|
مه‌ترسی ئامریکا له هه‌ڵگیرساندنی شه‌ڕی ناوخۆی عێراقی فیدڕاڵ بارزان شوان عێراقی ئه‌وڕۆ به ڕۆژگارێکی پڕ له تاریک و دژواردا تێ ده‌په‌ڕێت و مه‌ترسی زیاده به‌ده‌ری له هه‌ڵگیرساندنی شه‌ڕێکی ناوخۆی درێژخایه‌نی خوێناوی لێ به دی ده‌کرێت ، ئه‌و مێدیانه‌ی که تا دوێنێش گه‌شبین بوون و به هیوای به‌رپابوونی دیموکراتیه‌ت و درووست کردنی عێراقێکی نوێ بوون که پا به‌ند بێت به بنه‌ماکانی نه‌ته‌وه یه‌کگرتوه‌کانی جیهانی و یه‌کسانی و هاوده‌نگی ئه‌و ووڵاته له پاشه‌ڕۆژدا له‌و ده‌ڤه‌راندا ناو بداته‌وه ، ئه‌وه‌تا ئه‌وڕۆ ده‌بیستین چلۆن هه‌مان مێدیا له بۆچوونه‌کانیان پاشگه‌ز بوونه‌ته‌وه ، هه‌ردووک لایه‌نکانی سه‌ر به پێنتاگۆن و کۆشکی سپی زۆر به مه‌راقه‌وه له ڕۆژگاری ئه‌وڕۆی عێراق ده‌پێچنه‌وه و له ڕووداوو پێکهاته‌کانی ئه‌و چه‌ند ڕۆژه‌ی بووریدا زۆر نیگه‌رانن، له هه‌مان کاتدا زه‌نگی به‌رپابوونی شه‌ڕێکی خوێناوی له‌و ووڵاته‌دا، وا ده‌نگی هه‌ر له بڵند بوون و به‌رزبوونه‌وه‌دایه . به پێی هه‌واڵه گه‌یشتوه‌کانو نووسراوه‌کانی سه‌ر به مێدیا ئامریکاییه‌کان بڵاوبۆته‌وه که شه‌ڕو پێکدادان له شه‌ش پارێزگای عێراقدا به به‌غدای پایته‌خت و به‌سراوه به درێژایی ڕۆژگار هه‌ر به‌رده‌وامه، گرژی و هه‌ڕه‌شه‌و ناخۆشی له نێوان گشت چینه‌کان و میلله‌تانی دانیشتووی عێراق ڕۆژ به ڕۆژ له په‌ره‌سه‌ندندایه،گرووپ و پارته توند ڕه‌واکانیش هه‌ڕه‌شه‌ی شه‌ڕێکی هه‌تا هه‌تایی له میلله‌تانی عێراق به‌رده‌وام هه‌ر ده‌که‌ن، گرووپه سه‌ر به شیعه توندڕه‌واکانی عێراق که زووتر به چه‌ک و پاره له ئامریکایه‌کانه‌وه ئالیکاریده‌کران، ئه‌وڕۆ پوول و تفاق له ڕژێمی ئێرانیه‌وه به شێوه‌یه‌کی ڕاسته‌وخۆ پێده‌گات، له باکووریشه‌وه کوردان و عاره‌بان له سه‌ر شارانی که‌رکوک و مووسڵ هه‌رده‌م له ناکۆکیان که ڕێژه‌ی زۆرینه‌ی دانیشتوانیان له کورد پێکهاتوون هه‌ر به‌رده‌وامه،. بێریشمان نه‌چێت که کانیاوه نه‌وته‌کانی ئه‌م ناوچانه بۆ بنیات نانه‌وه‌ی گشت عێراق گه‌له‌ک گرنگه. له شاره‌کانی ڕۆژئاوای عێراقدا به تایبه‌تی له