليبراش‎دا بووني هةية لة ليبراشةوة دةستةواذةي lilrate بةواتاي ئازادكردن ديَت‎و هةروةها لة دةستةواذةي deliberare كة بة ئيتالي بةواتاي دانيشتن، خستنةذيَر باس‎و دانوستاني سةرلةنويَوةو راويَذو ئاخاوتن  لةطةلَ يةك‎و  لةطةلَ يةكدا بةراوردكردن ديَت. مةسةلةكة ئةمة نيية كة ئيَوة بؤضوونيَك دةربرِن و منيش بؤضوونيَك دةربرِم، بةلَكو مةسةلةكة ئةوةية كة ئيَمة هةردووكمان ثيَكةوة راويَذبكةين‎و مةسةلةكان هةلَسةنطيَنين، ضونكة دةمانةويَت هةقيقةتي مةسةلةكة بدؤزينةوة نةك ئةوةي كة من ثيَشتر دؤزيبيَتمةوةو ثاشان بةئيَوةي بلَيَم، شتيَكي ئاوا لة ناو دةستةواذةي (delilerate)دا نية. كاتص كة ثاثا لة رؤما لة سيستين ضاثل لة ظاتيكان هةلَدةبذيَردريَت، ئةوان  لةطةلَ يةك ئةكةونة راويَذو رِاطؤرِكي ‎و هةلَسةنطاندن- دةرطاكان داخراون‎و هيض كةسص ناتوانيَت بضيَتة دةرةوة. ئةوان بؤضوونة سةر ئاوو ضوون بؤ ضيَشتخانةو نان خواردن شويَني تايبةتيان هةيةو هةموو شتص بؤ دوو هةفتة يان ضةند رؤذص ريَكخراوة، ئةوانة بةدريَذايي رؤذاني دانيشتن، مةحكوومن بة نةجولاَن ‎و دانيشتن‎، ئةمة ثيَي دةلَيَن "تيَرِامان"(2).

بةم ثيَية ئايا دةتوانين لةجيَطةيةكةوة دةستثيَبكةين كة هيض شتص نةزانين؟

سيَهةمين بةشداربوو: ئةم كارة بؤ ثامديجيتي طرانة.

كريشنا مؤرتي: طران نيية، من هيض شتص نازانم، زانيني ئيَمة تةنها يادةوةرية. ئيَستا لةم رِستةيةدا ض طرفتيَك هةية؟ من دةلَيَم دةشيَت زانست طةورةترين مةترسي بيَت لة جيهاندا، زانست دةشيَت طةورةترين ريَطربيَت، ئيَمة بؤ زيادكردن‎و ثةرةسةندني زانست بةردةوام ضاكةي خؤمان فراوانتردةكةين، زانايانيش بةردةوام ثيَي زياددةكةن‎و ئةوةي زياديشدةكريَت بةردةوام سنووردارة.

دووةمين بةشداربوو: هةلَبةتة، بةلآم ئةطةر كاملأو تةواوبيَت، ناتوانيت هيضي بؤ زيادبكةيت.

كريشنا مؤرتي: بةلَص. بةم ثيَية زانياريتان بةردةوام سنووردارة، خؤ طةر لةو سنوورداريةوة دةست بة ليَكؤلَينةوة بكةيت، ئةوا هةر بة سنوورداريش كؤتايي ديَن.

دووةمين بةشداربوو. ئةوة رِيَك دياريكردني هةمان سنوردارية.

كريشنا مؤرتي: بةلَص سنورداري.

يةكةمين بةشداربوو: ئيَمة زؤر طويَبيستي قسةكاني ئيَوة بووين‎و شتطةليَكي تايبةت تيَطةيشتووين، بةلآم ئةطةر برِيارة تيَطةيشتن لة ئاستيَكي قوولَتردا شيَوةبطريَت، ئةوا لةو كاتةدا كةسيَكي وةكو ئيَوة لةم بارةيةوة بةرثرسة، ضونكة ئيَمة لة ئاستي جياجياداين.

 

كريشنا مؤرتي: زؤر باشة، زؤر باشة، بةلآم هةمان مرؤظ واتة كريشنا مؤرتي دةلَيَت كة زةويو لةنطةرطاكانتان جيَبهيَلَن‎و بيَن‎و ثيَكةوة مةلةبكةين (واتة ثيَكةوة بة دواي رِةطورِيشةي مةسةلةكةدا بضين_ وةرطيَرِي كوردي).

