ئاغازاده
خۆیشی نهیدهزانی چۆن كهوته ئهو گێرهوكیشهیهی كاری
سیاسییهوه. ههر ئهوهندهی زانی كهوتبووه داوی ههڵهاتن
و چوون و هاتن و بهو شێوهیه له ناو مهجلیسی
حهقتهڵهباندا خۆی دیتهوه.
ئاغازاده له توانستی قسهكردن و وشه ڕیزكردندا دهستێكی
باڵای ههبوو. بۆ نموونه خهڵكی گوند ههموو دهیانزانی كوڕی
باوكی خۆیهتی، بهڵام كاتێك كه دههاته قسه، دروست وشهی
دڵی ئههلی گوندی له زار دهباری. زۆری نهدهبرد ئهو
جووتیارانهی كه تاوهكوو تۆزێك لهوهبهر به خوێنی سهری
تینووبوون و لێی كۆبووبوونهوه بۆ ئهوهی بیكوژن، ئێستا
فرمێسكی وهك بارانی بههارێیان لێ ههڵ دهوهرا و ئهمیان
وهك فریشتهیهكی باڵداری سمێڵ ڕهش، به شهڕواڵ و چۆغهوه،
دهبینی.
ئێوارهیهكیان ئاغازاده له گهرمهی ئهم كارهیهدا و له
ترسی ئهوهی نهكا ڕۆژێك ئههلی حهق له درۆكانی حاڵی بن له
مزگهوت خهوی لێ كهوت. له خهونیدا حهشاماتێكی بێئهژمارد
كه له سێبهر دهچوون، به پاچ و خاكئهنداز و بێڵ و
داسهوه وهدووی كهوتبوون و دهیانویست بیكوژن.
له
گهرمهی ڕاكهڕاكهكهیدا وشهی دهبینی كه لێرهولهوێ
نووسرابوون. وشهی وهك "تهرهقی"، "ئیشتهراكی"،
"عهدالهت"، "كهرامهت"، "حیزب"، "ئهقرهبا"، "محهمهد" و
لهو جۆره شتانه.
مهلا و
فهقێ و مجهور و كهسانی بێ ماڵ و حاڵی ئهو دهوروبهره
ههر وهك ئهو له مزگهوت له بهردهم و ڕوو له سۆپای
گهرمداهاتوو پاڵ كهوتبوون. ههم گوێیان لهو هاتوو هاوارهی
ئاغازاده بوو و ههم به چاوی خۆیان دهیانبینی چۆن تل و خول
دهدا و دهناڵێنێ و دهست و لاق بهملاولادا فڕێ دهدات.
له
سهرهتادا ههموو زۆر ترسان و ههریهكهی بهرهو سووچ و
لایهك پاشهوپاش ڕایان دهكرد، بهڵام ئاغازاده هێور
بووهوه و كهمێكیش له خهو بێدار بوو. ئهمانیش به
حهپهساوی و له شهرم له یهكتر بهرهو لای سۆپاكه
گهڕانهوه.
مهلا
كه لهو پهڕی شڵهژاویدا بوو تهڵاقی خوارد كه ئاغازاده
وهحی بۆ هاتووه. ئینجا گوتی كوڕینه نهتهوهی ئهم
ناوچهیه ههموو سهر و پێغهمبهر یان زیاتریان ههبووه
ئهی بۆ كورد دانهیهكی نهبێت؟
فهقێكان گوتیان قوربان تۆ له ههموومان زیاتر دهزانیت، تۆ
له خهونتدا نوری خودات به چاوی خۆت بینیووه و دهنگی
محهمهدت به گوێی خۆت بیستووه، خهلیفهكان هاتوونهته
خهونت و پیاوچاكان قسهیان بۆ كردوویت، باوباپیرانت لهم
ناوچانه شان به شانی ئههلی ئهسحابهكان شهڕیان كردووه و
به میرات سهیدبوون و شێخبوونت بۆ بهجێ ماوه، تۆ ههر
لهقهبهكهت مهلایه، دهنا سهیدزاده و شێخزادهی،
باوباپیری هیچ كهسێك به قهدهر ئی تۆ كافری ئهم وڵاتهیان
نهكوشتووه، ههرچیهك دهڵێیت ئێمه پێمان وایه كهم
دهڵێییت و زۆرت نهگوتووه.