ئه‌نباردا، چه‌کدارانی به‌عس و تێرۆریستان و گرووپه سونیه توندڕه‌وه‌کان به‌رده‌وام له جه‌نگدان دژ به سوپای عێراق و سوپاکانی سه‌ر به ووڵاته یه‌کگرتوه‌کانی ئامریکا. له 31 ی مانگی ژانیوه‌ریدا ڕاپۆرته بڵاوکراوه‌که‌ی سه‌ر به باڵوێزخانه‌ی ئامریکا ڕوونی کرده‌وه که گرفت و کێشه‌کانی ناو ئه‌حزاب و گرووپه ڕامیاریه‌کان و باری ئابووری سه‌ر به و ووڵاته گه‌له‌ک ناڕێک و پێک و له‌رزۆکن، وه هه‌روه‌ها به‌رده‌وام ده‌ڵێت که عێراق پێویستی به سه‌رکرده‌یه‌کی لێزان و له خۆ بوردو هه‌یه که بتوانێت بارهکه بێنێته‌وه سه‌ر خۆی، سه‌باره‌ت به ده‌سته‌ڵاتی ناوه‌ندیش به درێژی باس له‌وه ده‌کات که ئه‌و کێشه‌یه درێژخایه‌ن ده‌بێت و ئه‌وڕۆ له گێژاوێکی دژواردا ئه‌و باره ده‌خولێته‌وه، جگه له‌وانه‌ش، لێپرسراوانی شاره‌کان ناتوانن باڵکێش بن به‌سر گشت کێشه‌کاندا، وه هه‌روه‌ها باری ئابووری و بنیات نانه‌وه‌ی ووڵات له زۆر لایه‌نه‌وه به یه‌کجاری کاری بۆ ناکرێت و پرۆژه‌کان وه‌ستێنراون. له‌م بارودۆخه ناهه‌مواره‌دا ده‌بینین چلۆن کۆشکی سپی ئه‌م ڕووداوانه به کاره‌سات ناو نابات و بۆچونه‌کانی له گه‌ڵ ڕووداوه باڵکێشه‌کانی سه‌رجه‌م عێراقدا به پێچه‌وانه‌وه له قه‌ڵه‌م ده‌دات، جۆرج بوش به خۆی دان به‌وه‌دا ده‌نێت که هه‌ندێک تاکتیکی نا به‌جێ به‌ر ئه‌نجام دراون، به‌ڵام ئه‌مه کاریگه‌ر نیه له سه‌ر ستراتیژی سیاسه‌تی ئامریکا له‌و ناوچه‌یه‌دا، جيگری سه‌رۆکی ئامریکا و رامسفیلد به‌رده‌وام گازه‌نده‌ی ڕۆژنامه‌و مێدیاکان ده‌که‌ن که نا ڕه‌وایانه باس له ڕووداوه‌کانی ئه‌وڕۆی عێراق ده‌که‌ن و بارودۆخی ئه‌و ووڵاته به ناله‌بار ناوده‌به‌ن و ده‌یانه‌وێت ڕه‌وشی ئه‌و ده‌ڤه‌ره به ناوچه‌یه‌کی سه‌ر قاڵ و شڵه‌ژاو بناسێنن، که‌چی له ڕوواڵه‌تدا ڕووداوه‌کان گشتیان ئه‌وه ده‌سه‌ڵمێنن که عێراق به‌ره‌و دیموکراتیه‌ت ده‌ڕوات و ته‌نها لێکدانه‌وه‌ی نا حه‌زانه که ده‌یانه‌وێت بارهکه چه‌نده ناڕێکه ئه‌وه‌نده‌ی تریش ئاڵۆزی بکه‌ن. جگه له‌مانه‌ش هه‌مووی به‌ڕێوه‌بردنی سیاسه‌تی ده‌ستگا حکوومیه‌کانی سه‌رۆک بوش دووچاری گێژاوی ڕه‌خنه‌بوونه‌وه‌ی