|
گۆرینی کۆمه‌لگای کوردستان گه‌نده‌ڵی ئیداری و خاڵی وه‌رچه‌رخان ئاسۆ حامدی
خاڵی وه‌رچه‌رخان ئه‌و خاڵه‌یه که له‌نیوان دوو داڵانی جیا دایه، کۆن و نوێ. خاڵیکه که سیفاتی کۆن و نوێ ی له خۆدا گرتووه. خالێکه له کۆمه‌لگادا کاتی ده‌ست پێ کردنی ئاڵووگۆری چۆنایه‌تیه و سیفاته کۆنه‌کانیش ماون.
ئاڵوگۆرێکی بنه‌ره‌تی به
شێوه‌ی کۆن و نوییدا له زانستی بیرکاری به‌رز دا خاڵی وه‌رچه‌رخان
هه‌لگه‌رانه‌وه‌ی ته‌واوی تان و پۆی پێش خۆیه‌تی. له نه‌خشه‌کێشانی ڕێگاو
بان دا پێچه‌وانه‌ی ئاراسته‌ی پێش خۆیه‌تی. زانسته مجه‌رره‌ده‌کان و
کۆمه‌لگا له زۆر حاله‌تدا هه‌مان شیوازییان هه‌یه. سیسته‌می سۆسیالیستی
ڕێک پێچه‌وانه‌ی سیسه‌تمی سه‌رمایه‌داریه. گه‌نده‌ڵی ئیدارین له کۆمه‌لگا، ترسی فه‌رمانبه‌ران له ده‌رکردن و له‌ده‌ست دانی کار ئه‌م هه‌نگاوه زیاتر به‌ره‌و ڕاگرتنی پرۆسه‌ی کۆن ده‌بات. که‌م نین ئه‌وانه‌ی له نوێخوازی ده‌ترسن. هه‌ر مه‌سایلی ئابووری ، سیاسی و فه‌رهه‌نگی نیه به‌لکو وون بوونی پرۆسێسی کۆنه له دونیای نوێدا. زه‌مه‌نی کۆن به‌سه‌ر ده‌چێ و زه‌مه‌نی نوێ رێگا بۆ خۆی ده‌کاته‌وه. ئه‌مه له ئاڵوگۆره کۆمه‌لایه‌تیه‌کان سست و له‌سه‌ره‌خۆ هه‌نگاو ده‌نێ به به‌راورد به بڕیاره سیاسیه‌کان. قودسیه‌ت و پیرۆزی لێره‌دا مانای نیه، رابردوو کاتێکی دیاریکراوه، له هه‌موو حاله‌تێکدا هه‌ر په‌رتووکێ که خوێندراوه ده‌چێته ئه‌رشیف و له کتێبخانه شوێنێ ده‌گرێ، ئه‌گه‌ر شایانی بێ.. نه‌وه‌ی نوێ ده‌بێ به هه‌لوه‌سته کردن له‌سه‌ر رابردوو ئیستا و داهاتوو جۆرێ له خالێ وه‌رچه‌رخان له کۆمه‌لگادا بهێننه مه‌یدان. ئاڵوگۆره ئابووری و سیاسه‌کان و فه‌رهه‌نگیه‌کان ده‌بێ له ناوه‌خۆی وولاتدا سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ی وولاتدا هه‌مان مه‌نهه‌جیات بباته ڕێوه که له‌قازانجی به‌رزی نه‌ته‌وه‌یی دان. پاراستنی ئه‌منی قه‌ومی و به‌رزکردنه‌وه‌ی به‌رهه‌مینانی نه‌ته‌وه‌یی ده‌بێ هه‌رده‌م جێگیربن جێگیر لێره به‌مانای هه‌رده‌م ده‌بێ له قازانج و مه‌سله‌حه‌تی هاووڵاتیان دابێ. پرۆسێسه‌کان کاتێ شێوازی نوێ وه‌رده‌گرن و لاوانی به توانا له ده‌سه‌لاتدا به‌شدار ده‌بن ده‌بێ هه‌رده‌م ره‌چاوی ڕابردوو بکه‌ن و خاڵه سه‌ره‌کیه‌کانی سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌یی وولاتیان له به‌رچاو بێ. له سیاسه‌تدا هه‌موو مرۆڤه‌کان کێشه‌یان هه‌یه له ناوه‌خۆ و تحالفات و ده‌روه‌وه‌و ته‌نانه‌ت له خودی یه‌ک حزبیش دا ئه‌مه وارده، به‌لام ده‌بێ ئه‌ساسیاتی ده‌وله‌ت و کیانی نه‌ته‌وه و قازانجی به‌رزی نه‌ته‌وه‌یی و ئه‌منیه‌تی نه‌ته‌وه و به‌رهه‌مهینانی نه‌ته‌وه‌یی که ده‌خلی تاک دیاری ده‌کات ده‌بێ له هه‌موو خلافێکدا هه‌ر به دلسۆزی بمێنێته‌وه. خاڵی وه‌رچه‌رخان له‌مه هێندێ جار واوه‌تر ده‌چێ به‌لام هه‌رگیز نابێ ئه‌ساسیاتی کۆمه‌لگا بۆ دوواوه هه‌نگاو هه‌لبگرێ. خاڵی