|
جه‌مال به‌ننا و هه‌وڵێک بۆ نوێگه‌ری له ئیسلامدا هیوا ناسح ـ سویسرا hiwanaseh@hotmail.com به‌گوێره‌‌ی پێناسه فه‌لسه‌فیه‌که، ئایین جۆرێکه له هۆشیاری کۆمه‌ڵایه‌تی، وه هه‌ر به‌م پێیه‌ش، هه‌ر ئایینه ( دیاره بۆ شۆێنکاتی خۆی) بزووتنه‌وه‌یه‌کی ڕۆشه‌نبیری و کۆمه‌ڵایه‌تی و ئابوری بووه، که به‌جۆرێک له جۆره‌کان هه‌وڵی داوه هه‌ندێک له کێشه‌کان، سا گه‌ر به چاره‌سه‌ریه‌کی مامناوه‌ندی و ناڕیشه‌ییش بووبێت، کۆتایی پێ بهێنێت و شیکار بکات. تا چه‌ند هه‌ر ئایینه له گه‌یاندنی په‌یامه‌که‌یدا و له ڕاژه‌کردنی کۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تیی دا سه‌رکه‌وتوو بووه ؟ به‌ڕای من ئه‌مه ده‌که‌وێته سه‌ر ئه‌وه‌ی که ئه‌و ئایینه، تا چ ڕاده‌یه‌ک توانیویه‌تی تێزه‌کانی، بۆچوونه‌کانی، له‌مانه‌ش زیاتر ڕه‌فتاری شوێنکه‌وتوو و په‌یڕه‌وکه‌رانی، له‌گه‌ڵ سه‌رده‌م و گۆڕانکاریه جۆراوجۆره‌کاندا بگونجێنێت. ئایینی ئیسلامیش وه‌ک یه‌کێک له‌م ئایینانه، بۆ سه‌رده‌می خۆی،سه‌رهه‌ڵدان و بڵاوبوونه‌وه‌که‌ی به‌ناو دورگه‌ی عه‌ره‌بی دا، ده‌کرێت به شۆڕشێکی کۆمه‌ڵایه‌تی گه‌وره ناوببرێت. که له ڕیشه‌وه کۆمه‌ڵێ گۆڕانکاری بنه‌ڕه‌تی له‌نێو كۆمه‌ڵگای ئه‌و سه‌رده‌می نیوه‌دوورگه‌ی عه‌ره‌بیدا کرد. به جۆرێک که هه‌ندێک له ديارده هه‌ره‌دواکه‌وتووه‌کانی وه‌ک زینده‌به‌چاڵکردنی کچان و كڕین و فرۆشتنی کۆیله‌ی له ڕه‌گه‌وه هه‌ڵکێشا و سیسته‌مێکی نوێی له جێگه‌یان دانا. به‌ڵام پاشتر به‌هۆی خۆبه‌ستنه‌وه به یه‌ک جۆر ڕاڤه‌کردنی ئایه‌ت و فه‌رمووده‌کانی په‌پامبه‌ره‌که‌ی و هه‌روها به تووندی به‌رپه‌رچدانه‌وه‌ی ئه‌و که‌س و بزوتنه‌وانه‌ی که به نیازی جۆرێک له ریفۆرم و نوێگه‌ری و چاکسازی بوون تیایدا، کاریکی وای کرد، که هه‌ر جۆره هه‌وڵ و ڕابوونێک له‌م بواره‌دا نه‌زۆک بێت و له سه‌ر ئاستی جیهانییش ئه‌م ئایینه له مه‌ودایه‌کی دووردا، به چه‌سپاو و خۆنه‌گۆڕ و ده‌ق به‌ستوو بناسرێت. شتێکی ئاشکرایه زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری ئه‌و ڕه‌خنانه‌ی که ڕوبه‌ڕوی ئاینی ئیسلام ده‌کرێته‌وه ئه‌وه‌یه که، ئه‌م ئایینه زیاتر له هه‌موو