ريفؤرمي ئاييني

بةشي شةشةم وكؤتايي

طرنطيي ريفؤرمي ئاييني

   ئومصد قةرةداغي

بيَطومان يةكيَك لةطرنطترين ئاستةنطةكاني بةردةم خةوني طؤرِانكاريي بةرةو ديموكراسي و ذياني مةدةني، زياتر لةوةش خةوني بةرثاكردني ريَنيسانس و نويَبوونةوةي هةمةلايةنةي ذياندا تارِاددةيةكي زؤر ثةيوةستة بةنويَكردنةوةي ئةو هوشيارييةي مرؤظ بةهؤيةوة بير دةكاتةوةو بةهؤيةوة تةفسيري واقع و ذيان دةكات، لةكؤمةلَطاي ئيَمةو كؤمةلَطا ئيسلامييةكاندا بةطشتي هوشياريي ئاييني بةشتيَكي هةر بةرفراواني بيركردنةوةو هوشياريي مرؤظي كورد ثيَكدةهيَنيَت، بةمانايةكي تر ئةو هوشيارييةي ثةيوةنديي نيَوان مرؤظي ئيَمةو ئايين ريَكدةخات، هةمان ئةو هوشيارييةية كةمرؤظي ئيَمة بةهؤيةوة بيردةكاتةوةو تةماشاي واقع و جيهان دةكات. هةر بؤية بيَ نويَكردنةوةي هوشياريي مرؤظبيني بةرامبةر بةئايين خؤي لةناو ثرؤسةيةكدا بةرجةستة دةكات كةرِيفؤرمي ئايينيية، ئاليَرةدا بةهاي ريفؤرمي ئاييني دةردةكةويَت. بةباوةرِي من لةطةلَ بوون و مانةوةي ئايديؤلؤذيي ئيسلامي ستانداردا باسكردن لةطؤرِانكاري و تازةطةري و هةنطاو بةرةو ديموكراسي و عةلمةنةكردني كؤمةلَطا كاريَكي مومكين نيية. ئةو ئايديؤلؤذيا ئيسلاميية ستاندارةش طؤرِاني بةسةردا نايةت بةبيَ ريفؤرميَكي ئاييني سةراثاطير كةثشت ئةستووربيَت بةميتؤدي زانستي و رةخنةيي، لةئةنجامي ئةم ريفؤرمةدا مؤديليَكي نويَ لةهوشياريي ئاييني ديَتة بةرهةم كةهاوشان دةبيَت لةطةلَ رةوتي طؤرِانكاريي كؤمةلَطا بةرةو ديموكراسي و ليبرالَيزم و ثلؤرالَيزم. بةمةش ضانسي طؤرِانكاري زؤردةبيَت وهةم ئايين لةدؤطماكاني ثاكدةكريَتةوة.

جيَي خؤيةتي ليَرةدا ئاماذة بةوة بكةم كةبةردةوام و بةدريَذايي ميَذوويةكي تارِاددةيةكي دريَذ رايةك لةناو رؤشنبيريي و طوتاري سياسيشماندا هةبووة، كةجةختي لةوة كردووةتةوة كةدةبيَت طؤرِانكاري لةسةر كةلاكي ئايين دروستببيَت، طؤرِان لةو ثةراويَزخستن و فةرامؤشكردني هوشياريي ئايينيدا روودةدات، ئةم راية لةناو رؤشنبيريي ئيَمةدا ثتر لةذيَر كاريطةريي تيَزةكاني ماركسيزمدا خةملآوة لةرِاستيدا طرفتي كيَشةي ئةم راية لةوةداية كةرِيشةي ئايين و هؤشياريي ئاييني لةو كؤمةلَطايانةدا لةوة قوولَترو رةط داكوتراوترة كةبتوانريَت لةخانةي فةرامؤشيدا دابنريَت و بةبيَ باسكردن لةئايين باس لةطؤرِانكاريي بكريَت. من بؤخؤم باوةرِم واية لةكوردستاندا هيض طؤرِانيَك بةبيَ ئايين روونادات. ئةطةر رووشبدات طؤرِانيَكي لةرزؤك و بيَ فيكرو بيَ ناوةرؤك دةبيَت. ئايينيش هةرطيز ناتوانيَت بةشداريي لةطؤرِانكاريي و ريَنيسانسدا بكات ئةطةر لةو ئايديؤلؤذيا ئايينيية ستاندارو لةتةواوي تيَزة ناعةقلآني و ناهيومانيستييةكان ثاك نةكريَنةوة، ئةم ثرؤسةيةش لةرِيَطاي ريفؤرمي ئايينييةوة بةرِيَوةدةضيَت.

هةروةها دةكريَت ئاماذة بةوة بكةين كةرِيفؤرمي ئاييني طرنطييةكي ديكةي لةوةداية لةئايينثاكدةكاتةوة لةتيَزة خورافي و تةفسيرة ئايديؤلؤذييةكان كة بةدريَذايي ميَذوو ئةو تيَزو تةفسيرانة رؤحي راستةقينةي ئايينيان كوشتووة لةم ئاستةدا ريفؤرمي ئاييني خيَري خودي ئايينيشي تيَداية، طرنطييةكةي بؤ ئايينة.

 

 بةشي ثصنجةم   بةشي ضوارةم  -   بةشي سصيةم   -  بةشي دووةم  -  بةشي يةكةم