بێ بهشین لهبیر کردنهوهی ئازادانه!!!

تاڤگه سابیر

شۆڕبوونهوه بۆ ناو قوڵایی کێشهکانی ئافرهت ئهوهنده زۆرن ههر تهواو نابێت، بۆ بێبهختی ئافرهتیش لهم سهری دونیا بۆ ئهو سهری دونیا کێشهکان هاوشێوهن تهنها له کهمێکی نهبێت، ئهویش دهگهڕێتهوه بۆ نهریت و یاساو رێسای ئهو کۆمهڵگهیه. کێشهی ئافرهتان کێشهی ههموو جیهانه بهتایبهتی جیهانی سێههم کێشهکانی زیاتر تێدا چڕ بۆتهوه وهک توندوتیژی، لهبری خوێن، خهتهنهکردنی کچان، دووشایهتی ئافرهت بهرامبهر بهیهک شایهتی پیاو، به دوو خوشک یهک بهش... هتد، خۆ ئهگهر یهک بهیهک باسی کێشه ئاڵۆزکراوهکانی ئافرهت بکهین بهکتێبێک تهواو نابێت کهبۆته عورف بهسهرماندا فهرزکراوه. ئهگهر بێینه سهر گۆڕانکاری یهکان و پێشکهوتنهکانی جیهان که بێگومان بههاوکاری ههردوو رهگهز هاتۆته دی، بهڵام که دهگاته سهر دابهشکردنی ئهرکهکان و رۆڵی کاراکتهری ئیشهکان بهبێ دوو ڵی زۆر به خێرایی ئافرهت دهخرێته خانهی دووهم. لهگهڵ ئهو ههموو پێشکهوتنهو باس له سیماکانی کۆمهڵگهی مهدهنی و پێشکهوتنی ،کۆمهڵگهی کوردهواری بهرهو ئاسۆیهکی روناک و ههوڵ و کۆششی رێکخراوهکانی ئافرهتان و ژنان و پهرلهمان و حکومهتی کوردستان بۆ دهسته بهرکردنی مافهکانی ئافرهت بهڵام بهداخهوه هێشتا ماومانه تاکو به ئاسۆیهکی روناک بگهین لهکۆمهڵگهی مهدهنی و پێشکهوتنی کۆمهڵه، ههڵبهته ئافرهت نیوهی کۆمهڵهو ههرگیرو گرفتێک دروچاری ئافرهت دێت کهواته دووچاری کۆمهڵ هاتووه.

کهباس لهو بابهته دهکهین هێشتا کۆمهڵگهمان داخراوه هیچ پێشکهو تنێک لهبیرو بۆچون رووی نهداوه سهبارهت به ئافرهت لهم رۆژگارهدا.

بهتایبهتی ئهو کۆمهڵگهیانهی له شوێنه سنورییهکاندا دهژیین دهڵێی ههر ئاگایان لهو دونیایه نییه.... کۆمهڵگای ساڵههای ساڵه خاوهنی مۆراڵێکی سیاسی ئاشتیخوازانه نهبوه سهرتاپای کهلتوره کۆمهڵایهتی و سیاسی. مرۆڤ لهسهر تهرزێک ئایدۆلۆژیاو رسکاو پاشان لهفۆرمی ستمێکی دیاریکراودا لهفۆرماله بوو،پهیوهندیهکی راستهوخۆ لهنێوان"عهقیدهی" مرۆڤ و مۆرالدا پێک هات و یاساو رێساکانی سهرجهم پهیوهندیه، کۆمهڵایهتیهکان و ئابوریهکانی دهنهخشێنن. بۆنهکان ئهمه ئهوه دهگهیهنێ کههیچ جۆره پێشکهوتنێ له دهسهڵاتی و سهروهری نێرسالارهکان کهم ناکاتهوه و ئافرهتانیش به کهسایهتییهکی لاواز تهماشا دهکرێت. ئهم بیرکردنهوهیه، بیرکردنهوهیهکی خراپهو لهسهر بنهمای جیاوازخوازی چهوسێنهرو چهوساندنهوهی مرۆڤ، روونتر بڵێین ئافرهت له لایهن پیاوهوه دهچهوسێتهوه، که تێڕوانینان بۆ ئازادی ئافرهت زۆر بهرتهسکه؛ واتا ئازادی له ئازدی مرۆڤ دهسێنرێتهوه. ئافرهت له ژیانه سهرهتاییهکاندا سهربهستتر بووه، بهئازادی ژیاوه هیچ لهمپهرێک بهناوی نهریت و یاساو رێسا له بهردهمی قووت نهکراوهتهوه، بهڵام لهو رۆژهوهی کهئیش لهنێوان پیاوو ئافرهت دابهش کرا.

