ریفۆرم گه‌ر بکرێت ده‌کرێته‌ سه‌ره‌تای گۆڕانکاری

ئه‌و ده‌مه‌ی پارتی شۆڕشێگێری کوردستان و پارتی دیموکراتی کوردستان به‌ به‌یاننامه‌یه‌ک  رێکخستنه‌کانیان کرده‌وه‌ به‌یه‌ک ، هه‌ر ده‌رئه‌نجامێکی بووبێت هه‌نگاوێکی مێژوویی بوو، دژ به‌ پلانه‌کانی ئه‌و ده‌مه‌ی رژێمی عێراق، کورد بۆخۆی له‌و سه‌رده‌مه‌دا سودمه‌ند بوو له‌ تێکهه‌ڵنه‌پرژانی ناوه‌کی و بوار نه‌ره‌خساندن بۆ گیانی تۆڵه‌ سه‌ندنه‌وه، ئه‌ندامانی پارتی شۆرشگێری کوردستان له‌ رێی ئه‌ده‌بیات و بوار ره‌خساندنی رێکخستنه‌کانیانه‌وه‌ که‌وتبونه‌ ژێر کاریگه‌ری مارکسیزم لینینزم  بیرو باوه‌ڕی-  ماو- هه‌ر بۆیه‌ پاش تێکه‌ڵ بونه‌وه‌ی هه‌ردوو رێکخستنه‌که‌، بیرۆکه‌ی رێکخراوێکی مارکسیزم لینینیزم  بیروباوه‌ڕی – ماو- سه‌ری هه‌ڵدا، بۆ ئه‌مه‌ش چه‌ندین له‌ کادێره‌کانی پارتی شۆڕشگێری کوردستان له‌ ژێر ناوی حه‌لقه‌ رۆشنبیریه‌کاندا به‌ پێی به‌رنامه‌یه‌کی دارێژراو که‌وتنه‌ وه‌رگرتنی کۆرسی رۆشنبیری که‌ بریتی بوون له‌سه‌رچاوکانی مارکسیزم لینینیزم و سه‌رچاوه‌ ماویه‌کان و مێژووی کورد و کوردستان و چۆنیه‌تی به‌ستنه‌وه‌یان به‌ زه‌مینه‌ی کوردستانه‌وه، له‌ نێو گه‌نجاکاندا ئه‌و ده‌م که‌ باس له‌ یه‌کێتی شۆره‌وی و پارته‌ کۆمۆنیسته‌کانی هاوپه‌یمانیشی بکرایه‌ به‌ - ته‌حریفیه‌کان – ناو ده‌بران، حیزبی شویعی عێراقیش ئه‌و ده‌مه‌ بێ به‌ش نه‌بوو له‌و ناونانه‌، له‌ کۆتایی شه‌سته‌کانا – حشع- یش دووکه‌رت  بوو له‌ ژێر ناوی لیژنه‌ مه‌رکه‌زی و قیاده‌ مه‌رکه‌زیدا یان سلمیه‌کان و سه‌وریه‌کان ، هه‌ندێک له‌ کادێرانی سه‌وریه‌کانیش چ وه‌ک په‌یوه‌ندی یان دۆست هاتنه‌ پاڵ حه‌لقه‌ رۆشبیر‌یه‌کان، حه‌لقه‌ رۆشنبیریه‌کان هێشتا به‌و شێوه‌‌یه‌ ئاماده‌ نه‌بوون ‌ وه‌ک رێکخراوێکی سیاسی خۆیان ئاشکراکه‌ن کاتێک نسکۆی 1975 ی هات به‌سه‌ردا، له‌ جڵه‌و گرتنه‌وه‌ی شۆڕشیشدا چه‌ند کۆبونه‌وه‌یه‌ک سازدرا له‌ نێوان حه‌لقه‌ رۆشنبیریه‌کان و کاژیک که‌ خۆیان ناونابوو پاسۆک و کۆمه‌ڵێک له‌ کادێری سیاسی و سه‌ربازی پارتیدا به‌ڵام ئاکام زیاتر به‌هۆی گیانی رابه‌رایه‌تی و ده‌سه‌ڵات و بۆچونه‌ جیاوازه‌کان ئه‌نجامێکی خۆ گرتنه‌وه‌ی لێنه‌که‌وته‌وه‌و هه‌ر به‌لایه‌کدا، پاشان به‌ گیرانی