|
یه‌که‌م شه‌وم له به‌غداد چوار کاژێر خه‌وتم، به‌ر
له‌خۆرهه‌ڵاتن له سه‌رمادا به‌ئاگا هاتم،گوێم له ده‌نگی
مجێورێک بوو که له مناره‌یه‌که‌وه بانگی ده‌داو خه‌ڵکی بۆ
نوێژی به‌یانی بانگ ده‌کرد، به‌ڵام له‌به‌ر ئه‌وه‌ی کاره‌با
نه‌بوو بۆیان نه‌ده‌کرا ده‌نگه‌که به بڵندگۆ به‌رزکه‌نه‌وه
بۆیه ده‌نگه‌که نزم بوو..
هیچ ئامرازێکی وه‌رزش نه‌بوو راهێنانی به‌یانیانی پێ بکه‌م،
ناچار شۆرته‌که‌م و جوتێ پێڵاوی راکردنم له پێکرد و هه‌ر
له‌گه‌ڵ پارێزگاره‌که‌م( حمایه) که ناوی ئێرک بوو له پشتی
کۆشکه‌کانه‌وه به‌ناو باخچه‌و دارخورماکاندا چه‌ند
کیلۆمه‌ترێک ژۆگه ( راکردن ) مان کرد، هیوام به‌وه بوو که
دوشێکی باش بکه‌م به‌ڵام له‌و گه‌رماوه جوان و رازاوه‌یه‌دا
کاتێ بۆری ئاوه‌که‌م کرده‌وه چه‌ند دڵۆپه‌یه‌ک نه‌بێت هیچ
ئاو نه‌هاته خواره‌وه! له‌به‌ر ئه‌وه ناچار بووم به ئاوی
ناو شوشه خۆم بشۆم ، به ده‌ستێک سه‌رم ده‌شت و به ده‌ستێکی
دیکه ئاوم ده‌کرد به خۆمدا.. ئاوێنه‌ی گه‌رماوه‌که
چوارچێوه‌که‌ی زێڕ بوو که خۆم تیابینی پێکه‌نینم به خۆم
ده‌هات!.
پاش ده خوله‌ک هوماو کلای که هاوکارم بوون هاتنه
ژوره‌وه،هێشتا راسته‌و خۆ په‌یوه‌ست نه‌کرابوین به
واشنتۆنه‌وه له‌به‌ر ئه‌وه نه‌ده‌کرا نه‌ریته دبلۆماسیه‌کانم
لێره ئه‌نجام بده‌م و ئه‌و ته‌له‌گرامانه بخوێنمه‌وه که
شه‌وان بۆمان ده‌هات..
به‌ر له‌وه‌ی رۆژی 19ی مارتی 2003 جه‌نگ ده‌ست پێ بکات،
به‌رپرسیاره‌تی پاش جه‌نگ خرایه ئه‌ستۆی جه‌نراڵ تۆمی فرانکس
و ئۆفیسی تازه‌ی ( ئۆ. ئاڕ. ئێچ. ئه‌ی – ئۆفیسی بنیات
نانه‌وه‌و هاوکاری مرۆیی ) و جه‌نراڵی خانه‌نشین جای گارنه‌ر
له‌لایه‌ن رامسفێڵده‌وه کرابووه به‌رپرسی ئۆفیسه‌که.
له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که ئۆفیسی ( ئۆ. ئاڕ. ئه‌ی. ئێچ ) و تیمی
تازه‌ی ( سی. پی. ئه‌ی ) یش بێ سه‌روبه‌ره‌یی پێوه دیار بوو
کلای هاوکارم بێزار بوو ، چه‌نده‌ها کارمه‌ندی خۆبه‌خش به‌بێ
مۆڵه‌تی فه‌رمی هاتبونه ناو ئه‌و تیمانه‌وه که هێنده‌ی
دیکه کاره‌کانی ئێمه‌یان قورستر ده‌کرد، بۆیه داوام له کلای
کرد که ته‌له‌گرامێک ره‌وانه‌کات بۆ واشنتۆن و ئاگاداریان کات
که هیچ که‌س به‌بێ مۆڵه‌تی ئێمه رێگه‌ی پێنه‌درێت به‌ره‌و
به‌غداد بێت..
ئه‌و ئۆفیسه( ئۆ. ئاڕ. ئه‌ی. ئێچ) ههروهک به ناوه‌که‌یدا
دیاره بۆ ئه‌وه ته‌رخان کرابوو که پاش جه‌نگ ئه‌و ژێرخانه
ئابووریانه‌ی که توشی زیان ده‌بن وه‌ک پاڵاوگه‌کانی نه‌وت و
خه‌سته‌خانه‌کان و تۆڕه‌کانی ته‌له‌فۆن و کاره‌با سه‌رله‌نوێ
بنیات بنێته‌وه و رێگا له بڵاو بونه‌وه‌ی برسیه‌تی بگرێت له
ناو ئه‌و که‌سانه‌ی که به‌هۆی ئۆپه‌راسیۆنه جه‌نگیه‌کانه‌وه
ئاواره ده‌بن، گارنه‌ر هه‌ر له‌ساڵی 1991 ه‌وه کرابووه
به‌رپرسی پرۆگرامی مرۆیی بۆ ئه‌و ئاوارانه‌ی که به
هه‌زاره‌ها روویان له شاخه پڕ به‌فره‌کان کردبوو، ئه‌و
ئاوارانه‌ش ئه‌و کورده راپه‌ڕیوانه بوون که پاش جه‌نگی
که‌نداو له‌لایه‌ن هێزه‌کانی سه‌دام حسێنه‌وه ده‌ربه‌ده‌ر
کرابوون. گارنه‌ر بۆ ئه‌م پرۆگرامه‌ی خۆی 300 که‌سی
له‌به‌رده‌ستی خۆیدا دانابوو، ئه‌م تیمه‌ی گارنه‌ر بۆ
به‌ره‌نگاربونه‌وه‌ی ئه‌گه‌ری ئه‌وه‌ی که سه‌دام حسێن له
کاتی جه‌نگدا کێڵگه نه‌وتیه‌کان ئاگرتێبه‌ردات چه‌ندین
کارمه‌ندی ئاگر کوژانه‌وه‌و کۆنترۆڵ کردنی کێڵگه‌نه‌وتیه‌کانی
تێدا بوو. ریان کرۆکه‌ر یه‌کێک بوو له‌و که‌سانه که له‌و
تیمه‌ی گارنه‌ردا کاریان ده‌کرد، کرۆکه‌ر وێرای ئه‌وه‌ی
دبلۆماتێکی شاره‌زا بوو، عه‌ره‌بی زانێکی باش بوو، چه‌ندین ساڵ
له باڵوێزخانه‌کانی ئه‌مه‌ریکا له هه‌ریه‌که له کوێت و
سوریاو لوبنان کاری کردووه، وێرای ئه‌وه‌ش له ساڵانی
حه‌فتاکاندا باڵوێزی ئه‌مه‌ریکا بووه له عێراق.
گارنه‌ر هه‌وڵی ئه‌وه‌ی دابوو که وێرای وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی
ئه‌مه‌ریکا بتوانێت پشتوانی چه‌ندین دامه‌زراوه‌ی سیاسی دیکه‌ی
ئه‌مه‌ریکا بۆ خۆی دابین بکات به‌ڵام ههروهک هاوکارم هوما
ده‌یگوت
( تاکه گرفتی گارنه‌ر که چاره‌سه‌ر نه‌ده‌کرا ئه‌وه بوو که
زۆر شاره‌زا نه‌بوو) ساڵی 2003 که گارنه‌ر سه‌ردانی چه‌ندین
دامه‌زراوه‌ی کردبوو بۆ ئه‌وه‌ی پاره‌و که‌سانی پسپۆڕی بده‌نێ
کاربه‌ده‌سته‌کان به رووخۆشیه‌وه پێیان گوتبوو ( جارێ تۆ خۆت
ته‌واو دڵنیا ببه که چیت ده‌وێت لێمان ئه‌وجا وه‌ره‌وه
به‌چاوان وه‌ڵامت ده‌ده‌ینه‌وه ) پاش ئه‌وه‌ی که جه‌نگیش
به‌رپا بوو رژێمی سه‌دام به سێ هه‌فته کۆتایی پێهات گارنه‌رو
ئۆفیسه‌که‌ی له‌پڕدا که‌وتنه به‌رده‌م به‌رپرسیاریه‌تیه‌کی
زۆر گه‌وره که نه کاربه‌ده‌ست و نه پاره‌ی ته‌واویشی بۆ
ئه‌و مه‌به‌سته له‌به‌رده‌مدا نه‌بوو..