یهكێك
له فهقێكان، ههتیوه زۆڵێك كه پاشان شیعر و میعری دهنووسی
و ههمیشه لایهنگری جهماعهتی براوه بوو، گوتی قوربان
وهڵا به شهرهفی چوار ژنی مستهقبهلم سوێند دهخۆم (دوایش
دهركهوت كه له جیاتی چوار نهبووش به ساحێبی دانهیهك)
كه به چاوی خۆم مهلائیكهتێكی باڵداری سپیكهلهم بینی له
كونی لووتی ئاغازادهوه هاته دهر و به تهوژمهوه بهرهو
ڕووی من هات ههر بۆیه له حهیبهتان عهیب نهبێت پاشهوپاش
ههڵهاتم.
ئهوانی
دیكهش بۆیان سهندهوه و گوتیان قوربان ههر ههمان
مهلائیكهتیش بهرهو ڕووی ئێمه هاتووه دهنا خوانهكرده
خۆ بێغیرهت نین ئاوا ههڵبێین.
مهلا
گوتی شایهت بێغیرهت نهبن، بهڵام ههمووتان گهوجن، چۆن
دهكرێت ههمان مهلائیكهت بێت و یهك دهفعه ڕوو له
ههمووتان هاتبێت، ڕاستیهكهی ئهوهیه كه ههر یهكه و
مهلائیكهتێك ڕووی تێ كردوون.
فهقێیهكیان گوتی بهڵام قوربان خودا گهورهیه و ساوای له
دامێنی عوزرایهك هێناوهته دهر، لهو سهحرا عهزهمهته
به پاژنهشهقی عهبدی خۆی ئاوی زمزمی بهو شیرینیه
ههڵقوڵاند، ئهمهیشیانی پێ دهكرێت. مهلا گوتی ئهرێ، كه
ئهو پێی دهكرێت شتێكه و كه ئێوه گهوجن شتێكی دیكهیه.
ههڵبهته من له تۆ باشتر دهزانم خودا چهند گهورهیه،
بهڵام من دهزانم له مزگهوتی وادا خودا ڕهزیلی ناكات و
لهبهرئهوه ههر یهكهی مهلائیكهتێكی بۆ ناردووین.
قابیله مهلائیكهتێك ڕوو له تۆی فهقێ بكات، بهڵام به
تهنها ههر نهفخهكهی بێ بۆ لای من كه دووانزه عیلمم له
سینگدایه؟
ئههلی
مزگهوت به قوهتی تهوافق له ناو خۆیاندا ڕێ كهوتن و
ئاغازادهش تهواو خهبهری بووهوه. ئارهقی ڕهش و شینی لێ
دهتكا و پێی وابوو خهونهكهی دێته دی كه ئهمان دێن و
دهیكوژن بۆیه وا له چواردهوری كۆبوونهتهوه و دهستی كرد
به كوركهكورك، بهڵام مهلا به بازێك گهیشته بهردهمی و
دهستی كرد به ماچكردن و به قوربانبوونی.
دهی
به قوربانت بم سورهتێك، حهدیسێك شتێكمان بۆ بڵێ، مهلا به
دهم ماچ كردن و خۆتێههڵسووینهوه پێی دهگوت.
ئاغازادهش كه ئهسڵهن حاڵی نهدهبوو مهسهله چییه، بیری
لهو وشانهی خهونهكهی دهكردهوه وهكوو "تهرهقی"،
"ئیشتهراكی"، "عهدالهت"، "كهرامهت"، "حیزب"، "ئهقرهبا"،
"محهمهد" و له پڕ گوتی "حیزب".
ههموو
داچڵهكان و هاواریان كرد "حیزب"، حیزب چییه، نهكا
بهتهمابیت حیزبوڵایهكمان بۆ ساز بكهیت كه تازه یهكێك
دوژمنمانه، به قوربانت بم شتێكی دیكه بڵێ.
ئاغازاده له نێوان ئهوان و خهونهكهیی و ئهو ههموو وشه
و حهشاماتهدا زیاتر دهگوشراو هێندهی تر ئارهقی لێ دهتكا.
له پڕێكدا گوتی 'تهرهقی"، ئهدی تهرهقی.
پاشان
ههر لێیان ورد دهبووهوه و ئهوجا به ئارامتر گوتی
"ئیشتهراكی"، "ئهقرهبا"، "تهرهقی"، "عهدالهت".