يةكةمين بةشداربوو: ناكريَت ئيَمة ثيَكةوة رِاويَذبكةين، لةحالَيَكدا لةدوو ئاستي جياوازداين؟

كريشنا مؤرتي: من ئةمةم قبوولأ نيية. من ئةوةم قبوولَ نيية كة لة دوو ئاستي جياوازداين.

يةكةمين بةشداربوو: ئيَمة طلةييةكمان لة ئيَوة هةية، ئةويش ئةوةية كة...

كريشنا مؤرتي: ئةويش ئةوةية كة من جةراحيَكي هةذارم!

يةكةمين بةشداربوو:.. بةلَص ثزيشكيَك، لةبةرئةوةي هةموو كيَشةو دذايةتيةكان‎، دةرةكيو زؤرن. تةنها ئةو مرؤظانةي وةكو منن و ئيمتيازي ئامادةبوونيان لةخةلَوةتي ئيَوةدا هةية، زانياريطةليَك بةدةستديَنن، بةلآم ثزيشك ناتوانيَت ثيَت بلَيَت ضؤنضؤني بةسةر دياردة دةرةكيو زؤرو زةوةندةكان زالَبيت و طرفتةكاني ضارةسةربكةيت.

كريشنا مؤرتي: كةواتة ئيَوة دةتانةويَت سةرةتا كيَشة دةرةكية زؤرةكان ضارةسةربكةن‎، ثاشان لة طرفتةكاني دةروونتان نزيكببنةوة. ئايا مةبةستتان ئةمةية؟

يةكةمين بةشداربوو: نة ْ، من دةمةويَت هةردووكيان ثيَكةوة ضارةسةربكةم.

كريشنا مؤرتي: من ثؤليَنكاريم ثص قبولَ نيية.

يةكةمين بةشداربوو: بةلَص من ئةمةم قبولَة.

كريشنا مؤرتي: جيهان منة، من جيهانم، ئيَستا لة دواي تيَطةيشتني ئةم خالَة دةمانةويَت ضؤنضؤني كيَشةكة ضارةسةربكةين؟

يةكةمين بةشداربوو: بابلَيَين من بةهيض جياوازيةك لة نيَوان شتة دةرةكيو ناوةكيةكاندا رِازي نيم.

كريشنا مؤرتي: سةرةتا دةبيَت لة ثةيوةند بةم مةسةلةيةوة دلَنيابن. ئايا بةرِاستي هةقيقةتي ئةم كارة تيَدةطةن يان  ئةم كارة تةنيا مةسةلةيةكي تيؤريية.

يةكةمين بةشداربوو: بة راي من ئةم مةسةلةية تيؤرية.

كريشنا مؤرتي: بةرِيَز، جاري ثيَش هةموو شتيَك تيؤري لاي من هيض نرخيَكي نية. هةلَبةتة بمبةخشن كة بةرِاشكاوي قسةدةكةم. من ئاطام ليَية ض شتيَك خةريكة رِوودةدات، واتة جةنط، نةتةوةطةراكان، كوشتارو هةموو شتة ترسناكةكان كة خةريكن رووبدةن، مةبةستم ئةوانةية كة بةكردةوة خةريكن روودةدةن، من لةم روةوة دووضاري خؤشخةيالَي نيم، بةلَكو هةموو ئةمانة بةبةرضاوانةوة خةريكن روودةدةن، باشة ئيَستا كص ئةمانةي خولَقاندووة؟

يةكةمين بةشداربوو: مرؤظةكان.

كريشنا مؤرتي: ئايا قبولَتة بلَيَين ئيَمة هةموومان ئةوةمان خولَقاندوة؟

دووةمين بةشداربوو، بةلَص، بيَطومان.

كريشنا مؤرتي: زؤر باشة، ئا بةم ثيَية ئةطةر ئيَمة هةموومان ئةوةمان خولَقاندووة، كةواتة دةشتوانين بيطؤرِين.