له‌سه‌ر مێزه‌که‌ی به‌رده‌ممان سه‌فته‌یه‌کی زۆر راپۆرت و
به‌ڵگه نامه دانرابوون له ناویاندا ده‌ستم دایه چه‌ند
وێنه‌یه‌کی مانگه ده‌ستکرده‌کان که وێنه‌ی کێڵگه
نه‌وتیه‌کانی تیادا بوو، وێنه‌کان ئاماژه بوون بۆ ئه‌وه‌ی
که‌ئه‌و مه‌ڵبه‌ندانه زیانێکی زۆر که‌میان پێگه‌شتووه
له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هێزه‌کانی په‌ڕه‌شوتی ئه‌مه‌ریکا به‌ر له‌وه‌ی
سه‌دام گڕیان تێبه‌ربدات ئه‌وان له ئاسمانه‌وه دابزیبوونه
سه‌ری و هه‌مویان پاراستبوو، هه‌روه‌ها زیانی زۆر به ژێرخانه
ئابووریه‌کانی دیکه نه‌که‌وتبوو له‌به‌ر ئه‌وه‌ی گارده
کۆماریه‌کانی سه‌دام حسێن زیاتر له‌و شوێنانه کۆببونه‌وه که
که‌ناری روباره‌کان بوون و له باشوری به‌غداد وه‌ک ئه‌وه‌ی
هێزه‌کانی ئێمه ترسی ئه‌وه‌یان هه‌بوو شه‌ڕ بکه‌وێته
شاره‌کانه‌وه وا نه‌بوو، سه‌باره‌ت به تۆڕه‌کانی کاره‌باش
خۆیان له بنه‌ڕه‌ته‌وه خراپ بوون ، له‌یه‌که‌م
کۆبونه‌وه‌شمدا ئه‌وه‌م زانی که هێزه هاوپه‌یمانه‌کان هیچ
هێرشێکیان نه‌کردۆته سه‌ر ئه‌و تۆڕانه به‌ڵکو ئه‌و تۆڕانه
خۆیان له به‌ر ئه‌وه‌ی چه‌ندین ساڵ بوو پشتگوی خرابوون زۆر
لاواز بوون.
له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که جه‌نگ له‌گه‌ڵ عێراقدا مانگ و ساڵی
نه‌خایاند به‌ڵکو به 21 رۆژ ته‌واو بوو، هه‌روه‌ها له‌به‌ر
ئه‌وه‌ی شه‌ڕنه‌که‌وته نێو شاره‌کانه‌وه و خه‌ڵکێکی زۆریش
ئاواره نه‌بوون، وێرای ئه‌وه‌ش به‌ر له جه‌نگ سه‌دام حسێن
ئازوقه‌ی سێ مانگی له برنج و رۆن و شه‌کرو چا به‌سه‌ر خه‌ڵکدا
دابه‌ش کردبوو هه‌ڕه‌شه‌ی بڵاوبونه‌وه‌ی برسیه‌تیش له ئارادا
نه‌بوو..
- کوڕینه که‌واته گرفت لێره‌دا نه‌بوونی پیلان نه‌بووه،
به‌ڵکو گرفته‌که ئه‌وه‌یه که ئێمه پیلانمان بۆ کۆمه‌ڵێک
پێشهاتی هه‌ڵه داناوه..
په‌نتاگۆن پێشبینی ئه‌وه‌ی کردبوو له کۆی 715 هه‌زار
سه‌ربازی عێراقی که 400 هه‌زاریان شیعه بوو ژماره‌یه‌کی
یه‌کجار زۆریان به کۆمه‌ڵ خۆیان به‌ده‌سته‌وه بده‌ن و پاشان
به‌رامبه‌ر به هه‌مان پاره‌ی مانگانه‌ی خۆیان بۆ بنیات
نانه‌وه‌ی وڵات سودیان لێ وه‌رگرن، جه‌نراڵ تۆمی فرانکس له
بانگه‌وازێکیدا بۆ سوپای عێراق له رۆژی 10 ی مارت داوای له
ته‌واوی سه‌ربازه‌کان کردبوو که به جل و به‌رگی خۆیانه‌وه
له سه‌ربازگاکاندا بن و دیسپلینی خۆیان بپارێزن به‌ڵام ئه‌م
پلانانه زه‌مینه‌ی راستی رووداوه‌کانیان لێک نه‌دابۆوه که
ئه‌و سه‌ربازانه به هیچ شێوه‌یه‌ک
گوێڕایه‌ڵ و دڵسۆز نین، هه‌ر به نیوه شه‌و چه‌که‌کانیان
فڕه‌دابوو هه‌ریه‌که‌یان به‌ره‌و ماڵ و گوندو شاری خۆی
گه‌ڕابۆوه، بۆیه له پاش شه‌ڕ تاقه یه‌ک سه‌ربازگای عیراقی
نه‌مابوو که سه‌ربازی تیادا مابێت...به‌م جۆره گارنه‌ر نه
خه‌ڵکی ئاواره هه‌بوو هاوکاری بکات نه سه‌رباز هه‌بوو بۆ
ئاوه‌دان کردنه‌وه به‌کاریان بێنێت...
ده‌بوو ئه‌و یه‌که‌م رۆژه‌م له به‌غداد وته‌که‌ی ( ڤۆن
مۆلتکه ) پسپۆڕی سه‌ربازی پروسی جێ به‌جێ بکه‌م که له
سه‌ده‌ی 19 دا گوتبووی ( هیچ نه‌خشه‌یه‌کی داڕێژراو به هێندی
ئه‌وه گرنگ نی یه که خۆت یه‌کجار له سه‌رزه‌و‌ی
به‌رامبه‌ر به دوژمنه‌که‌ت بوه‌ستیت!) بۆیه که یه‌که‌م
راپۆرتیان دامێ له دڵی خۆمدا گوتم (سه‌د نه‌خشه و راپۆرتی وا
به‌رامبه‌ر به‌وه نی یه خۆم رووبه‌ڕوو له‌گه‌ڵ راستیه‌کاندا
بوه‌ستم).. بۆیه رۆژانه سه‌ردانی چه‌ندین دامه‌زراوه‌ی
جیاوازم ده‌کرد، سه‌ره‌تا له شاره زه‌به‌لاحه‌که‌ی
به‌غداده‌وه ده‌ستم پێکرد و پاشان شاره‌کانی دیکه‌شم به‌سه‌ر
ده‌رکرده‌وه..
راپۆرتێکی نیو یۆرک تایمز به تایتڵێکی زۆر گه‌وره ئه‌و رۆژه
مانشێتێکی بڵاوکردبووه؛
- ئه‌ی نه‌فره‌تتان لێ بێت، له‌به‌ر خۆمه‌وه گوتم و
به‌رده‌وام بووم له‌سه‌ر خوێندنه‌وه‌ی مانشێته‌که
(سیاسه‌تێکی نوێ له عێراقدا: سه‌ربازه ئه‌مه‌ریکیه‌کان بۆیان
هه‌یه ته‌قه له شڕه‌خۆره‌کان بکه‌ن!)
پاشان له‌درێژه‌ی بابه‌ته‌که‌دا هاتبوو ( نه‌خشه‌ی
سه‌ربازه‌کان ئه‌وه‌یه که چه‌ند شڕه خۆرێک بکوژن بۆ ئه‌وه‌ی
بۆ خه‌ڵکی ئاشکرا بێت که دزین و تاڵانکردنی شوێنه گشتیه‌کان
ئیتر رێگای پێ نادرێت)
لێره‌وه دزه‌کردنی ده‌نگوباسه‌کان ده‌ستی پێکرد و هه‌ر
لێره‌شه‌وه گرفتی که‌می سه‌ربازه‌کانمان هاته به‌رده‌م..