ئایینه‌کانی تر خۆی به ده‌ق و چه‌مکه‌کانه‌وه به‌ستۆته‌وه و به‌شێوه‌یه‌ک که به نه‌گۆرترین ئاین و بیروڕا دابنرێت، که نه‌توانێت خۆی له‌گه‌ڵ گه‌شه‌سه‌ندنه ئابوری و کومه‌ڵایه‌تی و که‌لتوری و ته‌کنه‌لۆجیه‌کاندا بگونجێنيت. هه‌ڵبه‌ت هه‌ر ئه‌مه‌شه وای کردووه، که نه‌یارانی ئه‌م ئاینه،سه‌ره‌تاکانی به چه‌قبه‌ستوو وه له‌گۆڕان نه‌هاتوو وه په‌یڕه‌وکه‌رانیشی (هه‌ڵبه‌ت لێره‌دا مه‌به‌ستمان ئه‌و که‌سانه‌یه که به‌مانای وشه په‌یوه‌ستن پێوه‌ی و فه‌رمانه‌کانیشی به گوێڕایه‌ڵیه‌وه جێبه‌جی ده‌که‌ن) به که‌سانی دۆگماتیست و کۆنه‌پارێز بناسرێن. ئه‌وه‌ی وایلێکردم که ئه‌م وتاره بنوسم ئه‌و چاوپێکه‌وتنه بوو که سایتی که‌ناڵی ته‌له‌فزیۆنی ئه‌لعه‌ره‌بیه له‌گه‌ڵ (جه‌مال به‌ننا) ی بیرمه‌ندی ئیسلامی و برابچوکی حه‌سه‌ن به‌ننای دامه‌زرێنه‌ری کۆنترین ڕێکخراوی سیاسی ئیسلامی، که تا ئێسته‌ش له زۆربه‌ی وڵاته ئیسلامیه‌کاندا لق و ڕێکخستنیان هه‌یه، چه‌ند ڕۆژێک له‌مه‌وبه‌ر بڵاوی کرده‌وه. ئه‌وه‌ی پێویسته له‌سه‌ر ئه‌م بنه‌ماڵه‌یه بووترێت ئه‌وه‌یه، جه‌مال به‌ننا ساڵی ١٩٢٨ ڕێکخراوی ئیسلامی برایانی موسوڵمان (اخوان المسلمین) ی دامه‌زراند، که شێوازێکی نوێی له کاری سیاسی و ڕێکخراوه‌ییدا بۆ تێکۆشانی فکری ئیسلامی، داهێنا، که بڕوای به ده‌وڵه‌تی ده‌ستوری په‌رله‌مانی هه‌بوو. ئێستاش براو نه‌وه‌کانی جاربه‌جار وتار و لێدوانی وا ده‌ده‌ن که هه‌رگیز له‌گه‌ڵ بیری په‌ڕگیری و تووندڕه‌ویدا، که ئێسته بۆته گوتاری زاڵی ئیسلامی سیاسی، یه‌کانگییر نابێت و بگره هه‌ندێکجار ده‌شبێته جێگه‌ی ناڕه‌زایی و بێزاریه‌کی زۆر بۆ مه‌لا و پارت و ڕێکخراوه ئیسلامیه ڕادیکاله‌کان. هه‌ر بۆ نمونه، به پێ ی ڕۆژنامه‌ی گاردیانی به‌ریتانی چوارشه‌ممه‌ی ٣١ ی ئوگۆستی ٢٠٠٥ (تاریق ره‌مه‌زان) ی نه‌وه‌ی حه‌سه‌ن به‌ننا ، که هاووڵاتی سویسرا یه و له شاری جنێف داده‌نیشێت، یه‌کێک بوو له‌و ١٣ که‌سایه‌تییانه‌ی له‌سه‌ر داوای حکومه‌تی به‌ریتانی بانگه‌وازی هه‌موو موسوڵمانانی جیهان به گشتی و به‌ریتانیا به‌تایبه‌تی کرد، که دوای توندڕه‌وی نه‌که‌ون و پشتگیری لێ نه‌که‌ن. بابێینه‌وه سه‌ر بۆچوون