من دويَنص لة نيويؤرك ضاوم بة زانايةك كةوت، ثزيشكيَك كة بؤتة فةيلةسوف. ئةو طوتي هةموو ئةمانة هةر تةنيا قسةن‎و ئيَستا ثرسياري واقعي ئةمةية: ئايا خانةكاني ميَشك دةتوانن طؤرِانكاري لة خؤياندا دروست بكةن. ئةويش نةك لة رِيَي مادة سرِكةرةكانةوة، يا لة رِيَطةي ثرؤسة جؤراوجؤرةكاني جينةكانةوة، بةلَكو ئايا خودي خانةكاني ميَشك، دةتوانن بلَيَن ئةمة هةلَةية، كةواتة بطؤرِص ئاطاتان ليية؟ ئايا خودي شانةكاني ميَشك دةتوانن بةبص كاريطةري‎و بةكارهيَناني مةوادي سرِكةر ببينن كة ضيان خةلَقكردوةو بلَيَن: ئةمة هةلَةية، بطؤرِص و ئاوةذووبةرةوة!

يةكةمين بةشداربوو: بةلآم ئيَوة لةنيَوان ميَشك‎و هزردا جياوازي دادةنيَن.

كريشنا مؤرتي: بةلَص، رةنطة بص ئةقلآنة بيَتة بةرضاو، بةلآم من بةجياوازيان دةزانم، ضونكة ميَشك مةلَبةندي سةرجةمي هةستةكاني ئيَمةية.

ضوارةمين بةشداربوو: بةرِيَز ئةمة هةر ئةو ثرسيارة بوو كة دويَنص ليَمكردن، ئةوةي ئايا ئيَمة دةبيَت ضاوةرِواني ئةو ئالَوطؤرِة بين؟

كريشنا مؤرتي: ناتوانن. ضونكة دريَذة بةرِيَطةي خؤي دةدات.

ضوارةمين بةشداربوو: ئايا بةشيَوةيةكي ئؤتؤماتيكي ديَت؟

كريشنا مؤرتي: نة ْ.

ضوارةمين بةشداربوو: كةواتة ئيَمة دةبص بؤ طةيشتن ثيَي كؤشش بكةين.

كريشنا مؤرتي: ئيَوة هةستتانكردووة كة طؤرِان ثيَويستة. ئيَستا ضي دةكةن؟

ضوارةمين بةشداربوو: بةلَص هةموو لةسةر ئةم هةقيقةتة كؤكين.

كريشنا مؤرتي: ئيَستا ض شتيَك ئةوة دةطؤرِيَت؟ مةبةستم طؤرِانة لة شانةكان، نةك لة ئايدياكاندا. شانةكاني ميَشك هةموو يادةوةريةكاني رابوردوو لةخؤدةطريَت. ئايا ئةو شانانة بةبص طوشارو بةبص كةوتنة ذيَر كاريطةريو بةبص بةكارهيَناني مادة كيمياييةكان دةلَيَن "ئةمة كؤتايي ريَطةية، من دةطؤرِيَم"؟

دووةمين بةشداربوو: نة ْ.  ئةطةر كارتيَكردن و طوشاريَك نةبيَت بةواتاي ئةوةي ئةم كارة لةخؤيةوة ئةنجامدةدريَت.

كريشنا مؤرتي: نة ْ، طوص بطرن. خانةكاني ميَشك سةرجةمي يادةوةريو طوشار و فيَركردن‎و ثةروةردة، ئةزموونةكان‎و هةموو شتيَكي لةخؤطرتووة. ميَشك، مةلَبةندي زانستة.

دووةمين بةشداربوو: بةلَص ثرِة لة زانست.

كريشنا مؤرتي: بةلَي بةزانستي (2) يان (نيو) مليؤن سالَص تةذيية، ئيَمة هةموو شتيَكمان تاقيكردؤتةوة، مةوادي كيميايي، خةلَوةتكيَشان، رةنج‎و هةموو شيَوةكاني لة ئةزموونمان بؤ بةديهيَناني طؤرِانيَك لة ميَشكدا ئةنجامداوة، بةلآم سةركةوتوو نةبوون، ئةندازةي جينات‎و هةموو جؤرة تاقيكردنةوةيةك بؤ طؤرِيني ئةوةي كة لة سةردا دةطوزةرص ديسان ئةنجام دراوة، كةضي هيض كاميَكيان سةركةوتوو نةبوون، هةلَبةتة تا ئيَستا سةركةوتوو نةبوون، دةشيَت هةزار سالَي تر سةركةوتوو بن. ئةي كةوابص بؤضي ميَشك ثشتي بةم شتانة بةستووة؟ واتة بةمةوادي كيمياييو بزويَنةرةكان‎و بة ضيَذةوة ثيَيانةوة وابةستةية؟ ئايا ميَشك ضاوةرِيَية ئازادببيَت؟ "نا بةداخةوة، ئةميش هةر خؤدزينةوةية".

