|
دوای ئه‌وه‌ی
به‌عسیه‌کان و ناسریه‌کان هه‌ردوو پێکه‌وه و ده‌ست له‌ناو
ده‌ست، پیلانی هه‌ڵگێرانه‌وه‌ی حوکمی زه‌عیم عبدالکریم قاسمیان
له ساڵی 1963 جێبه‌جێ کرد، له‌به‌رنه‌بوونی بنکه‌یه‌کی به‌عسی
پته‌و له‌ناو سوپادا، په‌نایان بۆ دروست کردنی میلیشیای
حه‌ره‌س قه‌ومی برد،هه‌ندێ سه‌رچاوه ئه‌ڵێن له سه‌ره‌تای
کۆدێتاکه‌دا ژماره‌یان ته‌نها 5000 که‌س ده‌بوو، به‌ڵام له
ماوه‌یه‌کی کورتدا ژماره‌یان گه‌یشته 34000 چه‌کدار، عه‌قید
منذر الونداوی که ڕاسته‌و خۆ فه‌رمانی له علی صالح ا‌لسعدی
ئه‌مین عامی حیزبه‌وه وه‌ر ئه‌گرت، سه‌رکردایه‌تی ئه‌و
میلیشیایه‌ی ئه‌کرد ،و هه‌ژدیها ئاسا به‌ریان دایه گیانی
شیوعیه‌کان به‌تایبه‌تی ،و نه‌یاره‌کانیان به‌گشتی که
مه‌زه‌نده ده‌کرێ له‌ماوه‌ی چه‌ند رۆژێکی که‌مدا قه‌تڵ و عامی
10000 که‌سیان کردبێ . زۆری نه‌برد له 1964 ناسریه‌کان
له‌گه‌ڵ عبدالسلام عارفدا قسه‌یان کرد به‌یه‌ک ،و له
به‌عسیه‌کانیان داو له ده‌سه‌ڵات دووریان خستنه‌وه، نوشست
هێنانی به‌عس که له سوریاش له‌سه‌ر کورسی حوکم بوون، و خۆیان
به‌ڕابه‌ری ڕاسته‌قینه‌ی بزوتنه‌وه‌ی ناسیونالیستی
موتوربه‌کراو به بیری سۆشیالیستی ڕۆحی، هه‌روه‌کو میشیل
عه‌فله‌ق بۆ جیاکردنه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ سۆسیالیزمی عیلمیدا وه‌یان
رۆژئاواییدا ئه‌وناوه‌ی لێنابوو ئه‌زانی. وای لێکردن ئه‌م
جاره خۆیان به‌باشی بۆ جه‌وله‌یه‌کی تری شه‌ڕی فڕاندنی کورسی
حوکم له عێراقدا ئاماده بکه‌ن، و به‌ده‌رس وه‌رگرتن له
نوشستی تاقی کردنه‌وه‌ی یه‌که‌میان، پلانی مه‌حکه‌میان بۆ
ده‌ست به‌سه‌را گرتنی ته‌واوی ده‌زگا ستراتیژیه‌کانی ده‌وڵه‌ت
کێشابوو، سه‌ره‌تا به‌یارمه‌تی چه‌ند ئه‌فسه‌رێکی گه‌وره‌ی
نزیک به عبد الرحمن عارف وه‌کو عبدالرزاق النایف و ابراهیم
عبدالرحمن الداوود و سعدون غیدان توانیان وا له عبدالرحمن
عارف بکه‌ن به‌بێ شه‌ڕ قایل ببێ ده‌ست له‌کار بکێشێته‌وه،و
له تورکیا گۆشه‌گیر ببێت ، ئینقلابی به‌عس وه‌یان راستر بڵێین
تێکه‌ڵ(چوونکه به‌عس به‌ته‌نیا نه‌بوو) له 17 ته‌موزی 1967
ده‌ستی پێکرد به‌ڵام له 30 ته‌موزی هه‌ر ئه‌وساڵه‌دا واتا 13