ئافرهتیان بۆ بهرههمهێنانی منداڵ و بهخێوکردنی ماڵ و مێرد دانا. پیاویش بۆ دهرهوهی ماڵ و پهیداکردنی خواردن و بژێوی ژیان!! هێزی ماسولکه یهکێک بوو له گرنگی دابهشکردنی ئیشوکار. ئیتر لهو رۆژهوه سنووردانان بۆ ئازاییهکانی ئافرهت دهستی پێکرد. زۆر له مافهکانی لێ زهوت کرا، پاش ههزاران ساڵ ههست کردن به پێشێل کردنی مافهکانی ، ئافرهت گهیشته ئهو باوهڕه که دهبێت ههوڵ بدات بۆ گهڕانهوهی مافهکانی، بهڵام پاش ئهو ههموو یێکۆشانای پێشکهوتن و فراوان بوونی بیری ئازدادی نیه.

لهبهشی پێشوودا باسم لهوه کردبوو که ئێمهی ژن لهسهرهتاکانی مێژووی مرۆڤایهتیدا کۆمهڵگای سروشتی ئافرهتان چاخێکی زێڕینمان بهڕێوهبرد ئهی ئێسته لهکوێ و لهکام کوچهو پهراوێزی ههزارهی سێههمداین؟ ئهی باشه جیهانیش که لهچاخی ئێمهدا لهونێوهندهدا دهژیا ئێسته چی بهسهرهاتووه؟ بۆ لهگهڵ ئهوهشدا ژن بهڕێوهبردنی رهوتی ژیانی لێسهنرایهوه جیهانیش هاوسهنگی سروشتی خۆی لهدهست دا؟ بۆ وهڵامدانهوهی ئهم پرسیارانهو گهلێکی تریش پێویسته ئهوه بزانین که ئێمه ئهمرۆکه لهجیهانی کۆمهڵگایهکی پیاوسالاریدا دهژین. ئهو یاسایانهی بهڕێوهمان دهبهن یاسایهکن لهلایهن پیاوانێکی راهیب، قراڵ پاشا،فهرماندهی سهربازی سهرۆکی دهوڵهت و تهنانهت پێغهمبهره پیاوهکانهوه دانراون. واته رهوتی ژیانمان لهلایهن پیاوهوه دهستنیشان دهکرێ و ئهو بهرێوهی دهبات و مامهڵه بههیچ کام لهو ماف و رێسایانه ناکرێ که دایکانی پیرۆز وهک مافه بنهڕهتیهکان دایان نان. ئهمه پێنج ههزار ساڵه بهم شێوهیه بهڕێوهدهچێ و ئیرادهی ژن لهژیاندا سڕاروهتهوه. لهوکاتهوه تائێستا پیاو گوناحهو چاکه، تا حهرام و حهڵاڵهکانی کۆمهڵگای سروشتیان بهپێی بهرژهوهندیهکانی خۆیان ئاوهژوو کردو دهکهن. بۆ نمونه ئهو گژو گیاو ئاژهڵانهی لهسهردهمی کۆمهڵگای سروشتیدا بهپیرۆز دهزانران و دهپارێزران ئهم مڕۆکه رووبهڕووی ههڕهشهی لهناوچوون دهبنهوه. ئهو سروشتهی لای مرۆڤی ئهو سهردهمه زۆر بهپیرۆز دهزانرا ئهمڕۆکه هاوسهنگیهکانی تهواو شێواون. تا ئهو رادهیهی خهریکه ئۆکسجین تێری ههناسهدانمان نهکات. رۆژ بهرۆژ کونی چینی ئوزۆن که جیهانه رازاوهکهمان لهتینی خۆر دهپارێزێ گهورهتر دهبێ. کێشهی نهبوونی ئاوی شیاو بۆ خواردنهوه ههروهک بڵێی بۆته کێشهیهکی نێونهتهوهیی، هێنده دارستان لهبن هێنراون ئیدی ئهو دار و رووهکانهی سهرهکی ترین پێویستی ژیانمان (ئۆکسجین) بهرههمهدههێنن رووهو لهناو چوونن و دهڵێن وره ورده ئهم جیهانه دهبێته بیابانێک.

سوێد 2006