و لێدوانه‌کانی جه‌مال به‌ننا، ئه‌و له‌م چاوپێکه‌وتنه‌دا کۆمه‌ڵێک رای له‌سه‌ر ئافره‌ت و مافه‌کانی له ئیسلامدا ده‌ربڕیوه، که ده‌کرێت به هه‌وڵێکی نوێ بۆ سازاندن و گونجاندنی ئیسلام، به ڕه‌هه‌ند و جیهانبییه‌کی نوێوه، له‌گه‌ڵ ئه‌م سه‌رده‌می دیموکراتی و پێشکه‌وتنانه‌ی ئه‌مڕۆ دا و هه‌روه‌ها نوێگه‌رییه‌ک که ئه‌گه‌ر نه‌ڵێین تاکه ئه‌وا ده‌توانین بڵێین زۆر ده‌گمه‌نه و جورئه‌ت و ئازایه‌تیه‌کی که‌م وێنه بۆ که‌سایه‌تیه‌کی ئیسلامی، دابنرێت. ده‌ڵێت (( سه‌رپۆش (حیجاب) ناشه‌رعیه و شتێک نییه که ئیسلام فه‌رزی کردبێت به‌ڵکو فه‌رزکراوه‌ته سه‌ر ئیسلام ،ته‌نها عاده‌تێکه که له ٢٠٠٠ ساڵ پێش ئیسلامه‌وه بوونی هه‌بووه...،نمونه‌ش سه‌رده‌می حه‌مورابی و ئه‌فلاتون و ئه‌رستۆ یه ..., کۆمه‌ڵگا پیاوسالاریه‌کان که ئافره‌ت تایبه‌ت ده‌که‌ن بۆ کاروباری ماڵه‌وه،پێ له سه‌ر ئه‌م خاڵه داده‌گرن ....، قژی ئافره‌ت هه‌رگیز عه‌وره‌ت نیه، به‌ڵکو ئه‌و ده‌توانێت به‌سه‌ری بێ سه‌رپۆشه‌وه نوێژ بکات....، هیچ ده‌قێکی قورئان و سوننه‌تیش نیه که فه‌رزی بکات...، هه‌ربۆیه هیچ پێویست ناکات که ئافره‌ت حیجاب بکات، چونکه ده‌بێته ڕێگر له به‌رده‌م ژیانی عه‌مه‌لیدا)). ئه‌م پێی وایه سه‌رده‌می نوێ کارێکی وای کردوه، که هاتنی ژن بۆ ناو کار و به‌شداری له ژیانی سیاسی وه‌ک پیاو، بۆته کارێکی پێویست، هه‌ر بۆیه‌ش سه‌رپۆش بێ سوده و ده‌یکاته (دێوێکی ڕه‌ش)، چونکه ئێستا گۆڕانکاریه سیاسی و ئابوری و کۆمه‌ڵایه‌تیه‌کان زۆر له باری ژیانی ژنانیان گۆڕیوه. له سه‌ر بابه‌ته‌که ده‌ڕواو نمونه‌ی سه‌رده‌می په‌یامبه‌ر ده‌هێنێته‌وه ( به پێی حه‌دیسی بوخاری)، که چۆن ئه‌و کات ژنان و پیاوان له یه‌ک حه‌وزی ئاودا له یه‌ک کاتیشدا ده‌ستنوێژیان گرتووه و ئه‌م ڕه‌فتاره تا په‌یامبه‌ر خۆی له ژیاندا بووه و به‌شێکیش له سه‌رده‌می خه‌لافه‌تی ئه‌بوبه‌کری سه‌ددیق، درێژه‌ی هه‌بووه. بۆیه وه‌ک ده ڵێت سه‌رپۆش هیچ په‌یوه‌ندیه‌کی به ئایینی ئیسلامه‌وه نیه و ده‌چێته خانه‌ی مافی تاکه‌کانه‌وه. له‌به‌رکردنی پانتۆڵ له لایه‌ن ژنانه‌وه به ڕای ئه‌م کارێکی زۆر باشه و له کراسی ئاودامان و مانتۆ باشتره.