خاڵه‌شیهاب و هاوڕێکانی له‌ لایه‌ن ئێرانه‌وه‌ و دانه‌وه‌یان به‌ عێراق و له‌سێداره‌دانیان نشوستیه‌کی تر به‌سه‌ر بزاڤی رزگاریخوازی گه‌لی کوردا هات و ‌ کادێره‌کانی ئه‌وانیش جۆره‌ لێکدابڕانێکیان توش هات، شه‌هید ئارام و کۆمه‌ڵێک له‌و که‌سانه‌ی نزیک بوون لێیه‌وه‌، که‌وتنه‌وه‌ په‌یوه‌ندی کردن و خۆ  سازدان و رێکخستنه‌وه‌، به‌ڵام جارێکی تریش له‌ شالاوی ده‌ستگیرکردنی کۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌راندا کۆمه‌ڵێکی زۆر له‌ کادێرانی –کۆمه‌ڵه‌-  له‌لایه‌ن ده‌زگاکانی ئه‌منه‌وه‌ زیندانی کران و زه‌برێکی تر به‌ر کۆمه‌ڵه‌ که‌وته‌وه،  ئه‌م رێکخراوه‌ سه‌ره‌تا له‌ ژێر ناوی کۆمه‌ڵه‌ی مارکسی لینینی کوردستاندا و پاشان به‌ هه‌ڵسانگاندی بارودۆخی کوردستان ، کرایه‌ کۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌رانی کوردستان.

به‌ڵگه‌یه‌کی حاشاهه‌ڵنه‌گره‌ کۆمه‌ڵه‌ و پێشمه‌رگه‌ سه‌ره‌تاییه‌کانی به‌ر له‌ یه‌کێتی نێشتمانی کوردستان میلله‌ت ناسینی و پاشان له‌ده‌ره‌وه یه‌کێتی نێشتمانی به‌ پێشنیازی جه‌لال تاله‌بانی دامزراو به‌تایبه‌ت به‌ شه‌هید بوونی ئارام – شاسوار جه‌لال- به‌ ته‌واوی کۆمه‌ڵه‌ بوو به‌ باڵێک له‌ نێو یه‌کێتی نێشتمانیدا که‌ سه‌ره‌تا هێڵی پان و شۆڕشگێرانیشی له‌ خۆگرت، ئه‌م دوانه‌ی دواییان هه‌ر یه‌ک شت بوون له‌ راستیدا و تایبه‌ت بوون به‌ جه‌لال تاله‌بانی، هه‌روه‌ک نه‌وشیروان مسته‌فاش خۆی ئه‌و راستیه‌ی ئاشکراکرد له‌سه‌ر داوای جه‌لال تاله‌بانی به‌ شه‌هید بونی – ئارام- و بونی بۆشاییه‌ک بۆته‌‌ سکرتێری کۆمه‌ڵه‌، هه‌رله‌سه‌ره‌تاوه‌ جۆره‌ ململانی و ناپه‌سندیه‌ک له‌ نێوان کۆمه‌ڵه‌و رێخستنه‌کانی تری یه‌کێتیدا هه‌بوون، به‌ڵام به‌هۆی  فشاری سه‌رکردایه‌تی و بارودۆخی ئه‌و ده‌مه‌ی کۆمه‌ڵگه‌ی کوردی و زوڵم و سته‌می رژێمی به‌غدا ململانێکان نه‌ده‌گه‌یشته‌ راده‌ی ته‌قینه‌وه‌، گه‌رچی له‌ژێر کارتێکردنی بیروبۆچونی مارکسیه‌تداو خوێندنه‌وه‌ی هه‌مه‌لایه‌نه‌ لێره‌و له‌وێ چالاکی سه‌ری هه‌ڵده‌دا و کادێره‌کانی کۆمه‌ڵه‌ سه‌ریان ده‌کرد به‌یه‌کدا، هه‌ربۆیه‌ چه‌ندین بیرۆکه‌ی وه‌ک: سوپای سور سه‌ری هه‌ڵداو هه‌ر زوو نه‌ما، بنکه‌ی سور هه‌ر زوو نه‌ما، پاشان