دووةمين بةشداربوو: واتة لة ضاوةرِواني كةسيَكي ترا بوون.

كريشنا مؤرتي: بةلَص. كةواتة ئايا خانةكاني ميَشكيش ئيَستا دةتوانن كؤتايي بة سةرجةمي يادةوةرييةكاني رابوردوو بهيَنن؟ ثرسيارةكةي من ئةوةية ئيَستا ئيَوة ضي دةلَيَن؟

يةكةمين بةشداربوو: من ثرسياريَكي ترم هةية، من دةبيَت وانة بة قوتابيةكانم بلَيَمةوة، من ئةم كارة لة رِيَطةي ثرؤسةيةكي لؤذيكيةوة ئةنجام دةدةم. لة رِوي لؤذيكيشةوة زؤر شت روون دةبيَتةوة، بةلآم لة هةمان كاتدا سنووردارييةكان ئةويش دةناسم، بةتايبةتي لةوكاتةوةي  لةطةلَ ئيَوةدا لة ثةيوةنديدا بووم و تيَطةيشتم كة هةموو ئةمانة دةستكردو تيؤريو سنوردارن. بةم ثيَية كاتص ئيَمة ديَينة لاي ئيَوة شتطةليَكمان  طوص لي دةبيَت كة باشن‎و لةيةك خالَي مةزنةوة بةرةو خالَيَكي تر دةرِؤين، بةلآم لةكؤتاييدا تيَدةطةين كة هيَشتا لة شويَنيَكدا نين لة هةقيقةتةوة نزيك بيَت. هةربؤية لة جياتي ئةوةي بةدةوري بازنةي لؤذيكدا خولبخؤين، لةنيَو بازنةي ئةم قسانةدا خولدةخؤين، بةلآم جياوازييةكيان نيية.

كريشنا مؤرتي: بةلَص بةرِيَز. ئةمانة هةمووي سةرتاثايان رِوونكردنةوةن‎و ئيَمة لةم لؤذيكةوة بؤ ئةو لؤذيك دةضين. بةم ثص ية ئايا هةستدةكةين لؤذيك سنوردارة؟ ئايا دةتوانم ئةو لؤذيكة بةبص رؤيشتن بةرةو لؤذيكيَكي تر وازليَبيَنم، لةبةر ئةوةي لةسةرةتادا ثةيم بةوة برد كة لؤذيك سنووردارة. جا ض لؤذيكيَكي بالآ بص يا لؤذيكي باو بص؟

 

يةكةمين بةشداربوو: نةخيَر، ئةم دوو لؤذيكة ناتوانن ثيَكةوة بةراوردبكريَن، ضونكة يةكيَكيان لؤذيكة، بة تةواوي لؤذيكيةو هةر ئةوةية كة تيَطةيشتووين سنووردارة لةحالَيَكدا كة ليَرة ئةم قسانة هةرهةموويان لؤذيكي نين. ئةويش كاتيَك كة رؤشنبينيو روناكيي بةدةستدةهيَنين. سةرئةنجام بةردةوام هةر بةدةوري ئةم شتة بضووكانةدا سورِدةخؤين‎و تيَطةيشتنيَكيش روونادات.

كريشنا مؤرتي: زؤر باشة، ئةطةر واية كة من بؤي دةضم، ئايا مةسةلةكة ئةوةية ئيَوة داواي زانينيَكي تيَر وتةسةل دةكةن؟ ثرسيارةكةي ئيَوة دةلالةت لة خواستيَكي واهي دةكات.

يةكةمين بةشداربوو: ئيَمة دةبيَت لةو شتة رازي بين كة وةريدةطرين، لةحالَيَكدا موحتاجي ئةو شادمانيةين كة شكلأ بةفكر دةدات. ئيَمة زانينيَكي كةم‎و كورتمان ضنطدةكةويَت نةك زانينيَكي تيَر وتةسةل.

