سیاسهتی کات بهفیڕۆدان و فریودانی دونیا له لایهن کۆماری
ئیسلامییهوه ئیدی زهمهنی بهسهر چووه و ئهم ڕژێمه
ئێستا تووشی بنبهستێکی ههرهقهتی نێوخۆیی و دهرهکی
هاتووه. 27 ساڵ دهستهڵاتی ملهوڕانه بهسهر گهلانی
ئێراندا ئهوهی بۆ ههمووان دهرخست سهرانی ئهم ڕژێمه جگه
له مانهوه لهسهر دهور و بیرکردنهوه له قازانج و
بهرژهوهندی خۆ، هیچی دیکهیان لا گرینگ نییه ،بهڵگهش بۆ
سهلماندنی ئهو وته،فره و فرهوانه. دهکارگرتن و
خهرجکردنی سهرمایه و سهروهتی ئهم وڵاته بۆ کاروباری
گێرهشێوێنانه و ههروهها بۆگرووپهکانی تێکدهر له
خۆرههڵاتی ناڤیندا و بهفیڕۆدانی به ملیاران دۆلار له
داهاتی ئێران بۆ پڕۆپاگهندهی شیعهگهری1
له ئاستی دونیادا و بهخشینی میدالیای شانازی به کهسانی
دیکتاتۆری هاوپێڕی خۆ میناک "چاڤشێسکۆ" و "هۆگۆ چاوێز" و
پێوهندی دهگهڵ ئهو چهشنه کهسانه، بۆ خۆ سهلمێنهری
ههموو شتێکه. ئاوڕدانهوهیێکی کورت له کێشهکانی نێوخۆیی و
ناوچهیی و دهرهکی، ئهنجامی نووسینهکهمان زووتر لا خۆیا
دهکات و ڕێنماش دهبێت بۆ تێگهیشتنی باشتر و ڕوونتر له
مهبهستی نووسینهکه . بۆیه سهرهتا وردتر لا له
فێڵهکانی ڕژێم بۆ خاپاندنی بیر و هزری نێوخۆیی دهکهینهوه.
سهرانی ڕژێم ههر ساڵه و به گهلێ واده و بهڵێنی
درۆینهی ههزار ڕهنگ ، جهماوهر به دروشمێکهوه سهرقاڵ
دهکهن کهچی ئاخرهکهی جگه له درۆی ڕووت هیچی تیا بهسه
نییه . ناودێرکردنی ههر ساڵه و به دروشمێکی قهبه و
هاکهزایی وهک ساڵی ڕاژهکاری بۆ جهماوهر، ساڵی
وهرامدانهوهی داواکاری جهماوهر، ساڵی شان و شکۆ و
سهربهرزی بۆ گهل و دهیان ناونیشانی فریودهرانهی ئاوێته
به ماک و نێوهرۆکی مهزهبی و درۆینهی دی لهو چهشنه ،
بۆ خۆ ئاشکراکهری ههموو نیازێکی گڵاوی و پۆخڵی دی سهرانی
ڕژێمه. بۆیه ئیتر ئهم ڕژێمه نهک توانای خهڵهتاندنی بیر و
ڕای گشتی دونیای نهماوه بگره بیر و هزری کۆمهڵگهکهی
خۆیشی تۆزقاڵێک متمانهی پێ نییه. ڕژێم ههر کاتێک زۆری بۆ
هاتووه و ههستی به گوشاری جهماوهر بۆ سهر خۆ کردووه،
به گیرۆدهکردنی چین و توێژی لاوی کۆمهڵگه به دهرمانات و
مادههۆشبهرهکان و دهیان پهتای تاسێنهری دیکهوه، خۆی
له ملشکان و ههرهسهێنان دهرباز کردووه. ئهم سیاسهته
چهوت و کرێته بۆ نێزیکهی 27 ساڵان کاریگهر بوو و خهڵک و
کۆمهڵگهی تووشی ههزاران چهرمهسهری کرد. ئهوهی نهختێ
له نزیکهوه ئاگاداری بارودۆخی کۆمهڵگهی ئهمڕۆی ئێران
بێت لای دهردهکهوێ ئهم جڤاکه له زۆر بواراندا بهرهو
تهقینهوه مل دهنێ و ههژانێکی ترسناک ئینتیزاری دهکێشێ،
سهبهبکاری ئهو گشت نههامهتییهش پڕ ڕوونه سهرانی ڕژێمن
و بهس. به درێژایی 27 ساڵی ڕابوردوو ڕژێم چهکێکی کارای بۆ
خاوکردنهوهی جهماوهر دهکار گرتووه ئهویش مهزهبه،
بهڵام ئێستا ههمان چهک خهریکه سهری ڕژێم و سهرانی به
فهتهرات دهدا. ئهو چهکهی ڕژێم بهو ههموو ساڵانه توانی
سیاسهته دژه مرۆڤانی و گڵاوهکانی خۆی پێ بهرێته سهر
ئهمڕۆکه ئیدی بووه به مێمڵی گیانی خۆی و بهرهو تاسانی
دهبات. وادهی درۆ، تایبهتمهندییهکی ههره ڕوون لای
سهرانی ڕژێمه ساڵههای ساڵه جهماوهری پێ فریو دهدهن.