پاش نزیکه‌ی شه‌ش کاژێر له فڕۆکه‌خانه‌ی به‌غداد چومه
سه‌ردانی بنکه‌ی سه‌رکردایه‌تی هێزه هاوپه‌یمانه‌کان، له‌م
بنکه‌یه ڤیدیۆ کۆنفرانسێک بۆ ئه‌وهێزانه‌و سه‌رکردایه‌تی
هێزه‌کانی ئێمه له قه‌ته‌ر و په‌نتاگۆن ساز کرابوو، جه‌نراڵ
جۆن ئه‌بی زه‌ید و دۆناڵد رامسفێڵد سه‌باره‌ت به شڕه‌خۆری و
چه‌کداره‌کان و به‌رگری و پێداویستی به که‌ل و په‌ل و
ئۆتۆمبیل و تانک و زرێپۆشی سه‌ربازی بیروڕایان ده‌گۆڕییه‌وه
له میانه‌ی وته‌کانیدا ئه‌بی زه‌ید گوتی:
( شتێک هه‌یه که زۆر پێویسته بیزانین ئه‌ویش ئه‌وه‌یه که
هیچ هێزێک نابێت پاشه‌کشه‌ی پێ بکرێت هه‌تا ئاسایش دابین
نه‌کرێت)
ئه‌مه یه‌که‌م جار بوو راشکاوانه باسی ئه‌وه بکرێت که
سه‌ربازمان پێویسته بۆ ئه‌وه‌ی پاشاگه‌ردانی کۆتایی پێ بێت...
له پاشاندا که گه‌ڕامه‌وه بۆ نوسینگه‌که‌ی خۆم به
ته‌له‌فۆن له‌گه‌ڵ ئه‌بی زه‌ید دیسانه‌وه که‌وتینه‌وه
باسکردنی ره‌وشه‌که‌و پێم گوت:؛؛
- جۆن سوپاسی ئه‌و پشتگیریه‌ت ده‌که‌م لای وه‌زیر، به‌ڕاستی
زۆر گرنگه که ئه‌وه بزانن هه‌تا ئاسایشی ئێره نائارام بێت
نابێت هیچ هێزێک پاشه‌کشه پێ بکرێت..
سه‌رله‌به‌یانی رۆژی پێنج شه‌ممه سه‌ردانی نه‌خۆشخانه‌ی
منداڵانم له شاری پزیشکی به‌غداد کرد،
له لایه‌ن به‌ڕێوه‌به‌ری نه‌خۆشخانه‌که‌وه دکتۆر نزار
ئه‌لئه‌نباکی پێشوازی کرام:
- جه‌نابی باڵوێز به خێرهاتنت ده‌که‌م..
ئه‌م دکتۆره که سمێڵی زۆر به باشی کورتکردبۆوه‌و چاوه‌کانی
زۆر ده‌بریسکانه‌وه، وه‌ک دکتۆرێکی سه‌رقاڵ وخه‌مخۆر ده‌هاته
به‌رچاو..
- کیف حالوک ؟ ئه‌مه زمانی عه‌ره‌بی فه‌رمی بوو که هومای
هاوکارم فێری کردبووم..
باری ته‌ندروستی و خه‌سته‌خانه‌کان له پاش سزا
نێوده‌وڵه‌تیه‌کانی ساڵی 1991 له عێراقدا زۆر خراپ بوون،
به‌پێ ی پروپاگه‌نده‌کانی رژێمی به‌عسی پێشوو، ژماره‌یه‌کی
زۆری عێراقیه‌کان به تایبه‌ت منداڵان به‌هۆی ئه‌م سزایانه‌و
به هۆی به‌دخۆراکیه‌وه مردوون، به‌ڵام زیاتر خراپ بوونی
ره‌وشی ته‌ندروستی له عێراقدا له‌به‌ر ئه‌وه بوو که زۆربه‌ی
ئه‌و ئامێرو پێداویستیه پزیشکیانه‌ی به‌هۆی به‌رنامه‌ی نه‌وت
به‌رامبه‌ر به خۆراکه‌وه ده‌که‌وته ده‌ستی عێراقیه‌کان
رژێمی به‌عسی ته‌نها له خه‌سته‌خانه تایبه‌ته‌کانی گاردی
کۆماری و به‌عسدا به‌کاری ده‌هێنان، ئه‌مه‌ش وای ده‌کرد که
به‌شێوه‌یه‌کی گشتی منداڵه هه‌ژاره شیعه‌کان زه‌ره‌رمه‌ندی
یه‌که‌م بن له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که‌سوکاریان له ده‌زگاکانی
موخابه‌رات نه‌بوو، وێرای ئه‌وه‌ش زۆر له خێزانه شیعه‌کان
کۆبونی مانگانه‌یان پێنه‌ده‌درا ئه‌مه‌ش ده‌بووه هۆی ئه‌وه‌ی
که زۆربه‌یان له به‌دخۆراکیدا بمرن..
له به‌شی منداڵانی( پێشوه‌خت له‌دایک بوو ) خۆم دانه‌واند بۆ
خوێندنه‌وه‌ی نوسراوی سه‌ر ئه‌و شوشه‌یه‌ی که منداڵه‌کانی
تیادا ده‌خه‌وێنرێن، سه‌یرم کرد شوشه‌که لێ ی نوسرابوو ساڵی
1962 له ئه‌ڵمانیای خۆرئاوا دروستکراوه!
له به‌شێکی دیکه‌ی نه‌خۆشخانه‌که‌دا لای یه‌کێک له
منداڵه‌کان هه‌ڵوێسته‌یه‌کم کرد و وه‌ستام منداڵه‌که هێنده
بچوک بوو که دڵنیا بووم ئه‌مه پێشوه‌خت له دایک بووه بۆیه
له دکتۆره‌که‌م پرسی:
- بۆچی ئه‌مش له شوشه‌دا نی یه؟
دکتۆره‌که که‌سێکی گه‌نجی درێژی پشت چه‌ماوه بوو په‌نجه‌ی
خسته سه‌ر زانیاریه‌کانی تایبه‌ت به‌و منداڵه نه‌خۆشه‌و
گوتی:
- خه‌جیجه .... ته‌مه‌نی... حه‌وت مانگه، به‌ڵام له‌به‌ر
ئه‌وه‌ی توشی به‌د خۆراکی هاتووه ئاوای لێهاتووه!
سه‌یری ئه‌و سۆنده‌یه‌م ده‌کرد که‌له لوته بچوکه‌که‌یه‌وه
بۆ ناو هه‌ناوی برابوو، منداڵه‌که چاوه پڕ بریسکه‌کانی
له‌سه‌ر چاوم لا نه‌ده‌برد، له دڵی خۆمدا ده‌مگوت ( ده‌بێت
ئه‌م داماوه یه‌کێک له هه‌تیو که‌وتووه‌کانی جه‌نگ بێت یان
قوربانییه‌که له قوربانیه‌کانی سیاسته چه‌وته‌کانی حزبی
به‌عس؟ ) به‌ڵام ئه‌مانه هیچی گرنگ نییه ئه‌وه‌ی گرنگه
ئه‌وه‌یه که ئه‌و منداڵه ئێستا یارمه‌تی پێوسته، هاوشێوه‌ی
ملیۆنه‌ها عێراقی دیکه و هه‌زاره‌ها زارۆی دیکه که هه‌مان
بارودۆخیان هه‌یه، که‌سێکی وه‌ک من که به‌ڕێوه‌به‌رو
ده‌سه‌ڵاتداری ئێستام بۆ ئه‌وانه هیچ واتایه‌ک ناده‌م ئه‌گه‌ر
نه‌توانم به‌رله‌وه‌ی کارله‌کار بترازێت خه‌مێکیان بخۆم...
پاش ته‌واو بوونی ئه‌و سه‌ردانه‌م له‌گه‌ڵ( رۆبن رافێل) که
یه‌کێکی دیکه بوو له هاوکاره‌کانم سواری ئۆتۆمبیله شۆفلێته
زرێپۆشه‌که بووین و به‌ره‌و نوسینگه‌ی نه‌ته‌وه
یه‌کگرتووه‌کان له هۆتێلی (که‌ناڵ- قه‌نات) به‌ڕێ که‌وتین،
پێشتر میدیاکانم ئاگادارکردبۆوه، له‌به‌ر ئه‌وه پێم وابێت
ژماره‌یه‌کی زۆر له که‌ناڵه میدیاکان ئاماده ده‌بن،
ئه‌وه‌شم له‌به‌ر ئه‌وه بوو که هه‌موو لایه‌ک بزانێت
نوسینگه‌ی نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان چۆن گه‌نم و دانه‌وێڵه‌ی
ئه‌وساڵه ده‌کڕێته‌وه.