که‌ هه‌رله‌سه‌ره‌تای حه‌لقه‌ رۆشنبیریه‌کانه‌وه‌ بیری عێراقچیه‌تی هه‌بوو دواجار ئاڵای شۆڕش له‌ دایک بوو به‌ سه‌رۆکایه‌تی مه‌لا به‌ختیار ئه‌وه‌بوو به‌ گرتنی مه‌لا به‌ختیار لاواز بوو گه‌رچی تا پاش راپه‌ڕین مایه‌وه‌، له‌ بادینانیش شه‌هید ره‌ئوف رێکخستنێکی تری چه‌پی کوردستانی تری دامه‌زراندو به‌ شه‌هید کردنی کۆتایی پێهات، به‌نه‌مانی کۆمه‌ڵه‌و تیکه‌ڵکردنی له‌گه‌ڵ رێکخستنه‌کانی تری نێو یه‌کێتیداو دامه‌زراندنی  یه‌کرێکخستنی یه‌کێتی نێشتمانی کوردستان ، گه‌لێک له‌ کادێره‌کانی کۆمه‌ڵه‌ دانیشتن و هه‌ندێکیشیان په‌یوه‌ندیان کرد به‌ پارتی کۆمۆنیستی کرێکاری عێراقه‌وه‌ و ئه‌وانی تریشیان له‌ ریزه‌کانی ینک دا درێژه‌یان به‌ خه‌بات دا، ئه‌وه‌ی جێی سه‌رنجه‌ ئێستا زۆر له‌و کادێرانه‌ی له‌ نه‌وشیروان مسته‌فا کۆبه‌نه‌ته‌وه‌ سه‌ر به‌ کۆمه‌ڵه‌ن+ کۆمه‌ڵێک لاوی تر که‌ کاریگه‌ری مێژوویی رێکخراوێکی وه‌کو کۆمه‌ڵه‌یان له‌سه‌ره‌ و نه‌وشیروان مسته‌فاش رایگه‌یاندوه‌ که‌ کۆمه‌ڵه‌ نه‌بوه‌و مارکسیش نه‌بوه‌، له‌ مێژوی شۆڕش و یه‌کێتی نیشتمانی کوردستاندا نه‌وشیروان مسته‌فا زۆر هاریکاری خودی جه‌لال تاله‌بانی و بیرو بۆچونه‌کانی کردوه‌، که‌سێکی زۆر نزیک بوه‌ لێوه‌ی به‌ هه‌موو جیاوازیه‌کانیانه‌وه، ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێت وه‌ک هه‌موو شۆرشێک و هه‌موو سه‌رکردایه‌تی کردنێک کۆمه‌ڵێک نهێنی هاوبه‌ش هه‌بێت له‌ نێوان خودی جه‌لال تاله‌بانی و نه‌وشیروان مسته‌فادا، هه‌ر بۆیه‌ پێم وانیه‌ جه‌لال تاله‌بانی بتوانێت ده‌ست له‌ نه‌وشیروان مسته‌فا به‌ربدات و  بکه‌وێته‌ دژایه‌تی کردنی، سه‌رباری ئه‌وه‌ی جه‌لال تاله‌بانی زۆر قه‌رزارباری نه‌وشیروان مسته‌فایه‌ و بێ بوونی ئه‌م شیمانه‌ی هه‌بوو له‌ گه‌ڵ هه‌موو تواناو شاره‌زایی و دیبلۆماسیه‌تی خۆیه‌وه‌ نه‌بوایه‌ته‌ ئه‌م که‌سایه‌تیه‌ی ئه‌مڕۆ، به‌ پێی ئه‌وه‌ش که‌ - کۆمه‌ڵه-‌ رێکخراوێکی زیاتر به‌رفراوان و پڕ چه‌ک به‌ کادێری لێه‌وه‌شاوه‌ بوو ، نه‌وشیروان مسته‌فاش رۆڵێکی سه‌ره‌کی و بایه‌خ پێدراوی هه‌بوو چ له‌ نێو شۆڕش یان له‌لای خودی جه‌لال تاله‌بانی و هه‌ردوکیان ته‌واوکه‌ری یه‌کدی بوون له‌ قۆناخی شۆڕش و پاش راپه‌ڕین .