كريشنا مؤرتي: من سةبارةت بةشادماني قسةناكةم. من سةبارةت بة زانين  قسةدةكةم. ثيَشنياري تةواوي و كةمالَ ثيَشكةشتان دةكةم. من لؤذيكيانة تةواوي و كةمال ثيشاني ئيَوة دةدةم، بةلآم ئايا طويَتان لي دةبيَت بةبص ئةوةي بلَيَن بةلَص، ئةمة دروستة يان ئةمة هةلَةية؟ هةموو نووسةرو نيطاركيَشص، زانا، شاعيرو مامؤستايةكي رؤحاني بةكردةوة خاوةني زانينيَكي سنووردارن. من‎و تؤ بةيةكدةطةين‎و دةلَيَين "سةيركة، ئةمة سنووردارةو من زانينيَكي واقعي، تيَر وتةسةل و ليَوانليَوم دةويَت، نةك زانينيَكي ريَذةيي و جوزئي".

 

يةكةمين بةشداربوو: ئيَمة ثيَويستمان بةوةية لةم مةسةلةية تيَبطةين، ئايا زانين (بصيرة)ي تيَر وتةسةل ضيية؟ ئايا ئةزمونيَكة؟

كريشنا مؤرتي: نةخيَر، بةطومانم لةوةي كة ئةزمونص بيَت. نةخيَر ئةزمونيَك نيية.

دووةمين بةشداربوو: كةواتة دةبيَت لةناوةوة هةلَقوولَ.

كريشنا مؤرتي: نةْ، ، دةزانن مةسةلةكة ئةوةية ئيَوة خةريكن ثةلة لةشتيَك دةكةن بةرلةوةي كة رووبدات.

دووةمين بةشداربوو: كةواتة ناتوانريَت ثيَشبينيبكريَت.

كريشنا مؤرتي: ئيَوة ناتوانن لةو بارةيةوة ياسا دابرِيَذن. ناتوانن بلَيَن ئةمة ئةزمونيَكة، لةبةرئةوة نيية.

دووةمين بةشداربوو: برِياربوو ثيَمان بلَيَي ضؤنضؤني هةموو ئةم شتانة دةبنة طشتيَك.

 

كريشنا مؤرتي: نةك ئةم شتانة. بةشةكان طشت دروستناكةن، منيش بة ئةندازةي ئيَوة هةمووتان "مةعلونانة" مةنتقيم. تةنيا هيَندة دةلَيَم بةجؤريَكي خراث  لةطةلَ ئةودا مامةلَةدةكةن. مةسةلةي من ئةمةية. نةلَيَن كة ئةوة ئةزموونيَكة يان لةسةر بنضينةي زانستة. ئةوةي لةسةر بنضينةي زانستة دؤزينةوةيةتي نةك خولَقاندني.

شةشةمين بةشداربوو: ئاخر بةرِيَز ئةو نالَيَت كة ئةمة ئةزمونيَكة لةسةر بنضينةي زانستة، بةلَكو دةبيَت ئةو شتة واقعي بيَت‎و قابيلي سةلماندن بيَت.

كريشنا مؤرتي: مةسةلةكة ئاواهي نيية من شتيَك تاقيبكةمةوة. ئةمة رِاستييةكة من لة بنةرِةتدا لة طرفتةكةي ئيَوة تيَناطةم. كةسيَك ديَت‎و ضيرؤكيَكم بؤ دةطيَرِيَتةوة. من بةتاسةوة طويَي بؤ رادةديَرم. لةبةر ئةوةي ضيرؤكيَكي جوانةو زمانيَك‎و شيَوةيةكي دلَنشين‎و خؤشي هةية. بةبيستني ئةو ضيرؤكة دووضاري جةزبةو خؤ لةبيركردن دةبم. طوص لة ضيرؤكةكة دةطرم‎و ضيرؤكةكة رؤذ لة دواي رؤذ دريَذدةبيـَتةوةو من بةهؤي ئةم ضيرؤكةوة كةمدةكةم‏و دةتويَمةوة. بةم ثيَية ضيرؤكةكة بةوتني "ليَرةدا ضيرؤكةكة تةواودةبي" كؤتايي ديَت..

ثيَنجةمين بةشداربوو: ضيرؤكةكة بؤ ئيَمة كؤتايي نايةت‎، سةرئةنجاميش طرفتةكة دريَذةي هةية.

