article_dengekan

تێكشكانی په یمانی پیرۆز و بنه بڕكردنی تیرۆر و تۆقاندن

دانا عه لی سه عید

له نێوان به هه شت و دۆزه خدا هیچ ‌‌ناوه ندێك بوونی نیه.. له نێوانی دیكتاتۆری و دیموكراتیشدا له عێراق ، به هه مان شێوه ناوه ندێك نییه. ئه مه ئه و هاوكێشه بنه ڕه تیه یه كه زه مینه ی كار كردنی كه سا نی سیاسی و ئاینییه له عێراقدا و ئه و ستراتیژه دروست بینیه یه كه ده كرێ وڵاتانی ده ره كی و دراوسێ ،په یوه ندی و به رژه وه ندیه كانی خۆیانی له سه ر بونیاد بنێن.

ئه گه ر دوورتر نه ڕۆین وهه ر له مێژووی هاو چه رخی عێراقدا ،خوێندنه وه یه كی زانستییانه بۆ ڕووداو و به سه ر هاته كانی ئه وقۆناغه بكه ین.. ئه و ڕاستیه خۆی به ده ر ده خات ،كه ئه و كۆمه ڵگه تووڕه و هه ڵچووه ی كه له سه ربونیا دێكی نا دروست پێكه وه به ستراوه ته وه..له ژێر هه وری ڕه ش و تاڵی دیكتاتۆریه تدا نه بووبێت خامۆشی

به خۆیه وه نه دیوه. ئه و خامۆشیه ی كه لێوان لێوه له رووداو و كاره ساتی جه رگ بڕ و ماڵوێرانی. هه ر بۆیه وه ك هه ر ئه زموونێكی تاڵ و دزێو ،كۆتاییه كی به داڕوخانێكی سه رتاپاگیری وڵات و بونیاده نه ته وه یی و مه زهه بیه كان و ئێسك و پروسكی دیكتاتۆریه ت هات و ئه و فه زا بێ سه روبه ره ی هێنایه ئاراوه كه ناتوانین خۆمان له سنووره سووره كان ومزگه وت و كه نیسه به یه کدا چووه كان و میلیشیا جۆراوجۆره كان و شارستانیه ته لێكدابڕاوه كان به دوور بگرین.

نكۆڵی له ئه وه ناكرێت پێكهاته ی عێراق پێكهاته یه كی نا ئاساییه ، نه ته وه ی جودا ،ئاینی جودا ،جوگرافیای جودا ، فیكری جودا ،داهات و په یوه ندی جودای له خۆ گرتووه. كه واته چاره سه رێكی جودا له وای كه له ئه فگانستان و ڕوانداو یوگوسلافیا و لوبنان پیاده كراوه ،ده خوازێ.

ئه وه ی له سه رو به ندی جه نگی تیرۆردا كه به سه ر عێراقدا شكایه وه وئه و بازنه سیاسیه ی كه عێراق دوای داڕوخانی ڕژێمی دیكتاتۆری تیایدا ده خولێته وه ، ته نهاو ته نها پره نسیپه كانی دیموكراتی و پێكه وه ژیانێكی ‌ئازاد و خۆویست ده توانێ خامۆشی بكاته وه..دیموكراتی بۆ داڕشتنه وه ی كۆمه ڵگا یه كی سڤیلی دوور له بونیادی عه سكه رتاری و كوشت و كوشتاری به كۆمه ڵ و له سێداره دان وتاڵان و بڕۆ و پاكتاوی نه ژادی.. دیموكراتی بۆ جیاكردنه وه ی ئه و جوگرافیاو بونیاده بنه ڕه تیا نه ی كه ناكرێ ئاوێته ی یه كدی ببن.

جێگه ی نیگه رانیه كۆمكاری عه ره بی و وڵاتانی دراوسێ به تایبه ت توركیا و ئێران و وڵاتانی نه ته وه یه كگرتوه كان و ئه نجومه نی ئاسایش به به ڕیتانیا و ئه مه ریكاشه وه خۆیان له و هه موو بانگهێشته به دوور بگرن ، كه زه رقاویه كان و بانده تیرۆریستیه كان به هه یئه ی زانایانی ئیسلامی سوننه وه ،هه ڕه شه له ده سه ڵاتی شیعه كان ده كه ن و به پێچه وانه یشه وه ،(شیعه) داخوازیه كانی بۆ جوداكردنه وه ی فیدراڵی باشوور له