ڕوانین و وردبوونهوهییهکی سهرپێیانه له دۆخی
کۆمهڵگهی ئهمڕۆی ئێران زۆر ڕاستی و حهقیقهتی تاڵمان لا
خۆیا دهکات. مهرایی کاری و ڕووبینی ههتا به ناخی
کۆمهڵگهدا ڕۆچووه و جهوههری ڕاستی لای خهڵک بزر کردووه
، چونکه هیچ کارێک به لهکارزانی و پسپۆڕییهت ناچێته سهر.
ههتا دێ چین و توێژی خوێندهوار و چاوکراوه و ژێهاتی و
پسپۆڕی نێو کۆمهڵگه لهم وڵاته ههڵدێ و ڕوو له ههندهران
دهکات. تووشکردنی لاوان به تووش چارهنووسێکی نادیار و
تهماوییهوه وای لێ هاتووه گهنج چیدی نایهوێ ڕوو له
خوێندن بکات.
بیانووی
نووسینی ئهم بابهته ڕهنگه به ڕوواڵهت لهسهر
خڕکردنهوهی سهتهلایتی نێوماڵان له لایهن ڕژێمهوه بێت
بهڵام ڕاستیت گهرهکه بهرتهسکبوونهوهی چوارچێوهی
ئازادییهکانی تاک ههتا بهوێ چۆته پێش ئهم ئازادییه له
نێو ماڵانیشدا به جهماوهر ڕهوا نابینرێ. هۆ و
ههگهرهکانی لهگۆڕنانی ئازادییهکانی مهدهنی خهڵک له
لایهن ڕژێمهوه زۆر ڕوون و ئاشکران. گیرۆدهکردنی گهنجان
یان به واتایێکی ڕاستر لهخهوکردنی ئهوان بۆ ماوهی 27
ساڵان ،باشترین دهستهبهر بۆ تهراتێنی سهرانی ڕژێم بوو، لێ
ههنووکه ههر ئهو گهنجه خهواڵووه، ئهو لاوه
توووشکراوه، دهیهوێ به خۆدا بچێتهوه و لهو قاوخه
دهرچێ . سهرقاڵبوون به گهندهڵکاری ئهخلاقییهوه ،
بێکاری و لاعاری و سهرباربوون لای گهنجان، دوا ڕۆژانی خۆ
وهپشت سهر دهنێ. ئهمه چهن ڕهههند و لایهنێکی
نێوخۆیی کێشهکه بوون بهڵام چی له ئاستی نێودهوڵهتیدا
ڕژێم بهرهو گلۆربوونهوه و ملشکان دهبات؟ بۆ
ڕوونکردنهوهی ڕهههندهکهی دی سیاسهتی گڵاوی سهرانی
ڕژێمی کۆماری ئیسلامی ، واته ههمان لایهنی نێودهوڵهتیی
که له مێژه ئهو ههوڵهشیان تووشی شکست
هاتووه،بابهتهکه ئهونده ئاشکرایه لام وایه پێویستی به
درێژدادڕی نهبێت، ئهرچی نابێ له بیر بکهین ڕژێمی کۆماری
ئیسلامی ساڵههای ساڵ به هاودهستی چهن دهوڵهتێک و له
ڕێی گرووپهکانی کاسبکار و گهورهبازهرگانانی
نێودهوڵهتییهوه گهلێ سیاسهتی دژهمرۆیی بۆ چووه سهر و
به دهیان کهساێتی ئازادیخوازی کورد و ئێرانیی له دهرهوه
شههید کرد ،لێ ئهمڕۆ دونیا به ههموو فێڵێکی ئهوان شارهزا
بووه . ئهحمهدی نژاد(ی) گولهپاسدار که وهک گهوره
کوتهک وهدهس و سهرکوتکهری گهلانی ئێران (خومهینی) ،
دهمێک بوو ئهو دروشمهی بهرز دهکردهوه:" ئیسراییل دهبێ