هاووڵاتی ئامریکایی بوون و به‌رده‌وام ده‌نگی ناڕه‌زایی له زۆربه‌ی تاکه‌کانی ئه‌م ووڵاته دێته به‌ر گوێ سه‌باره‌ت به‌و سیاسه‌ته‌ی سه‌رۆک بووش له ءێراقدا به‌ڕێوه‌ی ده‌یبات . هه‌رچی سه‌باره‌ت به پارته سه‌ر به جمهووریه‌کانی ئامریکاشه، ده‌بینین چلۆن به‌ڕێوه‌به‌رانی ئه‌و حیزبه هه‌میشه خه‌ریکی به دژایه‌تی کردنی سه‌رۆک بوش و له خشته‌بردنی ئیداره‌که‌ی و سیاسه‌ته‌که‌ین له عێراقدا. ئه‌و به کۆمه‌ڵ ده‌رکراوانه‌ی سه‌ر به کۆمه‌ڵگای شیعه‌کانیش که ڕۆژانه به زۆردی له کۆمه‌ڵگاکانیان دورر ده‌خرێنه‌وه، وا زه‌مینه خۆش ده‌کات که شه‌ڕو پێکدادانی گروپه جوداکان نێزتکتر بنه‌وه و شه‌ڕێکی خوێناوی درێژخایه‌ن چاوه‌نواڕی گه‌لی عێراق بکات، به‌ڕێوه‌بردنی سیاسه‌تی ئه‌وڕۆی ئامریکا ئه‌وڕۆ ده‌ها جار باره‌که‌ی قورستر بۆته‌وه و داکۆکی کردن له سیاسه‌ته‌که‌ی ئه‌وه‌نده‌ی تر به سه‌ر شانی سه‌رۆک بوشدا شکاوه‌ته‌وه. هه‌رچی ده‌رباره‌ی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئامریکاشه، ڕاشکاوانه بۆچوونه‌کانیان دیارن که دژ به پێنتاگۆنه‌و خه‌مڵاندنی بارێکی ئاسایی به گران ده‌زانن و دووپاتی ده‌که‌نه‌وه که ئه‌و ووڵاته گه‌ر نیازی بوو جارێکی تر شه‌ڕ له گه‌ڵ ووڵاتانی که‌دا به‌رپا بکات، ده‌بێت له پێش هه‌ر شتێکدا به‌ر له پلان داڕشتن بۆ بنیاتنانه‌وه‌و چاککردنی باری ئابووری هاووڵاتیان بیر له باری ئاسایشی ئه‌و ووڵاته بکا‌نه‌وه که داگیری ده‌کات ، هه‌ر وه‌ک چۆن هه‌ندێک له سه‌رانی پارته جمهووریه‌کان که زووتر له گه‌ڵ سیاسه‌تی سه‌رۆک بووشدا بوون ده‌بینین ئه‌وڕۆ به ڕاشکاوانه سه‌رۆکیان هه‌ڵپێچاوه‌و ده‌نگی ڕه‌خنه‌و ناڕازیبوونیان به سیاسه‌تی سه‌رۆک بووش له به‌رزبوونه‌وه‌دایه‌و به‌رده‌وام تیروتوانجی تێ ده‌گرن، به‌ڕای ئه‌وان ده‌بوایه بنیات نانه‌وه‌ی که‌ره‌سه سه‌ره‌کیاکانی عێراق ده‌بوایه به دوای ئارامی و یه‌کلانه‌وه‌ی گرفته‌کان بوونایه و به به‌ڵگه ده‌یسه‌ڵمێنن که بنیات نانه‌وه‌ی ووڵاتێکی وه‌ک عێراق نابێت له کاتێکدا بکرێت که هێشتا ئه‌و ووڵاته له کێشه‌کانی خۆیدا وه‌ک گه‌رده‌لووله