كريشنا مؤرتي: بةريَز ئيَوة دؤستي منن‎و من دةمةويَت ثيَتان بلَيَم كة مرؤظةكان زانينيَكي سنوورداريان هةيةو ئةمةش شتيَكي ئاشكراية. ليَرةدا دؤستةكةي ئيَوة دةلَيَت كة من بةئيَوة دةلَيَم بة ض ريَطةيةك دةتوانن زانيني تةواوتان هةبيَت. ئايا طويَي ليَدةطرن؟ باس‎و مشتومرِ مةكةن، بةلَكو تةنها طوص بطرن. ئيَوة برنج‎ دةدةنة سوالَكةريَك لة كاتيَكدا ئةو ضاوةرِواني هيض شتص لةئيَوة نةبووة، بةلآم ئيَوة برنجي دةدةنص، بةهةمان شيَوةش ئةو ديارييةك دةداتة من‎و دةلَيَت "بيطرةو مةلَص بؤضي دراوة بة تؤو كص داويةتي، بةلَكو تةنها وةريبطرة". بةم ثيَية بي من خةريكم دةلَيَم زانين وابةستة نية بة ئةقلَةوة، زانين ثشتي نةبةستووة بةكاتةوة. زانين ثشتبةستوو نيية بةهيض جؤرة يادةوةريةكةوة. ئيشراق ثشتي نةبةستووة بةكاتةوة. كات، يادةوةري، بةبيرهيَنانةوة، هيض كاميَكيان بوونيان نيية، كةواتة ئيَوة زانينتان هةية، زانيني تيَر وتةسةل. وةكو دوو كةشتي كة لة شةودا بةتةنيشتي يةكتردا رةت دةبن و يةكيَكيان بةوي تريان دةلَيَت "واهية"و  تيَدةثةرِيَت. ئيَوة ضيدةكةن؟

ضوارةمين بةشداربوو: بةرِيَز ئايا زانين لة ريَطةي رِاهيَناني هةنطاوبةهةنطاوةوة بةدةستديَت يان كاريَكي هةنووكةييو دةستبةجيَ ية؟

كريشنا مؤرتي: رِاهيَنان واتة لةبةركردن، واتة كات.

ضوارةمين بةشداربوو: بةم ثص ية بيَت، بةتةواوي دةتوانيَت هةنووكةيي بيَت و دةستبةجص رِووبدات.

كريشنا مؤرتي: ئؤ! نا نا، بةرِيَز بةس طوص بطرة، ئةو شتص بةمن دةلَص و وندةبيَت. ئةو مني بةتةنها لةلاي خشلَيَكي سةرسورِهيَن جص هيَشتووةو من سةرقالَي تةماشاكردني جواني ئةوم. من نالَيَم ئةو بؤضي ئةوةي دا بة من‎و، ئةوة كيَيةو.. هتد. ئةو ئةو خشلآنةي دا بةمن ‎و طوتي بيطرة هاورِيَم، لةطةلَيا بذي خؤ طةر ناتةويَت تورِي هةلَدة" و من هةرطيز جاريَكي تر ئةو نابينمةوة. مةفتوني ئةو خشلآنة بووم‎و ئةو خشلآنة دةستدةكةن بة ئاشكراكردني شتطةليَك كة هةرطيز نةمبينيون‏و ئةو خشلَة دةلَيَت لة نزيكترةوة هةلَمبطرة، تا زياتر ببيني"، بةلآم من دةلَيَم "من ذنم هةية، مندالَم هةية، ضةندان دؤست‎و هاورِيَم هةية، دةضمة زانكؤو ئيش‎و كارم هةية، من ناتوانم ئةم كارةبكةم" هةر بؤية ئةو شتة دةخةمةوة سةر ميَزةكةو خؤرنشين دةطةرِيَمةوةو تةماشاي دةكةم خشلَةكان رؤشناييان تيانةماوة و رِةنطيان ثةرِيوة. لةبةرئةوة دةلَيَن هةلَيبطرة يان ريَزي ليَبطرة، خؤشتبويَت، سةيريبكةو ضاوديَريبكة.

من هةولَ نادةم كةسيَك سةبارةت بةشتيَك قةناعةت ثيَبكةم، من دةبينم كة زانست‎ زؤر سنووردارةو دةشيَت زؤر ترسناك‎و ذةهراويش بيَت.