له سهحنهی ڕۆژگار نهمێنێ"، ڕۆژانێکه قهیسهری لێ بووه
به کونه مشک و به ڕاسپێری ئاغای دهس گێڕی، دهم له ئاسایش
و سهقامی جیهانی دهدات و به ڕاشکاویش چهن ڕۆژ لهمهوبهر
وتی :"ئێمه بۆ هیچ وڵاتێک تهنانهت بۆ ڕژێمی زایۆنی مایهی
ههڕهشه و مهترسی نین"2
لێرهدایه دژ به یهکبوونی قسهی سهرانی ڕژێم لای ههمووان
دهردهکهوێ. سهرانی ڕژێمی کۆماری ئیسلامی ههر پێیان وایه
دهور هیچ نهگۆڕاوه و سهردهم ههر ههمان سهردهمهکهی
30-25 ساڵ لهمهوبهره. ئهوان ئێژی ههر له گوێی گادا
خهوتوون و ئاگایان لهوه نییه سهردهم سهردهمی شۆڕشی
زانیارییه و به پێش گرتن به سهتهلایتیش ناتوانن له
گوندهکهی "مهک لۆهان" دا پێش به ڕهوتی وشیاربوونهوهی
گهلانی ئێران بگرن.
لهو
دهمهوهی ڕژێمی مهلایان له ئێراندا حوکمی گرته دهس،
ههوڵی ئهوهی دا دهرکهی وڵات له ڕووی دونیای دهرێ گاڵه
بدات. بۆ؟ چونکه ئهو ڕژێمه دژ به ههمه چهشنه
کۆنڤانسیۆن و پهیماننامه و ڕێککهوتننامهیێکی نێو
دهوڵهتییه و ههڵمژینی ههوای ئازادی ڕادهربڕین له نێو
کۆمهڵگهی ئێراندا بۆته حهز و تاسهیهک بۆ هزره
ئازایخوازهکان ، ههتا بهوێ ئهو ئازادییه به مردووانیش
ڕهوا نابینرێ و ههر جاره و ژمارهیهک له شهلاتهکانی
ساختهی دهس خودی ڕژێم تهنانهت ڕهحم به کێلی سهرمهزار و
قهبرانیش ناکهن . دیاره ئهوهی لهگهڵ بهرژهوهندی
ئهواندا نهیهتهوه،ههوڵی لهنێوبردنی دهدهن و ئهو
خواست و داواکارییانهش قازانجی سهتی سهتی ئهوانی تیا
نهبێت پێملی نابن و لهژێرباری دهردهچن. کهچی ڕژێم لهم
لاوه بۆخۆ یاسا و ڕێسا دادهنێ بێ ئهوهی پرس به هیچ
تاکێکی نێو کۆمهڵ بکرێ، بۆ خۆ فتوای لادینبوون بۆ فڵانه
نووسهر و ڕووناکبیر دهردهکات لهبهر ئهوهی وهک ئهو
بیر ناکاتهوه ، پشتیوانی له فڵانه تاقمۆکه دهکات چونکه
بۆخۆی پڕچهکی دهکات و ڕهت به دهیان و سهدان گرووپ و
کهسایهتیی نێوخۆییهوه دهنێ که داوای ماف و ئازادی
بهرانبهر و یهکسان بۆ ههموو گهلانی ئێران دهکهن.
ڕهنگه ئهم کورته نووسینه پێی نهکرێ تیشک بخاته سهر
سهتی یهکی ئهو جهنایهتانهی ڕژێم به درێژایی ساڵانی
دهستهڵاتدارێتی دهرحهق به کۆمهڵانی خهڵک ئهنجامی داون
. بهڵام له ههمان حاڵدا پهرده له سهر ههندێ کردهی
تێکدهرانهی سهرانی لا دهدا که وهبزانم تا بهئێستا لای
ههمووان ئاشکرا نهبووبن.