ده‌رباره‌ی تێکه‌ڵ بوونی هه‌ردوو ڕه‌گه‌زیش پێی وایه که ((كارێکی دڕندانه (وحشی) یه و ناکرێت لێک هه‌ڵاوێردرێن ئه‌گه‌ر چی هه‌ندێک هه‌ڵه‌ش له‌م مه‌سه‌له‌یه‌دا ڕوبدات...، بۆ نمونه بوونی ڕوداو و هه‌ڵه له به‌کارهێنانی ئۆتومبیل دا ناکاته ئه‌وه‌ی که به‌کارنه‌هێنرێت... ،پێشکه‌وتنه‌کانی ئێستا فه‌رزی ده‌کات که مافه سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی و ئابوریه‌کانی ژنان یه‌کسان بێت به پیاوان... و کارێکه بۆ له‌یه‌کگه‌یشتن و یه‌کترناسینی دوو ڕه‌گه‌زه‌که...، ئاخر چۆن ده‌کرێت که وه‌زیرێکی ژن له وه‌زیره‌کانی تر جیابکرێته‌وه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ژنه...، )) . له مه‌سه‌له‌ی پێکه‌وه‌نانی خێزانیشدا ئه‌م ڕایه‌کی ته‌واو پێچه‌وانه‌ی زانایانی تری ئاینه‌که‌ی هه‌یه، پێی وایه که (( ئه‌گه‌ر کچ و کوڕ خۆیان ڕازی ببن، به‌و مه‌رجه‌ی نیازپاکی بۆ زه‌واج و به‌رده‌وامی پێدانی خێزانیه‌که و ڕازی بوون به ده‌رئه‌نجامه‌کانی وه‌ک مناڵ خستنه‌وه و پێکه‌وه‌ژیان له خانوویه‌کدا ، هه‌بێت، ئه‌وا بوونی گه‌واهیده‌ر ( شایه‌د) شتێکی پێویست نیه و ته‌نها بۆ متمانه‌دروست کردنه، بۆیه ڕازیبوونی سه‌ردار ( وه‌لی) و هه‌روه‌ها پێدانی ماره‌ییش کارێکی بێ مانایه و... کچه‌که که که‌سێکی پێگه‌یشتووه، ده‌توانێت خۆی له کوڕه‌که ماره ببڕێت...، به‌ڵام ده‌بێت زه‌واجه‌که ئاشکرا بێت نه‌ک نهێنی)). ئه‌م ده‌ڵێت که مه‌سه‌له‌ی جیابوونه‌وه (طلاق) یش به‌ده‌ست هه‌ردوو که‌سه‌که‌‌یه نه‌ک ته‌نها به ده‌ستی پیاو بێت،بۆیه ئه‌گه‌ر پیاوێکیش له به‌یانیه‌وه تا ئێواره سوێند به ته‌ڵاق بخوات، ته‌ڵاقی ناکه‌وێت و ئه‌م بابه‌ته ده‌بێت رازیبوونی هه‌ردوو لایه‌نی له‌سه‌ر بێت. له کۆتاییدا ئه‌م پێ له سه‌ر ئاسایی بوونی پێشنوێژی کردن ( امامه) ی ژن داده‌گرێت به‌و مه‌رجه‌ی که ژنه‌که زاناتر بێت له قورئاندا و ته‌نها له‌م کاره‌شدا ده‌بێت قژی دابپۆشێت چونکه پێشه‌وا( امام) ه و نوێژه‌که‌ش به کۆمه‌ڵ ده‌کرێت. ماوه‌ته‌وه بڵێین، ئایا تا چه‌ند تێزو بۆچوونه‌کانی ئه‌م زانا ئایینیه له لای مه‌لا و زاناکانی ئیسلام به گشتی و کوردستان به تایبه‌تی، پشتڕاست ده‌کرێنه‌وه و به‌ڕاست ده‌زانرێت ؟ ئاخر جه‌مال به‌ننا که وه‌ک ڕیفۆرمیست و چاکسازێک ده‌رده‌که‌وێت که ده‌یه‌وێت نوێگه‌ریه‌ک له ئایینه‌که‌یدا بکات، ناکرێت ئه‌م بۆچوون و ڕایانه‌ی وه‌ک که‌سێکی ئاسایی سه‌یر بکرێت. به داخه‌وه نازانین که له ڕوانگه‌ی ئه‌م پێشه‌وا ئیسلامیه‌وه، ئیسلام چۆن ده‌ڕوانێته هه‌ندێک مه‌سه‌له‌ی ئاڵۆزی تری وه‌ک بابه‌تی ئابوری و کێشه‌ی نه‌ته‌وایه‌تی و مافی مرۆڤ به گشتی.
------------------------------------- تێبینی: بۆ خوێندنه‌وه‌ی ته‌واوی چاوپێکه‌وتنه‌که، کلیکی ئه‌م سایته بکه. http://www.alarabiya.net/Articles/2006/03/09/21816.htm
|