بةرِيَز من دويَنص ريَك بةرلةوةي بةرةو هند بةرِيَبكةوم، ضاوم كةوت بةسص ثسثؤرِي بواري كؤمثيوتةر، هةرة ثسثؤرِةكاني بواري كؤمثيوتةر بوون، ئةوان بةشيَوةيةكي قولَ بةرةو ئةقلَ و هؤشي دةستكرد هةنطاودةنيَن‏، هؤشي دةستكرديش دةتوانيَت زؤربةي ئةو شتانة ئةنجامبدات كة مرؤظةكان ئةنجاميدةدةن، واتة شةرِبكات‎و زانستيَكي دانسقة‎و لةوةي ئيَمة زياتري هةبيَت، كة زانستي ئينطليز، ئةوروثا، فةرةنسا، روسياو هةموو ئاثانيشادةكان، هةموو طيتاكان‎، ئينجيلةكان‎ و قورئانةكان‎ هةموو شتةكان‎ و... هتد لةخؤبطريَت‎و بةكردةوةش بيانكات‎ و ثيَتاندةلَيَت كة ضي بخؤن‎و ضي نةخؤن، كةي بة مةبةستي ثاراستني سةلامةتيتان بضنة ثيَخةفةوة‎و كةي ناتوانن ثةيوةندي سيَكسي بكةن. ئةم كيَشةية بةشيَوةيةكي جدي دةستي ثيَكردوة، لةبةر ئةوة ئةطةر ئةو ئاميَرة بتوانيَت ئةوة ئةنجامبدات كة من دةتوانم ئةنجاميبدةم، جطة لةبةستني ثةيوةندي سيَكسي يان سةيركردني ئةستيَرةكان، ئةو كات ض كارةساتيَك بةسةر ميَشكي مرؤظ‎دا دةقةومص؟ ئةي كةواتة مةبةست لة بووني مرؤظ ضيية؟ هةموو سةرطةرميية تةكنةلؤذييةكاني ئةمرِؤ، تؤثي ثص، تيَنس‎و هتد بةداخةوة زؤر بةهيَزن. لةبةر ئةوة ئةطةر مرؤظ طيرؤدةي هةموو سةرطةرميةكان بووبيَت، كة سةرطةرمية ئاينيةكانيش دةطريَتةوة، جيَطةو شويَنةكةي لة كويَية؟ بةرِيَز ئةم ثرسيارة زؤر جدية، هةر تةنها قسةيةكي ئاسايي نيية.

دووةمين بةشداربوو: ئةم ثرسيارة لةوكاتةدا كة طؤرِان‎و ئالَوطؤرِ بةسةر ميَشكدا ديَت، طؤرِانيَك كة زؤر ثيَشتر لة ميَشكدا ئامادةية ئيتر مةترةح نابيَت، ضونكة ميَشكي ئيَستا، يادةوةرييةو ئاميَر، يادةوةرييةكي زؤر باشتري هةية.

كريشنا مؤرتي: يةك تويَذالَ و يةك ثارضةي ناسك لةم ميَشكة ئةلكترؤنية شةش سةد مليؤن وشة لةخؤيدا دةثاريَزيَت.

دووةمين بةشداربوو: دوارِؤذ هةموو كتيَبخانةكاني جيهان دةضنة نيَو كؤمثيوتةرةوة.

كريشنا مؤرتي: هةر ئيَستاش ئاوايية. واية يان نا؟ كةواتة بؤ دةبيَت من بضم بؤ كتيَبخانة، بؤضي دةبيَت طوص بؤ ئةم هةموو قسة بيَسوودانة بطرم. كةواتة سةرطةرمي تاقيدةكةمةوة.

دووةمين بةشداربوو: يان طؤرِان.

كريشنا مؤرتي: كتومت خؤيةتي. ئةمة هةمان ئةو ثرسيارةية كة لة سةرةتادا خستمةرِوو.

دووةمين بةشداربوو: لةبةر ئةوة دووبارة طةرِاينةوة بؤ ئةم ثرسيارة.

يةكةمين بةشداربوو: ئايا ضاوديَريكردن لةم وتةزايانةدا جيَطةوشويَنيَكي هةية؟

كريشنا مؤرتي: بةلَص، بةلآم ئايا ضاوديَرييةك هةية بةرنامةرِيَذيي نةكرابيَت‎ و مةبةستيَكي لةثشتةوة نةبيَت و نةلَص راهيَنان بكة، راهيَنان بكة؟ ئايا ضاوديَرييةك هةية هيض ثةيوةنديةكي بةهيض يةكص لةوانةوة نةبيَت؟ لةبةرئةوةي هةر ئةوةندةي من مةشقدةكةم تا كةسيَكي دةولَةمةندم ليَدةربضيَت ئامانجيَكي عةمديم هةية.