بهڵام
ههر چهندێكی دهكرد نهیدهزانی چۆن ئهو وشانه ڕیز بكات وا
كه مانایان ههبێت.
مهلا
ڕووی كرده ئههلی مزگهوت و گوتی زمانهكهی كوردی نییه، به
عهرهبیش وهحی بۆ نههاتووه دهنا تێ دهگهیشتم، بهڵام
حاڵی دهبم، پێم وایه به كوردیی عوسمانی وهحی پێگهیووه.
ئاغازاده لهبهر خۆیهوه ههر دهیویست وشهكان ڕیز بكات وا
كه مانا بدهن و بهڵام ڕێك نهدهكهوتن. ئهمانیش ههر لێی
ورد دهبوونهوه و دوعای خێریان بۆ ئههلی خودا دهكرد كه
له پڕێكدا ئاغازاده گوتی: ئهرێ "حیزبی تهرهقی عهدالهت و
ئیشتهراكی ئهقرهبا".
له
مزگهوتدا بوو به ههراههرایهك كه ههر به چۆمی مراویانی
دهكرد. مهلا ئاخریهكهی توانی ههموویان تێ بگهیهنێت كه
خودا له ڕێگای فریشتهكانی خۆیهوه ڕای گهیاندووه كه
حیزبێك بۆ قهومانی به یهك نێزیك ساز بدرێت. بهڵام فهقێكان
ههریهكه و له شاروێرانێكهوه هاتبوون و ئهمهیان پێ
ناخۆش بوو، مجهورهكه كابرایهكی توركی ئهو سهحرایه بوو
كه وهبیری دههاتهوه چهند بۆ نهمانی دایكوباوكی گریاوه،
بهڵام لهوه زیاتر نهیدهتوانی لهسهر ڕووخسار و تهمهن و
ئهسڵی دایكوباوكی بگهڕێته دواوه. ئهو گریانه
مژهماڵئاواییهك بوو كه دهكهوته بهینی خۆی و ههره
كهسی نێزیكیهوه كه دایكوبابی بوون و هیچی دیكهی له
ئهسڵی خۆی نهدهزانی. بهڵام ئهوهنده ههر ئهقڵی به
دونیا دهشكا كه بزانێت نه كورده و نه له ئهقرهبای
ئهمانه.
ئهوانی دیكه ههر یهكهی خهڵكی گوندێك بوون و ههمووش
دهیانزانی نه مهلائیكهت و نه تهڕهماش له لووتی
ئاغازادهوه نههاتووهته دهر. ئهوهبوو ههموو بهیانیان
كرد كه ناكرێت حیزبێكی خودا كه بۆ ڕزگاركردنی فهلاح و
كرێكار بێت و ئامانجی تهرهقی و عهدالهت و ئیشتهراكیهت
بێت، بهڵام تهنها بۆ ئهقرهبا بێت.
خۆ
كێشهی ئاغازاده ئهوه نهبوو لهسهر ڕیزی وشهكان بیهوێت
خۆی توشی بێنهوبهره بكات، بهڵام ههرچهندی دهكرد
نهیدهزانی ئهو پێنج وشه نهفرهتلێكراوه وا ڕیز بكات كه
به ههر حاڵ مانایهكیان ههبێت. لهو بگرهوبهردهیهدا
مهلا بیری كهوتهوه كه باپیرهی بۆی گێڕابووهوه كه چۆن
توركهمهنێكی سهحرا ساڵههایهك لهوهبهر هاتووهته لایان
و بۆی باسكردوون كه كرێكاران ههموو خوشك و بران. ئههلی دێیش
پێیان گوتبوو قوربان ژنمان له دهرهوه كار ناكات و
پیاوهكانیش بهرهی باوكێك نین. ئاخر مهگهر كێ قسهی وا
قبوڵ دهكات؟ ههر ئهم شهو بۆت ههیه لێره بمێنیتهوه و
سبهی پێش ئهوهی ئێمه له خهو ههستین، ئاوایی بهجێ
بهێڵه. باوباپیرانمان ڕاستیان گوتووه كه "میوان ههر له
پشتهوهڕا جوانه".
فهقێكان پێیان گوت ئاخر قوربان وهڵا قورئان و حهدیسهكه
لهم فهرموودهیهت هاسانترن، حاڵی نهبووین مهبهستت چیه.