کاتژمێر نزیکه‌ی 10 ی سه‌رله‌به‌یانی گه‌یشتینه شوێنی
مه‌به‌ست،( رامیرۆ ده سلڤا ) پرتوگالییه‌کی رووخۆش ، به‌رپرسی
نوسینگه‌ی ( یو. ئێن) هاوڕێ له‌گه‌ڵ چه‌ند که‌سێکی دیکه له
هاوکاره‌کانی پێشوازییان لێکردین، له هۆڵی کۆبوونه‌وه‌کان
ده‌ستمان به گفتوگۆکرد:
- به‌ڕێز سلڤیا ئێمه پێوستمان به پاره‌یه بۆ ئه‌وه‌ی
بتوانین به‌رهه‌می دانه‌وێڵه‌ی ئه‌مساڵ له جوتیاره‌کان
بکڕینه‌وه، خانم( رافێل) ی هاوکارم له‌و باره‌وه باشتر بۆتان
ده‌دوێت..
ئیتر له نێوان ئه‌واندا گفتوگۆ و بێنه‌و به‌رده ئه‌نجام درا،
من وا تێگه‌شتم که ئه‌وانه به‌ته‌ما نین تاکه یه‌ک
دیناریشمان بۆ ئه‌و مه‌به‌سته بده‌نێ!
قسه‌کانم به سلڤیا بڕی و گوتم
- به‌ڕێزم جه‌نابی سلڤیا، ئه‌مه مه‌سه‌له‌ی پێداویستیه‌کانی
ژیانه بۆ عێراقیه‌کان، ئێمه ده‌مانه‌وێت ئابووری ئه‌م وڵاته
تۆزێک باشتربکه‌ین، کڕینه‌وه‌ی دانه‌وێڵه‌ش هۆکارێکی باشه بۆ
ئه‌وه‌ی که عێراقیه‌کان تۆزێک پاره بکه‌وێته ده‌ستیان و
ببوژێنه‌وه.
- به‌ڵام جه‌نابی باڵوێز پاره‌ی نه‌وت به‌رامبه‌ر به خۆراک
پاره‌ی حکومه‌تی عێراقه هه‌تا حکومه‌ت له عێراقدا نه‌بێت
ناتوانین ئه‌و پاره‌یه ئازاد که‌ین!
- به‌ڕێز من ئێستا حکومه‌تی عێراقم ، به ناوی ئه‌و
حکومه‌ته‌وه داوا له نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان ده‌که‌م که
ده‌ستبه‌جێ ئه‌و پاره‌یه ئازادکه‌ن!
پاشان (رۆبن رافێل) به ده‌نگێکی گڕو مۆڕه‌وه گوتی:
- جه‌نابیشم وه‌ک راوێژکاری وه‌زاره‌تی کشتوکاڵی عێراق پێت
راده‌گه‌یه‌نم که ئه‌و پاره‌یه‌مان ده‌وێت و زۆر به په‌له‌ش!
به‌ناوی هاوپه‌یمانانه‌وه به ئاشکراو به‌روونی داوای هاوکاری
( یو. ئێن ) مان لێکردن و ماوه‌ی ئه‌وه‌مان بۆ نه‌هێشتنه‌وه
که ئیتر ئه‌ملاو ئه‌ولا بکه‌ن..
پاش ته‌واو بوونی کۆبوونه‌وه‌که له‌به‌ر ده‌م په‌یامنێرو
ئاژانسه‌کاندا ئاشکرام کرد که هه‌فته‌ی ئاینده بڕه پاره‌ی
عێراق له نه‌وت به‌رامبه‌ر به خۆراک ئازاد ده‌کرێت و به‌و
پاره‌یه‌ش دانه‌وێڵه‌ی ئه‌مساڵ له جوتیاره عێراقیه‌کان
ده‌کڕینه‌وه..
ئێواره‌ی هه‌مان رۆژ له‌گه‌ڵ هاوکارانم ( کلای ) و ( هوما)
باسی داگیرکردنه کۆنه‌کانمان ده‌کرد، ئه‌م وتووێژه له‌وه‌وه
سه‌ری هه‌ڵدا که هوما رۆژنامه‌یه‌کی تازه‌ی پیشاندام، له پاش
پرۆسه‌ی ئازادکردنه‌وه رۆژنامه‌کان له عێراقدا بێ ئه‌نداز
ده‌رده‌چون و بڵاو ده‌کرانه‌وه، ( هوما ) به پێکه‌نینه‌وه
پێ ی گوتم :
- جیری ئه‌ها سه‌یرکه ، ناویان ناویت ( مه‌ک ئارتوری
به‌غداد!) که‌واته ده‌بێت پایپێکیش بگریت به ده‌مته‌وه
له‌مه‌ولا..
ئه‌و کارانه‌ی له عێراقدا به‌من سپێردراون له زۆر
لایه‌نه‌وه له‌و کارانه ده‌چوون که کاتی خۆی پاش
خۆبه‌ده‌سته‌وه‌دانی یابان به جه‌نراڵ ( دۆگلاس مه‌ک ئارتور)
و له ئه‌ڵمانیاش به جه‌نراڵ ( کلای ) سپێردرابوون..
به‌ر له ساڵی 1945 ئه‌مه‌ریکا سێ ساڵ ماوه‌ی هه‌بوو تا
بتوانێت نه‌خشه‌ی پاش کۆتایی جه‌نگ له‌گه‌ڵ یابان و
ئه‌ڵمانیادا داڕێژێت، به‌ڵام له‌به‌ر ئه‌وه‌ی جه‌نگ له‌گه‌ڵ
عێراقدا هێنده به خێرایی کۆتایی هات که هیچ کاتێک
به‌ده‌سته‌وه نه‌بوو بۆ ئه‌وه‌ی پێشهاته‌کانی پاش جه‌نگ
تاوتوێ بکه‌ین
له‌کۆتایی جه‌نگی دووه‌می جیهانیدا ئه‌مه‌ریکاو
هاوپه‌یمانه‌کانی توانییان که ئه‌ڵمانه‌کان و یابانیه‌کان له
شه‌ڕدا ببه‌زێنن، هه‌ردوو ئه‌و وڵاته واته یابان و ئه‌ڵمانیا
خه‌ڵکه‌که‌ی خۆیان به شێوه‌یه‌کی سه‌ربازی بۆ شه‌ڕێکی خوێناوی
ئاماده کردبوو، که شه‌ڕیشیان دۆڕاند ئیتر خۆیان
به‌ده‌سته‌وه دا.
له‌سه‌رو به‌ندی ئه‌م گفتوگۆیانه‌دا هوما گوتی ( ره‌نگه
یابانیه‌کان و ئه‌ڵمانه‌کانیش داگیرکردنیان پێخۆش نه‌بوبێت
به‌ڵام ئه‌وان ده‌یانزانی که ئه‌و داگیرکردنه‌ی وڵاته‌که‌یان
له ئاکامی ئه‌و شکسته‌وه هاته ئاراوه که له‌جه‌نگدا توشی
هاتن)
ئه‌وجا منیش گوتم (به‌ڵام لێره نه‌ک وڵاته‌که به‌ڵکو
رژێمه‌که به‌زی و دۆڕا) هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌شه که زۆربه‌ی
عێراقیه‌کان زۆر کامه‌ران بوون به‌وه‌ی که سه‌دام و
رژێمه‌که‌ی له‌ناوچوون به‌ڵام زه‌حمه‌ت له‌وه حاڵی ده‌بوون
که ئێستا وڵاته‌که‌یان له‌لایه‌ن له‌شکرێکی'' نا
ئیسلامه‌وه'' داگیر کراوه!