به رنامه ی كاركردن و خیتابی سیاسی خۆیان ناشارنه وه.. كه چی هێشتا بخوازن به زۆری زۆرداری كه شتی دیموكراتیه ت به م ئاراسته پێچه وانه یه دا بهاژوون. یاخود (كورد) كه نه ته وه و نیشتمانی جودایه و نه له ڕووی شارستانی و نه له ڕووی فیكرو ستراتیژی سیاسی خۆیه وه ،له چوار چێوه ی عێراقێكی یه كگرتوودا جێگای نابێته وه.. به ڵام به عه قڵی دیكتاتۆریه تی نێوده وڵه تی هه موو ئه م ده سته واژانه له هاوكێشه یه كدا كۆبكرێته وه. ئه مه بۆ خۆی پێشێل كردنی بنه ماكانی دیموكراتیه ت و پێجه وانه كاركردنی

خواسته ئاشكراكانی خه ڵكی عێراقه.

هه روه ك ئاماژه مان بۆ كرد ، ئاودیوكردنی كۆمه ڵگایه كی دڵڕه ق و تووڕه بۆ كۆمه ڵگایه كی سڤیل و دڵنه رم ، ده بێ له ده ستووری هه میشه یی عێراقه وه ڕێچكه ببه ستێ. له كاتێكدا جگه له ئیسلام چه ندین پێكهاته ی ئاینی وه ك كلدان وئا شووری و یه زیدی و كاكه یی و سا ئیبی هه بێ ، به ڵام ده ستووری هه میشه ی عێراق به ته فزیل كردنی ئاینی ئیسلام وه ك سه رچا وه یه كی بنه ڕه تی یاسا بناسێنێ ، به دیموكراتی بوونی كۆمه ڵگا چۆن ده خوێنرێته وه؟ یاخود یاسای له سێداره دان كه تۆ قێنه رترین ئامرازی دیكتاتۆری بووه له عێراقدا ،ئه گه ر سه دام حسین وه ك دزێوترین تاوانباری عێراق نه گرێته وه ، چۆن ده توانرێ ببێته ئه و ئامرازه به سه رچووه ی كه ڕژێمی دیكتاتۆری له گه ڵ خۆیدا ده یخاته گۆڕه وه؟!

له كاتێكدا كورد پێدا بگرێ له عێراقدا ئه گه ر به شێوه یه كی وه همیش بێت سه رۆكی عێراق بێت ، ده بێ ئه ولێبوور ده ییه له خۆیدا بڕوێنێ ، كه ڕۆژێك له ڕۆژان ، توركمانێك یان كلد ۆ ئاشوورێكی دانیشتووی هه رێمه كه ی سه رۆكی هه رێم بێت. نه ك هه روه ك ئێستا له دیالۆ گه سیاسیه كانی هه ردوو پارته سه ره كیه كه ی كوردستاندا ، له ده مه ده می دیاریكردنی سه رۆكی هه رێمدا به دیار ده كه وت ، له ێستاوه گیرفانیان بۆ خوله كانی ئاینده ی سه رۆكایه تی هه رێم هه ڵدووریوه.