ئاغازاده كه تا ئهو كاته ههر له سهر قوون بهملاولادا
دهخشا، وهك كێج ههڵبهزیهوه و له جیاتی مهلا هاته گۆ و
گوتی "ئێمه بۆ یهك ههر ههموومان ئهقهرهباین".
ههر
ئهو شهوه ئههلی مزگهوت به تهوافق "حیزبی تهرهقی
عهدالهت و ئیشتهراكی ئهقرهبا" ـ یان دامهزراند. برا و
دۆست و خزم و ناسیاو هاتنه ناو حیزبهوه و بوون به
ئهقرهبا و پاشان زیاتر و زیاتریش بوون به ئهقرهبا. پاش
ماوهیهك ئاغازاده ژنهكهی خۆیشی هێنایه دهفتهری
دیوانهوه و كردی به هاوجێگهی مهلا و فهقێ و مجهور.
ئاغازادهژن ههر بهوه ڕازی نهبوو له ئههلی دیوان بێت.
هێنده چیرۆكی مهلائیكهت و كونهلووتی بیستبوو زوو زوو
دههات و له نێزیك سۆپا پاڵ دهكهوت و ئهو وشانهی وهكوو
خۆیان دووباره دهكردهوه، بهشكم قهناعهت به
ئامادهبووان بكات كه ئهمیش وهحی خودایی بۆهاتووه و
دهتوانێت حیزبێك بۆ خۆی دابمهزرێنێت. بهڵام كه خۆی
وهخهبهر دههێنایهوه ئههلی مزگهوت نهك ههر لێی دوور
نهدهكهوتنهوه، بهڵكو له چواردهوری زیاتر خڕ
دهبوونهوه و سهرنجیان دهدا كه چۆن له داخی ئهوهی
بڕوایان پێ نهدهكرد پهپكهی دهخوارد.
بهڵام
ئهم ههر له كۆڵیان نابێتهوه و قامك بۆ لووت و چاوی خۆی
دهبات و دهیهوێت به ئیشارهت حاڵیان بكات ئاخۆ
مهلائیكهتێك شتێكیان نهدیتووه. سهرباری ئهوهش كه
وهڵامیان نهخێره، ئهم ههر واز ناهێنێت. ئێستا لهم
دواییهدا به تهمای دروستكردنی عوسبهیهكه بۆ ژنان.
ئهمانیش پێی دهڵێن قوربانخانم سهبرت ههبێت، له كاتی خۆیدا
ئینشهڵا حهتمهن ههر به نسیبت دهبێت، خۆ ئهگهر خۆت
دووربا هات و نهتبینی ئهوا بێشك منداڵهكانت دهیبینن. ئێمه
ئهگهرچی سونهمهزههبیشین بهڵام كه دێته سهر سیاسهت
وهك شیعه واین بڕوامان به خهلافهتی خوێنیه، نهك
خهلافهتی ئیمانیی، لهبهرئهوه دڵنیابه منداڵ و
نهوهكانیشت ههر له ڕابهرانی "حیزبی تهرهقی عهدالهت و
ئیشتهراكی ئهقرهبا" دهبن.
ههڵبهت ههر واش دهرچوو.
ورده
ورده مانای ئهقرهبا عهیب نهبێت كشا و ئێستا كوڕی پیلك و
میلك و ئامۆزا و ئامۆزازا و بهری ههموو پێوهندیهكی خوێنی و
بهنهخوێنیی دهگرێتهوه. پاشگر و پێشگری وهك ناوی گوند،
شار، سهید، شێخ، زاده، ئاغا و ئی لهو بابهته ئیمتیازی
زیاتریش دهدهن و بێ عهیهبی نهبێت كونی مهعنای
ئهقرهبایان گوشاد كردووه.
منداڵان، جا بهره دایكێك بن، یان بهری باوهژن، باوهدۆست،
باوهیار ئهوا فهرقی نییه و ههموو لێفهی ئهقرهبا دایان
دهپۆشێت.
مهلا
گوتی كوره به قوربانتان بم، مردووتان نهمرێ، ئهوانه شتی
بچووكن، لهسهر شتی ئاوا مهیكهن به ههرا، ئهقرهبا ههر
ئهقرهبا بووه و ههرواش دهمێنێتهوه، عهیب نهبێت كێ
ههیه حهز له قامكی ڕهحهتیی نهكات؟ ههر دوعا بكهن كه
غهیره نهكهوێته ناومانهوه. وهختی خۆی عهجهمێكمان
تووش خۆمان كرد، به ههر بارێكدا ڕوومان تێ دهكرد ئهو
قوڕمساخه قازانجی بوو.