پاشان ( کلای ) به‌شداری کردین له گفتوگۆکانداو گوتی (وێرای
ئه‌وه‌ش ئه‌و وڵاتانه‌ی که ئێمه له پاش جه‌نگی دووه‌می
جیهانی داگیرمان کردن زیاتر هاوکارمان بوون له‌به‌ر ئه‌وه‌ی
که ئه‌وان سوپای سوری سۆڤیه‌تیان به داگیرکه‌ر ده‌زانی وه‌ک
له سوپای ئێمه، هه‌ر له‌به‌ر ئه‌وه‌ش بوو که یابانیه‌کان و
ئه‌ڵمانیه‌کان حه‌زیان به ئێمه بوو زیاتر وه‌ک له سوپای
سور..
ئه‌ڵمانیاو عێراق هه‌ردوکیان تازه وڵات بوون به‌ڵام یه‌کخستنی
ئه‌ڵمانیا له سه‌ده‌ی نۆزده‌هه‌مدا له لایه‌ن ( ئۆتۆ ڤۆن
پسمارک) هاته‌دی، وێرای ئه‌وه‌ی که جیاوازی ئاینی هه‌بوو له‌و
وڵاته - له باکور پرۆتستانت و له باشور کاتۆلیک- به‌ڵام
هه‌موو به زمانی ئه‌ڵمانی ده‌ئاخاوتن و که‌لتوریان هاوبه‌ش
بوو.
- له کاتێکدا یه‌کپارچه‌یی عێراق ده‌ستکرده... هوما گوتی.
هه‌روه‌ئا ئابووری عێراقیش زۆر له ئابووری ئه‌ڵمانیای پاش
جه‌نگی دووه‌م جیاوازه، ئه‌ڵمانه‌کان یه‌ک سه‌ده بوو خۆیان
بۆ ئه‌و شه‌ڕه سازده‌کرد، له‌به‌ر ئه‌وه وڵاتێکی پیشه‌سازی
به‌توانایان دروست کردبوو، که‌له بنیات نانه‌وه‌ی وڵاتدا روڵی
به‌رچاوی هه‌بوو، به‌ڵام ئابووری عێراق تاڕاده‌یه‌کی زۆر
پشتی به پیشه‌سازی نه‌وت به‌ستووه که ئه‌ویش به ته‌نها له
ده‌ستی ده‌وڵه‌تدا بووه، وێرای ئه‌وه‌ش چین و توێژه
ناوه‌نده‌کانی وڵات له لایه‌ن سه‌دام و فۆرمه
سۆشیالیستییه‌که‌یه‌وه له‌ناوبرابوون.
ئێواره‌ی پێنج شه‌ممه له‌گه‌ڵ ستافه‌که‌ی خۆمدا، هه‌ریه‌که
له ( ریان، سکۆت کاپینته‌ر،میگان سولیڤان و رۆمان مارتنز)
کۆبونه‌وه‌یه‌کی گرنگم ئه‌نجامدا، هه‌ریه‌که‌مان کۆپیه‌کی
یه‌که‌م بڕیاری
( سی. پی. ئه‌ی ) مان سه‌باره‌ت به له ریشه‌کێشانی به‌عس
له‌به‌رده‌می خۆماندا دانابوو، ریان تێکسته عه‌ره‌بی و
ئینگلیزیه‌که‌ی به‌راورد ده‌کرد.
یاسای له ریشه‌کێشانی به‌عس چوار ئه‌ڵقه‌ی له به‌عسیه‌کان
ده‌گرته‌وه، ئه‌و به‌عسیانه‌ی که وه‌ک له یاساکه‌دا ناویان
هاتووه له ناو حزبه‌که‌ی سه‌دامدا ده‌ستڕۆشتوو بوون، به پێ
ی یاساکه پاشخانی هه‌موو ئه‌و ئه‌ندامانه ده‌بوو تاوتوێ
بکرایه بۆ ئه‌وه‌ی که بزانین داخۆ له بواره‌کانی توندوتیژی
و ترۆرستیدا ده‌ستیان هه‌بووه یان نا، ئه‌وانه‌ی که ره‌نگه
ببنه مایه‌ی هه‌ڕه‌شه بۆ هاوپه‌یمانان ده‌بوو ده‌ستگیر
بکرێن و ئه‌وانی دیکه‌ش ده‌بوو له ژێر مانه‌وه‌ی به‌زۆردا
له ماڵه‌کانی خۆیاندا ده‌ست به‌سه‌ر بکرێن.
بۆ ئه‌م مه‌به‌سته ده‌مێک بوو هاوپه‌یمانان وێنه‌و ناوی 55
که‌سیان له سه‌رانی به‌عس له‌سه‌ر کارتی کۆنکه‌ن
بڵاوکردبۆوه، به‌ڵام ئه‌م ژماره‌یه ته‌نها لیسته‌یه‌ک بوو
له زنجیره‌ی ئه‌و لیستانه‌ی که ده‌بوو ده‌ستگیر بکرێن،
هه‌روه‌ها ئه‌و ئه‌ندامانه‌شی که تاوانبار نه‌بوون یاخود
تاوانیان ئه‌نجام نه‌داوه و نابنه هه‌ڕه‌شه بۆ سه‌ر
هاوپه‌یمانان ده‌بوو هه‌ر هه‌موویان له‌سه‌ر کاره‌کانیان له
زانکۆکان و نه‌خۆشخانه‌کان و وه‌زاره‌ت و فه‌رمانگاکان له‌سه‌ر
کار لابرێن به‌ڵام ماوه‌یان ده‌درا که بۆ خۆیان کارێکی دیکه
بکه‌ن.
په‌ره‌گرافی کۆتایی بڕیاکه‌ش ( سی. پی. ئه‌ی ) سه‌رپشک ده‌کات
ئه‌گه‌ر بێتو به پێوستی بزانن بۆیان هه‌یه چه‌ند که‌سێک
له‌و یاسایه ببه‌خشن...
پاش تاوتوێ کردنی بڕیاره‌که من گوتم (ئه‌گه‌ر بڕیاره‌که
که‌وته بواری جێ به‌جێکردنه‌وه ئه‌وا،
پێوسته له‌سه‌رمان ره‌ش و سپی له‌یه‌کتر جیاکه‌ینه‌وه،
ده‌بێت خێرا ده‌ست به‌کاربین بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌وه بخه‌ینه
به‌رچاوی خه‌ڵکی که ئێمه ته‌نها( سه‌دام حسێن)مان له‌سه‌ر
کار لانه‌بردووه و ئیتر واز له‌وانی دیکه بهێنین به‌ڵکو
ده‌بێت ئه‌وه ئاشکرا بێت که ئه‌ندامانی دیکه‌ی حزبی به‌عس
وه‌لا ده‌خرێن.
هه‌رچه‌نده ئه‌م یاسایه ته‌نها رێژه‌ی 1%ی به‌عسیه‌کانی
ده‌گرته‌وه به‌ڵام من ده‌مویست به شێوه‌یه‌کی ئه‌وتۆ یاساکه
جێبه‌جێ بکه‌ین که راست و ره‌وان ئه‌و که‌سانه بگرێته‌وه
که شایه‌نی ئه‌و کرده‌وه پاکسازیه بن.
- عێراقیه‌کان زۆر باشتر له ئێمه وڵاته‌که‌ی خۆیان ده‌ناسن!
من بڕوام به‌وه هه‌بوو بۆیه هه‌ر له‌سه‌ره‌تاوه بڕیارماندا
که جێبه‌جێ کردنی ئه‌و بڕیاره بده‌ینه ده‌ست عێراقیه‌کان
خۆیان...
سه‌رله‌به‌یانی رۆژی هه‌ینی 16- مه‌ی – 2003 به ئاماده بوونی
( ریان، سکۆت، هوماو کلای) له‌به‌رده‌م کامێراکاندا یه‌که‌م
بڕیاری فه‌رمی ( سی پی ئه‌ی )یم که بڕیاری له ریشه‌کێشانی
به‌عس بوو ئیمزا کرد و لێدوانیشم له‌و باره‌وه بۆ
که‌ناڵه‌کانی میدیا دا..