رۆژ دوای ئینقلابه‌که ،صدام حسێن که ئه‌وکات گه‌نجێکی توند
ڕه‌وی ناو ته‌شکیلاتی به‌عسی عێراق بوو، توانی ئه‌و سێ
ئه‌فسه‌ره گه‌وره‌یه له‌ڕێگه‌ی هێنانه دی ته‌واوی
خه‌ونه‌کانی به‌عسا لابه‌رێ، و له‌و ڕۆژه‌وه به‌دواوه ئیتر
به‌عس هه‌روه‌کو سهدام ده‌یگوت بو به حیزبی قائد له‌ناو
ده‌وڵه‌ت و کۆمه‌ڵگای عێراقیدا، و بڕیاره‌کانی ئه‌نجومه‌نی
سه‌رکردایه‌تی شۆرش( مجلس قیادة الثوره) قوه‌تی قانونیان
درایه‌و هه‌موو دامو ده‌زگاکانی ده‌وڵه‌ت به دادگاکانیشه‌وه
له‌سه‌ریان بوو رێزی لێبگرن و جێبه‌جێی بکه‌ن هه‌ر بۆ زیاتر
چه‌سپاندنی ده‌سه‌ڵاتی ئه‌وحیزبه که دواتر صدام بوو به
ئه‌مین عامی ، بڕیارێکیان ده‌رکرد که‌وا کاری سیاسی له ناو
سوپاو هه‌موو هێزه‌کانی ئاسایشدا ( ئه‌من ، موخابه‌رات،
ئیتیسخبارات،ئه‌منی خاص) ته‌نها هه‌قی به‌عس بێت و ئه‌و
که‌سه‌ی بگیرێ به‌چالاکی سیاسیه‌وه بۆ هه‌ر لایه‌نێک غه‌یری
به‌عس له سێداره ئه‌درێت . له‌نیوه‌ی یه‌که‌می حه‌فتاکانا
کاتێک به‌عس و حیزبی شیوعی عێراقی په‌یماننامه‌ی به‌ره‌ی
نیشتیمانی پێشکه‌وتوخوازیان مۆر کرد یه‌کێک له‌به‌نده‌کانی
ئه‌وه‌بوو رێگه نادرێ به حیزبی شیوعی کاری سیاسی له‌ناو ئه‌و
ده‌زگایانه‌دا بکا. ده‌زگایه‌کی تری ستراتیژی که به‌عس بۆ خۆی
پاوانی کردبوو که‌رتی په‌روه‌رده وخوێندن بوو له وێش هیچ
قوتابیه‌ک وه‌ر نه‌ده‌گیرا تاوه‌کو باوه‌ڕی به بڕیاره‌کانی
کۆنگره‌ی هه‌شته‌م و نۆ یه‌م و ئه‌وانه‌ی پێشترو پاشتری به‌عس
نه‌هێنایه . هه‌روه‌ها به‌عس له‌به‌ر گرنگی ده‌زگای
عه‌دلیه‌کان که دادگاکان ئه‌گرێته‌وه ئه‌وێشی پاوان کرد
ئه‌وه‌بوو هیچ که‌سێک با باشترین موئه‌‌هه‌لاتیشی ببوایه وه‌ک
تێگه‌یشتنی قانونی و ناوبانگی باش و ده‌ست پاکی و که‌سایه‌تی
به‌هێز، که ناشێ که‌سێک بکرێته دادوه‌رو ئه‌و توخمانه‌ی تیا
نه‌بێ نه‌ده‌کرایه دادوه‌ر ئه‌گه‌ر له‌ده‌رگای په‌یمانگه‌ی
قه‌زائیه‌وه نه‌هاتایه‌ته ده‌ره‌وه ئه‌و په‌یمانگه‌یه‌ش
مه‌رجی یه‌که‌می ئه‌وه‌بوو، ئه‌وکه‌سه‌ی ده‌یویست له‌وێ وه‌ر
بگیرێ و دوو ساڵ بخوێنێ بۆ ئه‌وه‌ی یان ببێته دادوه‌ر وه‌یان
داواکاری گشتی ده‌بوو نامه‌یه‌کی له مونه‌زه‌مه‌ی