ئهرێ،
بهههزار شهڕهشهق، به دهردی لێههڵهاتن و پاڵپێوهنان
لێی ڕزگار بووین، بهڵام پیاو بۆ خواش كه تهعالا و
تهبارهكه قسه بكات، عهیب نهبێت، ههم بیری
تهرهقیهكهی دهكهین، ههم عهدالهتهكهی و ههم
ئیشتهراكیهكهی. به خودا كهسمانی بێناز نهدهكرد.
لهوهدا كورد ڕاستی نهگوتووه كه دهڵێت "ماسی و میوان پاش
سێ ڕۆژ بۆگهن دهكهن"، به خودا میوانهكهی ئێمه عهیب
نهبێت بۆگهنی نه دهكرد.
ههر
لهو بێنهوبهرهیهدا فهقێیهكیان كه ههر به پاشناو له
مهعریفهتهوه نێزیك بوو، جا سمێڵ و چهنهڕیشێكی وهك ئهو
كابرا به ناوبانگهی ڕووس هێشتبووهوه كه گوایه كا و
مێویان تێئاخنیبوو تا وهك خۆی بمێنێتهوه، چهندین جار
ههوڵی دا، جارێك به هۆی كابرای عهجهم و جارێك به هۆی ئهم
ئاغازاده و جارێك به هۆی نازانم كێ زادهیهكی دیكهوه
مهلائیكهت له لووتیهوه بێته دهر، بهڵام سهری نهگرت.
ئهرێ بابه، خودا به شۆخیش بێت مهلائیكهتی خۆی بۆ ههر
بابایهك نانێرێت. بهدبهختی ئهو چهنهڕیشنهش كهم نییه و
ئهوهیه كه نه خهڵك یاریهتی و نه ئهقڵی. جا ئهم
سابرێنهكه لهگهڵ یهك دوو دانهی لهو مۆدێلهی خۆی ئێستاش
ههر له دهفتهری دیوان دادهنیشن و بهرازهكانی "كێڵگهی
ئاژهڵان" كنه دهدهن. دهڵێن لهم ماوهیهدا
لووسكهلهیهكی پهیدا كردووه كه ههم دوای دهكهوێت و
ههم پێشی.
ئێستایش
"حیزبی تهرهقی عهدالهت و ئیشتهراكی ئهقرهبا" ههر
ماوه و لك و پۆپی دهرداوه و چهندین جار جۆرێك له
ئهقرهبا خهویان له خۆیان خستووه و ئههلی مزگهوتی
خۆیانیان قهناعهت پێ كردووه كه مهلائیكهت له كونی
لووتیانهوه هاتووهته دهر.
ئهقرهباكانیش ئهوانهی نێزیكن ههر له دهفتهری دیوانن و
ئهوانیش كه به جهسته دوورن ئهوا به ڕۆحیانهت ههر له
ناو و له دهوری دهفتهری دیوانن.
لێره و لهوێ
گایهكی ماندوونهناس بهڵام ئیتر له گێرهدا ماندوو، ههر
وهك گاكانی ئێریك بلایهر،
به منگهمنگی ههراسانهوه ڕهخنهیهك له گفت و ڕهفتاری
دهگرێت كه ئاغازاده گوێی ناداتێ چونكه دهزانێت كار تا
بتوانێت وا بڕوات تهئسیرێكی نییه.
ئاغازادهی بێژیی ههمیشه زهردهخهنهیهكی لهسهر لێوه
كه بۆ ئهوانهی نایناسن كهریزمایهكی شهخسیه، بهڵام له
ڕاستیدا پێكهنینی به قسهی مهلا دێت كه دهڵێت قوربان
باپیرهم گوتویهتی "بهكاربردنی وشهی برایهتیی عهیبه
چونكه كورد له بهره بابێك نییه" و ئهمیش له دڵی خۆیدا
وهڵامی مهلا دهداتهوه و دهڵێت "حیزبابینه وهڵا
ههمووتان بهری بابی منن".
٢٠/١١/٢٠٠٦
|