نیوه‌ڕۆی رۆژی هه‌ینی 16- مه‌ی- 2003 له کۆشکی
کۆبونه‌وه‌کان، له هه‌مان ئه‌و شوێنه‌ی که له‌گه‌ل
ستافه‌که‌ی خۆمدا کۆبونه‌وه‌م تیادا ئه‌نجام دا چاوه‌ڕوانی
حه‌وت سه‌رکرده‌ی( عێراق )مان ده‌کرد ئه‌ندامانی ئه‌م گروپه
که پاشان به گروپی ( جی – 7 ) ناومان ده‌بردن پێک ده‌هاتن
له‌م که‌سانه‌ی خواره‌وه:
ئه‌حمه‌د چه‌له‌بی
– شیعه‌یه‌کی عێراقی به‌رپرسی کۆنگره‌ی نیشتیمانی عێراق بوو،
چه‌له‌بی خۆی ماتماتیکی خوێندوه وێرای ئه‌وه‌ش بازرگانێکی به
روخسار رۆژئاواییه‌و ناوبانگیشی له بواری دارایدا زۆر باش نی
یه. هاوڕێ ی زۆری هه‌یه له ناو کۆشکی سپی و په‌نتاگۆن،
به‌ڵام له وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌و ده‌زگای سی ئای ئه‌ی
په‌یوه‌ندی زۆری نی یه..
ئه‌یاد عه‌لاوی
– سه‌رۆکی پێکهاتنی نیشتمانی عێراقی، ئه‌م پیاوه که‌سێکی
سیکولار ( عه‌لمانی ) شیعه بوو، گه‌وره‌ترین رکه‌به‌ری
چه‌له‌بی بوو، خۆی له بنه‌ڕه‌تدا پزیشک بووه، ساڵی 1978
هه‌ڵهاتووه، ئه‌و ده‌مه‌ی که له تاراوگه‌دا بووه له
له‌نده‌ن له لایه‌ن چه‌قۆکێشه‌کانی سه‌دامه‌وه کاتێ که
له‌ناو جێگادا بووه به ته‌ور هێرش کراوه‌ته سه‌ری، عه‌لاوی
له ساڵانی نه‌وه‌ته‌وه له گه‌ڵ هه‌ندێک له ده‌زگا
هه‌واڵگریه‌کانی خۆرئاوایی و عه‌ره‌بی ده‌ستی تێکه‌ڵ کردووه.
هه‌روه‌ها دوو کوردیشیان له ناودا بوو مه‌سعود بارزانی-
سه‌رۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان و هاوپه‌یمانه‌که‌ی (
زیاتر له‌وه‌ی که رکه‌به‌ری بێت ) جه‌لال تاڵه‌بانی
له یه‌کیه‌تی نیشتیمانی کوردستان، هه‌ردوو ئه‌م گروپه
میلیشیایه‌کی به توانای خۆیان هه‌یه که له‌گه‌ڵ هێزه
هاوپه‌یمانه‌کاندا له کاتی هێرشه‌کاندا له باکوری
عێراقه‌وه به‌شداریان کرد، هه‌ر هه‌مان ئه‌م میلیشیا
پێشمه‌رگانه پێشتر له کێشه‌کانی ناوخۆدا له‌گه‌ڵ یه‌کتردا
شه‌ڕیان کردبوو..
نه‌سیر چادرچی -
ته‌مه‌ن 70 ساڵێکی سونی زۆر به‌ڕێز سه‌رۆکی پارتی ناشناڵ
دیموکراتی عێراقی بوو، ئه‌م پارته له کۆتایی ساڵانی 60 دا
له هه‌وڵێکی نه‌زۆکیدا بۆ به دیموکراتیزه کردنی عێراق له
لایه‌ن پارتی به‌عسه‌وه ریشه‌کێش کرا..
ئیبراهیم جافه‌ری-
سه‌رۆکی پارتێکی ئیسلامی شیعه بوو به ناوی ( پارتی
بانگه‌شه‌ی ئیسلامی )، ئه‌میش خۆی دکتۆر بووه و له کۆتایی
ساڵانی 70 دا پارته‌که‌ی راپه‌ڕینێکی له‌دژی پارتی به‌عس
ئه‌نجامدا، ئه‌م راپه‌ڕینه ژماره‌یه‌کی زۆر قوربانی
لێکه‌وته‌وه‌و ژماره‌یه‌کی زۆرتریش له ئه‌ندامه‌کانی به‌ره‌و
هه‌نده‌ران هه‌ڵهاتن..
پارتێکی ئیسلامی دیکه‌ی شیعه به ناوی ئه‌نجومه‌نی باڵای
شوڕشی ئیسلامی له عێراق له لایه‌ن دوو که‌سه‌وه
نوێنه‌رایه‌تی ده‌کرا که ئه‌وانیش عادل مه‌هدی و حه‌مید
ئه‌لبه‌یاتی بوون، سه‌رۆکی پارته‌که ناوی عه‌بدول عه‌زیز
حه‌کیم بوو له‌به‌ر نه‌خۆشی نه‌هاتبوو، به‌ڵام من پێم
وابێت ئه‌و نه‌خۆشیه بیانویه‌کی دیبلۆماسی بوو چونکه حه‌کیم
خۆی حه‌زی نه‌کردبوو بێت له‌به‌ر ئه‌وه‌ی زۆر بڕوای به هێزه
هاوپه‌یمانه‌کان نه‌بوو!
ئێمه هیوامان ئه‌وه بوو که ئه‌و ده‌سته سه‌رکرده‌یه
ئه‌نجومه‌نێکی گه‌وره‌تر پێک بهێنن بۆ ئه‌وه‌ی به شێوه‌یه‌کی
کاتی عێراق به‌ڕێوه به‌رن که پاشان به هه‌ڵبژاردن
حکومه‌تێکی کاتی دروست ده‌که‌ن، به‌ڵام ده‌مانزانی که ئه‌و
گروپه هیواو ئامانجی زۆریان هه‌بوو.
کاتژمێر نزیکه‌ی پێنجی سه‌رله ئێواره له هۆڵی
کۆبونهوهکانی ناو کۆشکه‌کان کۆبونه‌وه‌مان ده‌ست پێکرد،
ئه‌مڕۆ که پێده‌چوو له رۆژی دووشه‌مه که کۆبونه‌وه‌یه‌کم
لێره ئه‌نجامدا گه‌رمتر بێت، له سه‌ر مێزه‌که کۆمه‌ڵێکی زۆر
شوشه ئاو دانرابوون... له لایه‌ن هێزه هاوپه‌یمانه‌کانه‌وه
هه‌ریه‌که له ( دیڤد مه‌کیرنان له لایه‌ن هێزه
سه‌ربازیه‌کانی هاوپه‌یمانان، باڵوێزی به‌ریتانیا جۆن ساورس،
جه‌ی گارنه‌ر، ریان کرۆکه‌ر، هومه هۆران، له‌گه‌ڵ خۆم )
جه‌نراڵ ئه‌بی زه‌ید له‌سه‌ر داوای من له (دۆحه)وه هاتبوو
بۆ ئه‌وه‌ی کرده‌وه سه‌ربازیه‌کان و بڕیاره سیاسیه‌کان
پێکه‌وه گرێ بدرێن، عێراقیه‌کانیش به‌رامبه‌ر به ئێمه
له‌ولاوه دانیشتن...
به هه‌ندێک وشه کۆبونه‌وه‌که‌م کرده‌وه، پاشان ئه‌ندامانی
خۆمانم به‌وان ناساند، به ده‌ستورێکی عه‌ره‌بیش سوپاسی یه‌که
یه‌که‌ی ئاماده‌بوانم کرد به‌رامبه‌ر به‌وه‌ی که
داخوازیه‌که‌ی ئێمه‌یان به‌جێهێناوه‌و زه‌حمه‌تیان کێشاوه و
هاتوون..
حه‌زم به‌وه نه‌بوو که زۆر فه‌رمی له‌گه‌ڵیاندا بدوێم به‌ڵام
پێم خۆش بوو که عێراقیه‌کان هه‌ست به‌وه بکه‌ن که له نێو
سه‌رکرده‌کانی ( سی.پی.ئه‌ی – ده‌سه‌ڵاتی کاتی هاوپه‌یمانان )
که‌سانی وه‌ک هومه هۆران و ریان کرۆکه‌ر هه‌نه که کلتوری
عه‌ره‌بی باش شاره‌زان، جه‌ختم له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش کرده‌وه که
هاوپه‌یمانان زۆریان لا مه‌به‌سته له نێوان ئه‌و
ئه‌نجومه‌نه‌و سی پی ئه‌ی هاوکاری و هه‌ماهه‌نگی باش هه‌بێت ،
وێرای ئه‌وه‌ش قسه‌کانم له‌سه‌رخۆ ده‌کرد بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و
ئه‌ندامانه‌ی که پێویستیان به وه‌رگێڕان هه‌یه له هه‌موو
وشه‌کان تێ بگه‌ن..