دیموكراتی ، ئه گه ر شه پۆل سیسته مێكی نوێی جیها نیه و عێراق زه مینه یه كی كارا یه بۆ سه قام گیربوونی ئه و سیستمه و ده توانێ كارتێكه ری خۆی له نا وچه كه به تایبه تی و رۆژهه ڵاتی نا وین به گشتی هه بێت. ده بێ توێژینه وه یه كی مه یدا نی بۆ عێراق بكرێ و زامه كانی جه سته ی ئه و وڵاته وه ك خۆی ببینرێ. باكور و باشوری عێراق هه ر له یه كه مین رۆژی داڕوخاندنی ڕژێمی دیكتاتۆریه وه پێگه ی داگیركاری له خۆ نه ده گرت و ده كرا ژیان تیایدا ئاسووده بكرێته وه. به پێچه وانه یشه وه نا وه ند و رۆژئاوای عێراق ، كه پێگه ی تیرۆر و ئاشووب و نا ئارامی عێراقه و سه ر هه ڵدان و به هێزكردنی دیكتاتۆریزمه كان و تیرۆریسته ئیسلامی و توندڕه وه سونیه كانه ، ده بوو به بڕیارێكی ناوخۆی عێراقی نێونه ته وه یی ڕه هه ند و ئازاد ، مامه ڵه یه كی جودای له گه ڵدا بكرێ و ده توانرا هه ر له چوار چێوه ی ئه وبڕیاره دا له ژێر كۆنترۆڵی هێزه فره ره گه زه كاندا چاودێری بكرایه. وا ته عێراق وڵاتێكی سێ فیدراڵی له سه ر بنه مای (شیعه ، سوننه ، كورد) بونیاد بنرایه ، نه ك به فیدراڵی پارێزگاكان كه پۆل بریمه ری حاكمی مه ده نی ئه و كاته ی ئه مریكا له عێراق پێی له سه ر داده گرت. كه ركوك له ژێر هه ڵایسانی ئه و بارودۆخه سیاسیه دا ، به ئاراسته ی قودسێكی دیكه ی (عه ره ب ئیسرائیل) دا ده برێت. له كاتێكدا له میانه ی چوار هه ڵبژاردنی عێراقدا كه دوانیان بۆ دامه زراندنی حكومه ت و دوانیان بۆ ئه نجومه نی پارێزگاكان و هه ڵبژاردنێك بۆ ڕیفراندۆمی خه ڵكی كوردستان ئاماده و جێبه جێكراو سه دان كۆبونه وه و گرێدانی كۆنگره ی ئا شته وایی له له نده ن و هه ولێر و به غدا و قاهیره و داڕشتنی ده ستووری كاتی و هه میشه یی و گۆڕینی سێ حكومه ت له ماوه ی سێ ساڵدا ، ده كرا كێشه ی كه ركوك به م هه ڵواسراویه نه مایه ته وه كه ێستا ڕۆژ به ڕۆژ ناكۆكی زیاتر و ماڵوێرانی و ده مارگرژی فره تر له خۆ ده گرێت. دوای سێ ساڵ میلیشیاكان به هێزتر و میدیاكان كۆیله تر و نه ته وه كان ناته با تر و ئاینه كان دژتر و ئیداره و ئاسایشه كان گه نده ڵ ترو باری ئابووری و كۆچڕه وی خه ڵكی عێراق نا له بارتر.

ئه مه گۆڕینی ڕژێمی دیكتاتۆری نییه بۆ دیموكراتی به ڵكو بۆ فه زایه كی ئاڵۆزتر و بێ سه روبه ر تر.. كه هه مووی زاده و قوربانی ئه و عه قڵه به ستووه یه كه زیاتر له هه شتا ساڵه خوێن له جه سته ی ئه و وڵاته ده چۆڕێنێ. ئه و وڵاته ی هه موو ئارامیه كی خۆی له ده ستداوه و له نێو به ر داشی جه نگی ده ره كی و شه ڕی ناوخۆ و ده سه ڵاتی سیاسی ناته باداده هاڕرێت.

هه ر بۆیه ئه مڕۆ خه ڵكی عێراق باجی ئه و به رژه وه ندیه نێوده ڵه تیانه ده دات كه به عێراقه وه خۆیان گرێداوه ته وه. واته بۆ دڵنه واییه كردنی توركیا و ئێران و كۆماری عه ره بی و حه وزه ئاینیه كان و ئه و یا سا ژه نگ گرتووه نێوده وڵه تیانه ی كه بووه ته (په یمانی پیرۆز) بۆ داڕشتنی ئه و جوگرافیا كۆنینه ی نێوان ئیمپراتۆره كان ، وڵاتمان وێرانترو جه سته مان شه ڵاڵتر له خوێن ده بێت.

كه واته گه ڕانه وه بۆ گوێگرتن له خه ڵكی عێراق به بێ هیچ ئاسته نگێكی ده ره كی و پابه ندبوون به دیموكراتیزه كردنی ئه و بارودۆخه ی كه ئه مڕۆ بۆ خه ڵكی عێراق هاتۆته ئاراوه و ده ستهه ڵگرتن له و سنووره جوگرافیه ی كه ناویان لێناوه عێراقی یه كگرتوو ، ته نها ڕێگه یه كی دروسته بۆ ئاشتبوونه وه ی گشتی و بنه بڕكردنی تیرۆر و تۆقاندن .. ئه گه رنا ، تیرۆرستان به پۆشاكی كه شتیوانی مقاوه مه ته وه ، كه شتی عێراق به ره و فه زایه كی زۆر ترسناكتر له وه ی هه یه ،هه ڵده دێرێ.

------------------------------------------------------------------------------------------

• تێبینی : ئه م وتاره به شێكی كورتكراوه ی ئه و وتاره درێژه یه كه له كۆڕێكی جه ماوه ریدا خوێندرا وه ته وه.