شاره‌که‌یه‌وه وه‌رگرتایه تیایا پشتگیریان بکردایه که
به‌ڕێزی ده‌مێکه به‌عسیه‌و ده‌ره‌جه‌که‌شیان تیا بنووسیایه (
نصیر ،نصیر متقدم، هه‌تا ئه‌گاته سه‌ره‌وه) بۆیه لای
ئه‌وکه‌سانه‌ی که ئاگاداری پشته‌وه‌ی ئه‌و مه‌سه‌لانه‌ن سه‌یر
نیه که قازیه‌که‌ی دادگای ئه‌نفال بۆچی ئه‌وه‌نده
میهره‌بانی له‌گه‌ڵ سهدام و هاوه‌ڵه‌کانیا ئه‌نوێنێ، ئه‌وه‌تا
جارێک به ئاشکرا پشتگیری خۆی ده‌رده‌بڕێ بۆ داکۆکی
کردنه‌که‌ی له ئاڵای ئه‌نفال، جارێکی تر پێی ده‌ڵێ جه‌نابتان
دیکتاتۆر نین ( قوربانیه‌کان دیکتاتۆر بوون )،و به‌ر ده‌وامیش
به ووشه‌ی (اخی) له‌گه‌ڵێان ئه‌دوێ ،و زیاتریش سه‌رکۆنه‌ی
شاهیده‌کان و شکاتکه‌ران ده‌کا ،و ده‌می داواکاری گشتی که
نوێنه‌ری گه‌ڵانی عێراقه له‌داگاکه دائه‌‌خا. ئاخر ئه‌و
دادوه‌ره به‌عسایانه به درێژایی35 ساڵه‌ی حوکمی به‌عس
به‌قه‌ده‌ر توکی سه‌ریان ئیمتیازاتیان هه‌بوو ، مووچه‌ی باش،
ره‌شوه‌ت، خانووی مۆدێرن ، پایه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی به‌رز ،له‌پای
ئه‌و ده‌ستکه‌وتنانه‌شیاندا هه‌ندێکیان به ویژدانێکی
ئاسوده‌وه ،ته‌سدیقی ئه‌و ئیفادانه‌یان ئه‌کرد که به‌زه‌بری
ئه‌شکه‌نجه‌و ئازار له ناو ده‌زگا ئه‌منیه‌کانا له‌ده‌می
تێکۆشه‌رانه‌وه نووسرابوونه‌وه وه‌یان به‌ده‌میانه‌وه
نووسرابۆوه، و به‌رگێکی قانونی ئوسوڵیان ئه‌کرده به‌ر کاره
ناقانونی و نا ئینسانیه‌کانی به‌عس، به‌کوردیه‌که‌ی ئه‌وانه
نیعمه‌تی سهدام چاوی کوێر کردوون ، بۆیه به‌ڕای به‌نده
خه‌تاکه له‌وانه‌وه نیه، که به‌و جۆره دادگایان کردۆته
مه‌لعه‌بی گورگه‌کانی به‌عس ، و به ئاره‌زوی خۆیان گوتاری
سیاسی تیا ئاڕاسته‌ی کۆنه به‌عسیه‌کان و ته‌کفیریه‌کان
ده‌که‌ن، و جۆش و خرۆشیان ئه‌ده‌ن بۆ زیاتر کوشتن و سووتاندن
و ئه‌و نه‌خته‌شی که خۆیان فریا نه‌که‌وتن کاولی بکه‌ن ،
خه‌تا له ئیراده سیاسیه‌که‌یه که ئه‌مانه‌تی داگای
ئه‌نفال به به‌عسیه‌ک ئه‌سپێرێ، ئه‌گه‌ر سهدام نه‌بوایه
هه‌رگیزاو هه‌رگیز نه‌ده‌بوو به دادوه‌ر، چوونکه ئه‌و جۆره
که‌سانه له‌ڕووی زانستی قانونی و ئاستی کۆمه‌ڵایه‌تیه‌وه،
له‌بنی بنه‌وه بوون.
|