هه‌روه‌ها ئه‌وه‌شم پێ راگه‌یاندن که ئامانج له کاره‌کانمان
ئه‌وه‌یه هه‌نگاو به هه‌نگاو ده‌سه‌ڵات بدرێته‌وه به
عێراقیه‌کان بۆیه یه‌کسه‌ر چاوه‌ڕێ ی ئه‌وه مه‌بن که ده‌ست
به‌جێ ده‌سه‌ڵات بدرێته‌وه ده‌ستان به‌ڵام ئێمه ئاماده‌ین
که هه‌میشه ده‌سه‌ڵاتی زیاتر ورده ورده بده‌ینه‌وه به
عێراقیه‌کان..
دکتۆر جه‌لال تاڵه‌بانی
که سه‌رکرده‌یه‌کی کورد بوو یه‌که‌م که‌س بوو وته‌یه‌کی
پێشکه‌ش کرد، باڵاکورتێکی تا راده‌یه‌ک قه‌ڵه‌و رووخۆش بوو
چاویلکه‌یه‌کی شوشه گه‌وره‌ی له چاوبوو، سمێڵی به رێکوپێکی
کورت کردبۆوه به ئینگلیزیه‌کی باش گوتی ( جه‌نابی باڵوێز
مایه‌ی کامه‌رانیمه که له نێو یه‌کێک له کۆشکه‌کانی
سه‌رۆکی پێشوی عێراق له‌گه‌ڵ هێزه هاوپه‌یمانه‌کاندا جڤین
ده‌که‌م) ..
ئه‌حمه‌د چه‌له‌بی
به هه‌مان شێوه وته‌یه‌کی پێشکه‌ش کرد، چه‌له‌بی باڵاو
لاشه‌یه‌کی مام ناوه‌ندی هه‌بوو، که‌سێکی له‌خۆ رازی و
هه‌ندێکیش له خۆبایی ده‌هاته به‌رچاو به پێچه‌وانه‌ی
زۆربه‌ی عێراقیه‌کانی دیکه‌وه سمێڵی نه‌بوو ره‌نگه ئه‌مه‌ش
له‌به‌ر ئه‌وه بێت که زۆربه‌ی ته‌مه‌نی لاوێتی خۆی له
ده‌ره‌وه‌ی دنیای عه‌ره‌بیدا به‌سه‌ر بردووه به
ئینگلیزیه‌کی پاراو قسه‌ی ده‌کرد..سه‌ره‌تا رووی ده‌می کرده (
گارنه‌ر) و پێ ی گوت:
- جه‌نه‌راڵ، ئێمه زۆر سوپاس گوزاری تۆین بۆ ئه‌و هه‌موو
کاره باشانه‌ی بۆ خه‌ڵکی عێراقت کرد.
پاشان رویکرده من و گوتی ( هه‌روه‌ها به‌خێرهاتنی باڵوێزی نوێ
و هاوکاره‌کانی ده‌که‌ین...)
مه‌سعود بارزانی
باڵا کورتێکی خڕیلانه، دوو چاوی بچوکی به سه‌رنجی هه‌بوو،
قژێکی کورتی بۆ دوواوه شانه کردبوو، جه‌نگاوه‌رێکی توندو
سه‌رۆکی یه‌کێک له عه‌شره‌ته کورده‌کانی سه‌ر سنورێکی دووری
باکوری عێراق بوو. بارزانی له‌و دانیشتنه‌دا که‌متر له
تاڵه‌بانی هه‌ستی خودان ماڵی پێوه دیار بوو، به‌ڵام ئه‌وانی
دیکه زۆریان رێز لێ ده‌گرت..
بارزانی به عه‌ره‌بی ده‌ستی به قسان کرد:
- جه‌نابی باڵوێز برێمه‌ر، جه‌نراڵ گارنه‌ر، من به‌ناوی هه‌موو
عێراقیه‌کانه‌وه سوپاسی هاوپه‌یمانان ده‌که‌م که عێراقیان
ئازاد کرد، ده‌مه‌وێت ره‌وشی ئاسایش باس بکه‌م ، بارزانی
به‌رده‌وام بوو له‌سه‌ر قسه‌کانی خۆی و پاشان گوتی، ئاسایش
به‌ردی بناغه‌یه بۆ پێکهێنانی عێراقێکی نوێ و حکومه‌تێک که
به‌رپرسیاری له ئه‌وستۆ بگرێت..
ئه‌یاد عه‌لاوی
که شانی دادابووه سه‌ر کورسیه‌که خۆی راست کرده‌وه، ئه‌ویش
وه‌ک چه‌له‌بی
نه سمێڵی هه‌بوو نه چاویلکه‌ی له چاوان بوو به بڕوایه‌کی
پته‌و به‌خۆیی و به ئینگلزیه‌کی باش که‌وته په‌یڤین..
- ئاسایش نه‌ماوه، یاسا بوونی نه‌ماوه، له‌سه‌ر
جاده‌کان هێنده تاوان ئه‌نجام ده‌درێت که هه‌رگیز شتی وا
نه‌بووه، پاشاگه‌ردانی یه، خه‌ڵکی زۆر پێویستیان به
به‌رکه‌ماڵی ئاسایشه..
جۆن ئه‌بی زه‌ید وه‌ڵامی دانه‌وه‌و گوتی ( سه‌ره‌تای هه‌فته‌ی
داهاتوو له‌گه‌ڵ به‌رپرسه سه‌ربازیه‌کانم و به ئاماده‌بوونی
ئێوه کۆبونه‌وه‌یه‌ک چێ ده‌که‌م بۆ ئه‌وه‌ی بزانیین چی بکرێت
باشه و هه‌نگاوی پراکتیکی بنێین بۆ چاره‌سه‌رکردنی گرفتی
ئاسایش ). هه‌موو گروپه‌که ئه‌م هه‌نگاوه‌یان پێ باش بوو..
پاشان هاتینه سه‌ر باسکردنی بڕیاری له‌ڕیشه‌کێشانی به‌عس که
ئه‌م به‌یانیه ئیمزام کردبوو، هه‌ر حه‌وتیان یه‌که یه‌که
بۆچونی خۆیان له‌سه‌ر ئه‌م بڕیاره ده‌ربڕی، ئیبراهیم
جافه‌ری که پارته‌که‌ی زۆری به‌ده‌ست سه‌دامه‌وه
ناڵاندبوو له‌وه ده‌ترسا که حزبی به‌عس ده‌سه‌ڵات
به‌ده‌سته‌وه بگرنه‌وه، تاله‌بانی و چه‌له‌بیش هاوبیری بوون
بۆیه له‌م باره‌وه گوتی:
- جه‌نابی باڵوێز، ئێمه له‌وه ده‌ترسین که پارتی به‌عس
دیسان خۆی سازکاته‌وه، ده‌بێت هاوپه‌یمانان ماوه‌ی ئه‌وه
نه‌ده‌ن.
جافه‌ری ده‌ست و په‌نجه‌ی زۆر به‌کار ده‌هێنا، زۆر به خێرایی
ده‌دوا، بابه‌ته‌کانی تێکه‌ڵ و پێکه‌ڵ ده‌کرد، ئینگلیزی و
عه‌ره‌بی لێ تێکه‌ڵ ده‌بوو...
پاشان چه‌له‌بی داخوازی ئه‌وه‌ی کرد که هه‌ر ئه‌مڕۆ ده‌ست به
پرۆسه‌ی له ریشه‌کێشانی به‌عس بکرێت، به‌ڵام ده‌م به قسه‌وه
په‌نجه‌ی راستی ده‌ستی هه‌ڵده‌بڕی و باسی له‌وه ده‌کرد که (
ده‌بێت ئاگاداری ئه‌وه بین که زۆر که‌س به زۆر کراوه‌ته
ئه‌ندامی حزبی به‌عس)
یه‌که‌م نیو کاژێر له دانیشتنه‌که‌مان شێوه‌یه‌کی فه‌رمی
به‌ڵام خۆشی گرتبوه خۆی به‌ڵام که که‌وتینه سه‌ر باسی
بابه‌ته سیاسیه‌کان بارودۆخه‌که به شێوه‌یه‌کی تر گۆڕا..