ده‌خولێنه‌وه. جه‌عفه‌ری که ئه‌وڕۆ وه‌ک سه‌ره‌ک وه‌زیرانی عێراق خۆ ده‌خه‌مڵێنێت، که‌چی له ڕاستیدا زۆربه‌ی زۆری پارته سیاسیه‌کانی عێراقی به سیاسه‌تی ئه‌و ناڕازین و ده‌یانه‌وێت که پارته سه‌ر به شیعه‌کان پاشگه‌ز بنه‌وه له‌و هه‌ڵبژاردنه‌ی که له‌م دواییه‌دا به ئه‌نجامیان داوه‌و بڕیاریان داوه که هه‌ر ئه‌و وه‌ک سه‌ره‌ک وه‌زیرانی عێراق بۆ ماوه‌ی چوار ساڵی داهاتوو هه‌ر بمێنێته‌وه. ئه‌ندامانی سه‌ر به شیعه‌ی عێراقی ئه‌وڕۆ له مڕومۆشدان بۆ هێنانه دی بارێک که زۆرینه‌ی زۆری میلله‌تانی عێراقی ثیادا ڕازی بکه‌ن و ناوی یه‌کێکی تر بخه‌نه سه‌ر لیستی هه‌ڵبژێردراویان بۆ گرتنی پۆستی سه‌ره‌ک وه‌زیرانی داهاتووی عێراق، هه‌رچه‌نده گه‌له‌ک وورده پارتی جۆراوجۆر له ناو خودی یه‌که‌ی شیعه‌کاندا هه‌تا ئه‌وڕۆش سوورن له سه‌ر مانه‌وه‌ی جه‌عفه‌ری بۆ گرتنی ئه‌و پۆسته، خۆ به ئاشکرا دیاره بزووتنه‌وه‌ی سه‌دری ئیسلامی و حیزبه‌که‌ی خۆی جه‌عفه‌ری به ناوی ده‌عوه هه‌ر گه‌ره‌کیانه ئه‌و سه‌ره‌کوه‌زیره وه‌ک خۆی بمێنێته‌وه‌و هه‌ندێک جار هه‌ڕه‌شه‌ی به کارهێنانی توند و تیژی و زۆردیش ده‌که‌ن بۆ هێنانه دی مافه‌کانیان که ته‌نها به‌رژه‌وه‌ندی خۆیان ده‌گرێته‌وه نه‌وه‌ک به‌رژه‌وه‌ندی گشت عێراق، ئه‌م ڕووداوانه به گشتی وا ده‌گه‌یه‌نن که پرسیارێک بێته ئاراوه ئه‌ویش ئه‌وه‌یه که ئایا ئه‌وڕۆ عێراق دووچاری شه‌ڕی ناوخۆ بۆته‌وه یاخود نا؟ هه‌رچه‌نده جه‌عفه‌ری به شێوه‌یه‌کی دیموکراتیانه ده‌نگی زۆرینه‌ی هاوپه‌یمانانی شیعه‌ی وه چنگ که‌وتوه بۆ گرتنی پۆستی سه‌ره‌ک وه‌زیرانی عێراقی دواڕۆژ و هاوپه‌یمانه شیعه‌کان ڕاسته که زۆرینه‌ی ده‌نگیان له ناو خودی پارله‌مانتی عێراقدا وه‌گیرهێناوه، به‌ڵام ڕاشکاوانه دیاره که نه کورد و نه پارته سونیه‌کان ڕازی نین به‌وه‌ی که ئه‌و پۆسته به‌و ناوبراوه دیسانه‌وه بدرێته‌وه، خۆ له لایه‌کی دیکه‌وه ئه‌گه‌ر کوردو پارته سونیه‌کان و عه‌للاویو پارته ئیسلامی و وورده پارته‌کانی تری نێو پارله‌مانتی عێراقی ڕێک بکه‌ون له سه‌ر دانانی یه‌کێکی شیاو تر له‌و ناوبراوه بێگومان ئه‌و کاته ده‌توانن حکومه‌تێکی فره حیزبی درووست بکه‌ن، به‌ڵام پرسیار لێره‌دا ئه‌وه‌یه که ئایا ئه‌و فره حیزبانه ده‌توانن ووڵاتی عێراقی ئه‌وڕۆ به‌بێ هاوکاری شیعه‌کان به شێوه‌یه‌کی گونجاو به‌ڕێوه‌به‌رن ؟ وه‌ڵامه‌که‌شی بێگومان ئه‌وه‌یه که ئه‌و حووکمه‌ته زۆر لاواز و کز ده‌بێت و گرفته‌کان هێنده‌ی دی زیاتر ده‌بن. له ڕاستیدا ده‌بوایه ئه‌وڕۆ جه‌عفه‌ری خۆی وازی له‌و پێداگرتنه بهێنایه‌و کۆتایی بهێنایه به‌م باره ئاڵۆزه‌ی عێراق، ئه‌گه‌ر وا گریمان هه‌ر خۆی ئه‌و پۆسته‌ی گرته‌وه ده‌ست، ئایا چه‌ند ئه‌و حکومه‌ته ده‌بێته هۆی به‌رپابوونی ئارامی و ئاسایش و زه‌مینه خۆشکه‌ر بێت بۆ دامه‌زراندنی عێراقێکی پێشکه‌وتوو، له‌و باوه‌ڕه‌دام هه‌ر که‌سێکی تر بوایه جگه له جه‌عفه‌ری به خۆی پاشه‌کشێی ده‌کرد، چونکه ئێستا خۆ بۆی ده‌رکه‌وتوه که به‌خۆی له لای زۆرینه‌ی دانیشتوانی ئه‌و ووڵاته په‌سه‌ند نیه‌و به که‌سێکی دامه‌زراو و شیاوی سه‌ر ئه‌و پۆسته‌ی نازانن. وا دیاره شیعه‌کان به‌خۆیان گه‌شتوونه‌ته سه‌ر ئه‌و بڕیاره‌ی که ده‌بێت جه‌عفه‌ری جێگۆڕکێ بکرێت و ئه‌ندامێکی تر هه‌ڵبژێرن، ئه‌ویش به دوای ئه‌و باسانه بوون که ئایه‌توڵڵا سیستانی فه‌رمانی پێکردن و گوتی ده‌بێت ئه‌و کێشه‌یه به زووترین کات شی کرێته‌وه. له ڕاستیدا کێشه‌ی شه‌ڕی ناوخۆو پێکداچوون و ناکۆکی نێوان شیعه‌و سوونه‌کان بۆ ساڵێک زیاتر تێپه‌ڕیوه و لایه‌نه به گژ چوه‌کانیش تا ئه‌م ساته‌ش نه کار بۆ په‌ره‌نه‌سه‌ندنی ئه‌و ڕووداوانه ده‌که‌ن و نه پلانێکی داڕێژکراویشیان بۆ به‌ر‌به‌ستی کردنی شه‌ڕی ناوخۆ هه‌یه. سیاسه‌تمه‌دارانی عێراق و ووڵاته یه‌کگرتوه‌کانی ئامریاکاو ئینگلیستان تا ئه‌وڕۆش شه‌ڕی ناوخۆی عێراق ڕه‌د ده‌که‌نه‌وه، له هه‌مان کاتدا ڕۆژ نیه له شاری به‌غدای پایته‌خت و شاره سونیه‌کان و شاری به‌سرا دا ده‌یان که‌س سه‌ر نه‌بڕیت و ده‌یان که‌سیش به هۆی خودکوژان و ئۆتۆمبیلی مینڕێژ کراو نه‌کوژرێن و نه‌بن به قوربانی و سه‌ده‌ها منداڵانیش له به‌ر نه‌بوونی سیاسه‌تێکی سه‌قامگیر به بێ دایک و باوک ده‌مێننه‌وه.
|
|
|
04/07/2007 |