هةربؤية ئةوةي ئيَمة لة ئيَستادا ئةنجاميدةدةين ناتوانيَت ضاوديَري بيَت. لةبةر ئةوة رِةنطة ضاوديَرييةك هةبيَت كة هيض ثةيونديةكي بةم شتانةوة نةبيَت‎و من دةلَيَم ضاوديَرييةك هةية كة بةم شيَوةية نيية.

دووةمين بةشداربوو: ئايا دةتوانين ئاليَرةدا قسةوباسةكة رابطرين.

كريشنامؤرتي: بةلَي هةر ئاليَرةدا قسةوباسةكة رادةطرين، وةكو ضيرؤكةكة.

 

سةرضاوة:

 اَيندة اكنون است، كريشنا مورتي،ضاث اول 1377 هجري شمسي، انتشارات بهنام، ص28-43،  ظارناسي مناضره با بودائيان 7 نوامبر 1985.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


[1] بؤ زانياري زياتر لةم بارةيةوة بطةرِيَنةوة بؤ كتيَبي (عصبيت و رشد ادمي) ي بةرهةمي هةمان نوسةر.

[2] ليَكدذية دةروونييةكان, كارن هؤرناي, ترجمة محمد جعفر مصفا, ناشر بهجت.

[3] لةم باسةدا, ئاشنا دةبين لةطةلَ زةمينةي خؤناسيدا, هةروةها لةطةلَ ضةمكطةليَكدا كة لة ليَكؤلَينةوةكاني داهاتوودا تيَطةيشتني بابةتةكان ئاسان دةكات: دةروونشيكاري هؤرناي ديسانةوة لة ناسيني ( دةروون ناخ)دا زياتر لةواني تر يارمةتيمان دةدات.

تيَبيني: ئةم بابةتةء بابةتةكاني (هةلاَتن لة خود, ثةيوةنديي بةهاء خوو, هةلَبذاردنء ئازادي: لةم سةرضاوة فارسيةوة وةرطيراون:

تامل در خويش, انديشةهاي كريشنا مورتي, ثيمان ازاد, ضاث سوم, انتشارات هيرمند, 1378هجري شمسي.   

 

[4]خود هةمان ئةو كةسيَتية سةثيَنراوةية كة بؤ خؤماني دادةنيَين, كةسايةتييةك كة لةخؤيدا ليَكدذ و ثيَضةوانةيةوةء يةكثارضة نيية.

[5] deliberation.

[6]ياسا و رِيَسا, خؤي لةخؤيدا دذي ئازادي دةرووني مرؤظ نين, ئةوة مرؤظ خؤيةتي بةبيانووي جيَطيركردني ياساوة ئازادي دةرووني لةخؤيء لةخةلَكي زةوتدةكات.

[7] كؤيلة ئازاد نيية. بي قةناعةتي ئازادي دةخوات, ئاشق, ئازادة. لةئةشقدا رِيَطريَك لةبةردةم هةلَبذاردندا نيية. هةندي شت ئازاديي رِؤحيء دةرووني دةكوتيَت. وةكو نةفرةت, رِقء كينةء حةسوديء …

[8] لةميَشكي ئيَمةدا سةنتةرطةليَكي هةمةجؤر هةن. هةر سةنتةرة كاري خؤي دةكات. هةريةك لةم سةنتةرانة لةرِووي ضؤنيةتييةوة لةطةلَ ئةواني تر جياوازييان هةية. ويَنا ليَكدذةكاني ميَشك سةبارةت بة خود كة لةساتةكاني ذياندا دةيانبينينةوة, لةسةنتةرة جؤراوجؤرةكاني ميَشكةوة دةردةضيَت.

تيَبيني:

1.شيعرةكاني ئةم بابةتة هي مةولانا جةلالةديني رِؤميية نةك مةولةوي تاوةطؤزي. (وةرطيَرِي كوردي)

2.مةبةست لة زنطار ئةو مادةيةية كة ثشتةوةي ئاويَنةي ثيَرِووثؤشدةكريَت

 

[9] . بةشداري سةرةكي لةم منازةرةيةي كة لةطةلَ بوداييةكاندا سازكراوة "ثانديت جاطانات ئاثادهيايا"ية

(Pandit Jagannath upadhaya

 

 

[Home] [Back] [Email] [Archivs]