عێراقیه‌کان زیاتر که‌وتنه گفتوگۆوه.. جه‌لال تاله‌بانی
یه‌که‌م که‌س بوو که رونکردنه‌وه‌ی خۆیدا( ئێمه سوپاسی
هه‌وڵه‌کانی هاوپه‌یمانان ده‌که‌ین به‌ڵام ده‌بێت ئه‌وه
بزانین به‌بێ پێکهێنانی حکومه‌تێک کرده‌وه سه‌ربازیه‌کان بێ
ئاکام ده‌بن).. حه‌مید به‌یاتی که نوێنه‌ری ئه‌نجومه‌نی باڵای
شۆڕشی ئیسلامی بوو بۆ یه‌که‌م جار هاته قسه ( جه‌نابی باڵوێز
ده‌بێت پرۆسه سیاسیه‌کان خێراتر بکرێن، خه‌ڵکی چاوه‌ڕوانی
ئه‌و ئازادیه‌ن که به‌ڵێنتان پێ داون) .. پاشان چه‌له‌بی
گوتی ( له‌گه‌ڵ رێزمدا جه‌نابی باڵوێز ده‌مه‌وێت ئه‌وه‌ت
وه‌بیرخه‌مه‌وه که مانگی پێشو سی. پی. ئه‌ی بڕیاری دا که
حکومه‌تێکی کاتی راگه‌یه‌نن ) به پێکه‌نینه‌وه رووی کرده
جه‌نراڵ گارنه‌ر...
منیش له‌وه‌ڵامی ئه‌و پرسیارانه‌دا پێم گوتن که هاوپه‌یمانان
کاتێک ده‌توانن حکومه‌تی کاتی پێک بهێنن که بۆیان بکرێت و
بارودۆخ گونجاو بێت .. پاشان رووم له چه‌له‌بی کردو گوتم ؛
سه‌باره‌ت به‌وه‌ی که هاوپه‌یمانان کات به‌فیڕۆ ده‌ده‌ن
ده‌مه‌وێت دیسانه‌وه ئه‌وه دوپات که‌مه‌وه ئێمه هه‌نگاو
به هه‌نگاو ئه‌و پرۆسه‌یه پیاده ده‌که‌ین... ده‌بێت گروپێک
دروست بکه‌ین که بتوانێت به‌رپرسیاری له ئه‌ستۆ بگرێت، ئه‌م
گروپه‌ی ئێستا ناتوانێت به‌رپرسیاری هه‌موو عێراق بێت، ته‌نها
یه‌ک که‌سی سونه له‌ناوتاندا هه‌یه - لێره‌دا هه‌ر که‌س
سه‌یری نه‌سیر چادرچی ده‌کرد – تورکمانتان تیادا نی یه و
مه‌سیحی و ئافره‌تیش نابینم!
من هه‌موو ئه‌و بابه‌تانه‌ی باسم ده‌کردن پشت ئه‌ستور بووم
به‌و ده‌سه‌ڵاتانه‌ی که سه‌رۆک بۆش پێ ی به‌خشیبووم، ئه‌وانیش
خه‌ڵکانێکی تێگه‌شتوو بوون و پێوستی به‌وه نه‌ده‌کرد که زۆر
به وردی بۆیان روون که‌مه‌وه، ئه‌وانه جگه له نه‌سیر
چادرچی هه‌رهه‌مویان له تاراوگه‌وه گه‌ڕابونه‌وه عێراق،
درێژه‌م به وته‌کانم داو گوتم ( بێ گومان ده‌بێت ئه‌وه‌ش
بزانین که هه‌ندێک که‌سانی دیکه پێوستن له ناوماندا بن که
له‌ناو وڵاتدا ژیاون و به‌ده‌ست رژێمی سه‌دامه‌وه
ناڵاندویانه، ئه‌مه‌ش له‌لایه‌ن ئێمه‌وه هیچ له تێکۆشان و
قوربانی دانی ئه‌و پارتانه که‌م ناکاته‌وه که زۆریان له
پێناو ئازادی عیراقدا به‌خشی و ئه‌م ئێواره‌یه له‌گه‌ڵماندا
دانیشتون ،ئه‌م موجامه‌له‌یه‌ی دوواییم ره‌نگه گومانی لای
هه‌ندێک که‌س ره‌وانبێته‌وه به‌ڵام به‌هه‌رحاڵ من هه‌رگیز
مه‌به‌ستم ئه‌وه نه‌بووه که نه له کن ئه‌ندامانی سی پی
ئه‌ی و نه له‌کن ئه‌و ئه‌ندامه گه‌ڕاوانه‌ی تاراوگه خۆم
خۆشه‌ویست بکه‌م.
کاتی ئه‌وه بوو که ئیتر بیر له‌وه بکه‌ینه‌وه
ده‌ستبه‌کاربین، ده‌بوو کار بۆ سه‌رله‌نوێ بنیات نانه‌وه‌ی
عێراق بکه‌ین( هاوپه‌یمانان رێزی ته‌واویان هه‌یه بۆ ئه‌و
هه‌وڵ و تێکۆشانه‌ی که ئێوه‌و رێکخراوه‌کانتان ساڵانێکی درێژ
دژی سه‌دام حسێن ئه‌نجامتان داوه، له داهاتوشدا که حکومه‌تی
کاتی پێک ده‌هێنین رۆڵی ئێوه زیاتر ده‌بێت، به‌ڵام بۆ ئه‌وه‌ی
ئێوه باشتر رۆڵی خۆتان بگێڕن پێوست ده‌کات که خه‌ڵکی عێراق
باشتر نوێنه‌رایه‌تی بکرێت، دوو هه‌فته‌ی دیکه به دیدارتان
شاد ده‌بمه‌وه هیوادارم له‌و ماوه‌یه‌دا بتوانن گروپه‌که‌تان
باشتر بکه‌ن)
له کۆتایی کۆبونه‌وه‌که‌دا ئاگادارم کردن که هۆیه‌کانی
راگه‌یاندن، میدیاکان له ده‌ره‌وه چاوه‌ڕێن، گوێشمان له
ده‌نگه ده‌نگی رۆژنامه‌وان و کامێرامانه‌کان بوو که
له‌ده‌ره‌وه‌ی هۆڵی کۆبونهوهکانی ئێمه کۆببونه‌وه، داواشم
لێ کردن که له‌ناو خۆیاندا که‌سێک بکه‌نه نوێنه‌ر بۆ ئه‌وه‌ی
پاش من لێدوان له‌سه‌ر کۆبونه‌وه‌که بدات.
داخوازیه‌که‌م بووه هۆی کێشمه کێش له نێوانیاندا، ئه‌و
حه‌وت ئه‌ندامه له به‌رچاودا زۆر هاوکار دیار بوون به‌ڵام
له رووه‌کانی ئه‌تینی و رۆحی و سیاسییه‌وه زۆر له‌یه‌ک
جیاواز بوون و فێری ئه‌وه نه‌ببوون که پێکه‌وه به گروپ
بتوانن کار بکه‌ن، زیاتر له 20 خوله‌ک سه‌رقاڵی ئه‌وه بوون
که‌سێک له نێو خۆیاندا بکه‌نه نوێنه‌ر بۆ ئه‌وه‌ی وته‌یه‌ک
له‌سه‌ر کۆبونه‌وه‌که پێشکه‌ش بکات تا هه‌مویان بڕیاریان
له‌سه‌ر ئه‌وه‌دا که سه‌رکرده‌ی کورد مه‌سعود بارزانی بکه‌نه
وته بێژ، ئه‌مه‌ش باشترین گه‌واهی ئه‌وه بوو که ئه‌و گروپه
چه‌نده گرفتی هه‌یه که بتوانێت ته‌نانه‌ت بڕیارێکی زۆر
ساده‌ش بدات...
rekawt_95@hotmail.com
سه‌رچاوه:
Paul
Bremer, Na Saddam, mijn leven als bewindvoerder van
Irak,Balans, Amsterdam,2006
|