 دیاره‌ له‌ کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی ژێر زه‌برو زه‌نگی رژێمی به‌عس و ناڵاندنی به‌ده‌ست سیسته‌می ئاغایه‌تی و ده‌ره‌باگایه‌تیه‌وه‌ و پاکسازی کردن له‌ نێو ده‌ستکیز و خۆفرۆشان و وه‌شاندنی ده‌ستی کوشنده‌ له‌ دوژمن زیاتر له‌لایه‌ن پ. م _ ه‌کانی کۆمه‌ڵه‌وه‌ که‌ نه‌وشیروان مسته‌فا سکرتێریری بوو رۆڵێکی تری بینی له‌ خۆشه‌ویستکردنی ئه‌م سه‌رکرده‌یه‌ له‌ نێو شۆڕش و ته‌واوی جه‌ماوه‌ردا، هه‌ر چه‌ند بۆخۆی نه‌وشیروان مسته‌فا له‌ _ خڕی ناو زه‌نگ و په‌نجه‌کان یه‌کتر ده‌شکێنن- دا هه‌ندێک له‌ زه‌برو زه‌نگه‌کانی خستۆته‌ پاڵ جه‌لال تاڵه‌بانی ، به‌ڵام هه‌رگیز په‌یڕه‌و کردنی ئه‌و جۆره‌ زه‌بر و زه‌نگیه‌‌ له‌لایه‌ن  زۆربه‌ی رێکخستنه‌کانی ‌‌‌کۆمه‌ڵه‌ و دۆستانیه‌وه له‌و ده‌مه‌دا‌ نه‌ببونه‌ جێی ره‌خنه.

بۆچی نه‌وشیروان مسته‌فا رایگه‌یاند مارکسی نه‌بوه‌؟ره‌نگه‌ وه‌ڵامی ده‌قاوده‌قی ئه‌م پرسیاره‌ لای خودی نه‌وشیروان مسته‌فا  بێت، به‌ڵام به‌ده‌ر نیه‌ له‌و راو بۆچونانه‌ی له‌ نێو شه‌قامی سیاسی کورده‌واریدا باسی لێوه‌ ده‌کرێت، هه‌ندێک دورکه‌وتنه‌وه‌ یان خۆ که‌نارگیر کردنی نه‌وشیروان مسته‌فا به‌ تۆران ناوزه‌ند ده‌که‌ن ئه‌مه‌ بۆچونێکی ساده‌ی دور له‌ تێڕوانینی فه‌لسه‌فیانه‌یه‌، هه‌ندێکێش رایان وایه‌ که‌نارگیریه‌ کاتیه‌کانی له‌سه‌ر خواستی خودی مام جه‌لال بووه‌ به‌و پێیه‌ی ئه‌م پیاوه‌ دووه‌م ده‌سه‌ڵاتی به‌هێز بووه‌ له‌ نێو یه‌کێتیدا و به‌ بوونی ئه‌م ده‌سه‌ڵاتێکی تر په‌یدا نابێت و هه‌ل و مه‌رجه‌کانیش ئه‌وه‌ ده‌خوازن چه‌ندین ده‌سه‌ڵاتی تر پێبگه‌ن، هه‌ر بۆیه‌ بۆ ماوه‌یه‌ک که‌ناگیر بوه‌ و وه‌ک – رجل ضروره‌- جارێکی تر هاتۆته‌وه‌ مه‌یدان و رۆڵی خۆی بینیوه‌ته‌وه‌ ، لێکدانه‌وه‌کان هه‌رچۆنێک بێت ئه‌م رۆڵ بینینه‌ لێوه‌شاوه‌یی نه‌وشیروان مسته‌فا به‌دیار ده‌خات له‌ نێو یه‌کێتیدا و به‌ پله‌ی یه‌که‌میش خودی مام جه‌لال سودمه‌ند بوه‌، بۆچونێکی تریش هه‌نه‌ هه‌رکات ده‌نگۆی ناره‌زایی و بێزاری له‌ نێو کادێره‌کانی یه‌کێتیدا په‌ره‌ی سه‌ندبێت نه‌وشیروان مسته‌فا چۆته‌ پاڵیان به‌ جۆرێک له‌ جۆره‌کان خه‌ڵکه‌که‌ی کۆکردۆته‌وه‌ و کردونیه‌تیه‌وه‌ به‌ نێو یه‌کێتیدا به‌م پێێه‌ش بێت یه‌کێتی نیشمانی کوردستان دور له‌ کاریگه‌ری نه‌وشیروان مسته‌فا هه‌ر زوو به‌ره‌و هه‌ڵوه‌شان ده‌چوو، چون گه‌لێک له‌ کادێر‌ و ئه‌ندامه‌کانی یه‌کێتی له‌وانه‌نین ته‌نیا ملکه‌چیان بۆ سه‌رکردایه‌تی هه‌بێت و کوێرانه‌ فه‌رمان جێبه‌جێ بکه‌ن.

ئه‌و رایه‌ش هه‌یه‌ له‌ ئاکامی درستکردنی فره‌ ده‌سه‌ڵاته‌وه‌ بارو دۆخه‌که‌ به‌لایه‌کی نێگه‌تیفیا شکا بێته‌وه‌ و  هاوده‌سه‌ڵاتی ناچالاکیش بۆ نه‌وشیروان مسته‌فا دروست بووبێت و ئه‌میش ئه‌مه‌ی پێ هه‌رس نه‌بێت، شیمانه‌ی هه‌یه‌ ئه‌مه‌ش جۆره‌ راستیه‌کی تێدابێت، دنه‌ی ئه‌م جۆره‌ چالاکیانه‌ش سه‌رچاوه‌که‌ی خودی جه‌لال تاله‌بانی بێت و بیه‌وێت  رۆلێ نه‌وشیروان مسته‌فا که‌م کاته‌وه‌ و بۆ هه‌میشه‌ له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی خۆیدا بیهێڵێته‌وه‌ و له‌مه‌و دواش بۆ هه‌میشه‌ نه‌وشیروان کاری به‌ جه‌لال تاله‌بانی مه‌یسه‌ر ببێت، ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ زوو بوو بۆ– په‌نجه‌کان و خڕی ناو زه‌نگ -  هه‌ر چه‌ند ئه‌مه‌ش بۆ خودی نوسه‌ره‌که‌ی ده‌گه‌رێته‌وه‌‌ وه‌ک که‌سێکی کاریگه‌ر له‌ زه‌مینه‌ی کوردستاندا و پێم وایه‌ هه‌نگاوێک بوو بۆ ته‌واوکردنی هه‌نگاوی هه‌ڵوه‌شانه‌وه‌ی کۆمه‌ڵه‌و کزکردنی خۆ به‌کۆمه‌ڵه‌زانین و خۆبه‌ستنه‌وه‌ی ته‌واو به‌ یه‌کێتی نیشتمانیه‌وه‌ و دوا راگه‌یاندنی نه‌مانی کۆمه‌ڵه‌ بوو له‌سه‌ر ده‌ستی سکرتێره‌که‌ی جارانیدا ، گه‌رچی کۆمه‌ڵێک کادێری کۆمه‌ڵه‌ی جارانی هاویشته‌ بازنه‌ی خۆ به‌ ده‌به‌نگ ناسه‌وه‌ ‌و وای کرد به‌ مێژوی خۆیاندا بچنه‌وه، ئێستاش ئه‌و باڵه‌ی نه‌وشیروان رابه‌رایه‌تی ده‌کات چ ناوێکی کۆمه‌ڵه‌ یان بۆنی ئایدۆلۆژیه‌تی کۆمه‌ڵه‌ی لێنایه‌ت و له‌ ژێر ناوی –ریفۆرم- دایه‌ به‌ واتای هه‌نگاو نانێکی تر بۆ به‌هێزکردنی یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان و به‌رنامه‌ی یه‌کێتی و پاکژکردنه‌وه‌ی یه‌کێتی و کردنه‌وه‌ی گیان به‌به‌ریدا دور له‌ ئایدۆلۆژیه‌تی کۆمه‌ڵه‌. هه‌ر بۆیه‌ نه‌وشیروان مسته‌فا گرنگی خۆی هه‌یه‌ بۆ – ینک – و جه‌لال تاله‌بانیش ئه‌م راستیه‌ له‌ هه‌موو که‌سێکی تر زیاتر هه‌ست پێده‌کات و لای ئاشکرایه‌ ئه‌وه‌ی به‌ نه‌وشیروان مسته‌فا ده‌کرێت شیمانه‌ی هه‌یه‌ به‌ کادرێکی تری سه‌رکردایه‌تی  نه‌کرێت، هه‌ر بۆیه‌ هه‌میشه‌ش مامه‌ڵه‌ی جیاوازی له‌گه‌ڵدا کردوه‌ و جێی بایه‌خ پێدانی بوه، ئه‌و راستیانه‌ی جه‌لال تاله‌بانی ده‌یزانێت له‌سه‌ر توانای نه‌وشیروان مسته‌فا پێده‌چێت هه‌ندێک له‌ لایه‌نگران و ئه‌وانه‌ی نزیکن لێوه‌ی بێ ئاگابن له‌ دۆزه‌که‌ هه‌ر بۆیه‌ جۆرێک له‌ نه‌شاره‌زایی هه‌ست پێده‌کرێت  له‌ مامه‌ڵه‌و دژایه‌تی کردنیاندا به‌رامبه‌ر به‌ باڵی ریفۆرم.

گه‌رچی  کۆمه‌ڵه‌ له‌ نێو یه‌کێتی نیشتمانیدا توێنرایه‌وه‌ به‌ڵام ئاسه‌واری چه‌پ لای ئه‌ندامه‌کانی نه‌سڕدرایه‌وه‌، واپێ ده‌چێت ئه‌وانه‌ی له‌ ریفۆرمیش کۆبوبنه‌وه‌ زیاتر ئه‌و باڵه‌ بن ‌هێشتا ئاسه‌وری چه‌پیان پێوه‌ مابێت، کۆمه‌ڵگه‌ی کورده‌واریش ئاکامی گرفته‌ کۆمه‌ڵایه‌تی و ئابوری و سیاسیه‌کان و به‌تایبه‌ت له‌ نێو روناکبیراندا هزری چه‌پ و عیلمانیه‌ت له‌ پێوه‌ وه‌ستاندایه‌ ، هه‌ربۆیه‌ له‌ هه‌لێکی وادا شیاوی له‌ کردنه‌وه‌ی بۆچون و دیالۆگدایه‌ له‌ نێوان هه‌موو چه‌په‌کاندا و کاتی ئه‌وه‌ هاتوه‌ رون و ئاشکرایی له‌ سیاسه‌ت کردندا له‌به‌رچاوبگیرێت  له‌ به‌ره‌نگاربونه‌وه‌یه‌کی شارستانیانه‌دا به‌رامبه‌ر زۆره‌ملێی و گه‌نده‌ڵی و تاکره‌وی و  پاراستنی مافه‌کانی خه‌ڵکی چه‌وساوه‌دا، تا به‌ره‌یه‌کی به‌ر فراوان وه‌ک هێزێکی کاریگه‌ر لاسه‌نگی هاوکێشه‌کان رێک خه‌نه‌وه‌، ده‌نا ئه‌و ورده‌‌ گیانه‌ی به‌ عیلمانیه‌ته‌وه‌ ماوه‌ ته‌واو لاواز ده‌بێت .   

‌