وه‌رچه‌رخان له ژێرخان و سه‌رخانی کۆمه‌لگا ده‌بێ به یه‌ک هه‌نگاو بچیته پێشه‌وه، ئه‌گه‌ر هاتوو جیاوازی هه‌بوو ئه‌وا نارێکیه‌ک له کۆمه‌لگا دا دروست ده‌کات. له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ش که له میژوودا هه‌رده‌م ژێرخان خاڵی وه‌رچه‌رخانی سه‌رخان دیاری ده‌کات به‌لام له دونیای ئه‌مرۆ سه‌رخان ده‌توانی به پیچه‌وانه‌وه‌و ژێرخان بگۆڕێ. بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌مه واقعیاتی خۆی وه‌ربگرێ ده‌بێ به‌رده‌وام و کۆمه‌له پسپۆرێ هه‌ر خه‌ریکی کاری فکری بن. بۆ خه‌لکی ئاسایی له پراکتیکدا زۆرگرانه قۆناغی تێپه‌رین به‌سه‌ر به‌رن. چونکه کۆمه‌لگا له ئیزدواجی ئالوگۆردایه. زۆرجار ده‌سه‌لات قوربانی ده‌دات بۆ ئه‌وه‌ی له داهاتوو دا بتوانێ هه‌نگاوه نوییه‌کانی بباته پێشه‌وه. ئه‌وانه‌ی له کارگێری دان یان له ده‌سه‌لات دان ده‌بێ بزانن که‌ی له‌گه‌ڵ کۆن مامه‌ڵه‌ده‌که‌ن و چۆن پرۆسێسه نوێیه‌کان بۆ نێو کۆمه‌لگا ده‌‌هێنن. بۆ ئه‌وه‌ی به‌رێوه‌به‌رایه‌تی کۆمه‌لگا بگۆڕێ ده‌بێ پرۆسێسه‌کان بگۆرێن ، لێره‌دا چۆنیه‌تی مامه‌ڵه‌ی مرۆڤه‌کان له گه‌ڵ ئیداره‌ی ده‌وله‌ت و هاوولاتی به‌ریه‌ککه‌وتنێ به ئه‌نجام دێ. ئه‌مه بۆ هه‌موو رێکخراوه‌یه‌کیش وایه. له‌م به‌ریه‌ککه‌وتنه ئالوگۆری دونیای نوێ سه‌رهه‌لده‌دا. خاوه‌نه‌کانی پرۆسه کۆنه‌کان روو له مالئاوایی ده‌که‌ن. به‌نموونه بۆ ئه‌وه‌ی گه‌نده‌ڵی ئیداری چاره‌سه‌ربکرێ له ئیداراتی کوردستان ده‌بێ سیسته‌می پرۆسێسه‌کان بگۆڕێن. لێره‌دا ده‌ورانی کار و فه‌رمان ده‌گۆڕێن. کاربه‌ده‌ستانی به‌رتیل خۆر فایله‌کانیان ناچێه‌ته لا و که‌سانی تر فه‌رمان ده‌گرنه ده‌ست.ئه‌م ئاڵوگۆڕه له سیسته‌م به‌هۆی پرۆسێسه‌کان له دونیای ته‌کنه‌لۆژیای نوێدا وه‌زعێکی تر و کۆمه‌لگای دیگیتاڵ په‌رده له‌به‌رده‌م زۆر گه‌نده‌ڵی واڵا ده‌کاته‌وه، چونکه هه‌موو زانیاریه‌کان تۆمار ده‌کرێن. خاڵی وه‌رچه‌رخان له ئه‌ده‌ب و مۆسیقاش دا هه‌مان مه‌نهه‌جیاتی هه‌یه، له شانۆ و سینه‌ما و هونه‌ری ته‌شکیلیش دا. گۆران ی شاعیر نموونه‌ی خاڵی وه‌رچه‌رخانه له‌ئه‌ده‌بی کوردی دا. به‌کورتی خاڵی وره‌چه‌رخان له سه‌ر بنه‌مای کۆندا هه‌نگاوی نوێ و داهێنانی نوێ سه‌رهه‌لده‌دات. خاڵی وه‌رچه‌رخان ته‌کانێ به کۆمه‌لگا ده‌دات و له قاوغی کۆنی ده‌رچێت و روو له مه‌سارێکی تر ده‌کات، ئه‌و ئاراسته‌یه‌ی که دونیای باشتر خوازیاریه‌تی. به‌ڵام ئیداره له کوردستان عاجزه له‌به‌رده‌م پرۆسێسه نوێیه‌کان و هه‌ر له‌هه‌مان وه‌تیره ده‌مینێته‌وه، تا کۆمه‌لگای مشه‌خۆر هه‌بی( تا کانه به به‌هاکانی وه‌کو نه‌وت و سامانه سروشتیه‌کان هه‌بن) بۆ ده‌بێ هه‌نگاو بۆ کۆمه‌لگای به‌رهه‌مهێن ببه‌ن. خاڵی وه‌رچه‌رخان له گۆڕانی کۆمه‌لگای مشه‌خۆر بۆ کۆمه‌لگای به‌رهه‌مهین دایه وله‌م نێوه‌دا پرۆسێسه‌کان ده‌وری سه‌ره‌کی ده‌گێرن.
14 مه‌ی 2006
|
|
|
02/09/2015 |