گهر
زۆر به کورتی لا له ڕهههندی ناوچهیی سیاسهتی
تێکدهرانهی ڕژێمی کۆماری ئیسلامی بکهینهوه ،وهبزانم
ئیشارهتێک به چهن نموونه لهو پێوهندییهدا ئهودیوی
ههمان سیاسهتی ههرهس هێناومان لا خۆیا بکات.
خۆتێوهردانی ڕژێم له کاروباری وڵاتانی جینار لاپهڕهیێکی
ڕهشی دی نێو دۆسییهی سهرانی ڕژێمی کۆماری ئیسلامییه. لهو
دهمهوهی له مارسی ساڵی 2003 زایینی ئهمریکا و
هاوپهیمانانی،دوا به دوای پهلاماری سهر ئێراق ، ئهو
وڵاتهیان ڕزگار کرد و ڕژێمی دیکتاتۆری سهددامیان لهسهر
دهور لابرد و حوکوومهتی بهعسی ئهفلهقی ڕووخا، کۆماری
ئیسلامی لهبهر ئهوهی ئهمریکا دهورێکی پێ نهدا و چاک
دهیزانی جگه له ئاژاوهگێڕی، کارێکی دی لێ ناخێزێ ، گورجێ
وهخۆکهوت و له ڕێی بنکهکانی خۆ له نێو خاکی ئێراق و
ههروهها دهسته و دایهرهی تێکدهری لهو وڵاتهدا له
ههمان ڕۆژانی سهرهتای ڕزگاربوونی ئێراقهوه ئهمیش شان به
شانی گرووپهکانی تێرۆریستی و تێکدهر دهستی دایه ئالۆزکردنی
ههرچی زێتری ڕهوشهکهی ئێراق . بهڵام ههرجاره و
پیلانهکانی پووچهڵ دهکرانهوه لێ دیسان دهسبهردار
نهدهبوو و بهههمه چهشنه ئهو ڕۆڵه ڕووخێنهرهی جێ
وه جێ دهکرد. ڕژێمی کۆماری ئیسلامی ههمه جۆره بوار و
ڕێگهیێکی تاقی کردهوه. بهداخهوه لهو نێوانهدا دهیان
گرووپ و تاقمی به ناو فهرههنگی و ڕووناکبیری ڕۆژههڵاتی
کوردستانیشی وهک داره دهس دهکار گرت بۆ ئهوهی له ڕێی
ئهوانهوه نهخشه و پیلانه کرێتهکانی بباته سهر.
تووشکردنی کوردی ئهودیو(باشووری کوردستان) به تووش
ماڵکاولکهرترین مادهی هۆشبهرهوه دیاری کۆماری ئیسلامی بۆ
خهڵکی باشووری کوردستانه، کۆماری ئیسلامی مهخابن ئهو کاره
کرێتهی به هاودهستی زۆرێ له کاربهدهستانی یهکێتی و
پارتی ئهوهنده به ئاشکرا ئهنجام دهدا بڕێک لهوان
بهسهر جهستهی نیوهسڕی کوردی خۆوه سهروهت و سامانێکیان
تهڵهکه کردووه، تهنانهت کێشهکه ئهوهند هاواری بهرز
بووهوه حوکوومهتی ههرێم و کۆماری ئیسلامی
ڕێککهوتننامهیێکیان پێکهوه مۆر کرد که بڕگهیێکی
سهرهکی، بهڕێنهکرانی باره تلیاک و هێرۆئین له ئێرانهوه
بهرهو باشووری کوردستان بوو. باشووری کوردستان لهو گۆشه
نیگاوه زیانی فرهی لێکهوتووه، ڕهنگه دهرهنجامی ئهو
ههوڵه گێرهشێوێنانه ساڵهها دواتر دهرکهون و فرهتر
بهرۆکی کۆمهڵگه بگرێ . ڕژێمی کۆماری ئیسلامی که دیتی
هیچکامه له ههوڵه چهوتهکانی به تهواوهتی بۆی
نهچوونهته سهر، بۆ بهرهو پێشهوه بردنی سیاسهتهکانی
دژهمرۆڤانهی خۆ له ئێراقدا ئهمجار ڕووی کرده چهکی
مێدیایی. نزیکهی دوو ساڵ لهمهوبهر له نێو خودی کۆماری
ئیسلامیدا ڕژێم ڕادیۆیێکی به دوو زمانی عهڕهبی و کوردی دانا
به ناوی "صوت
المجاهدین".
دانهرانی ئهو ڕادیۆ له کۆنه پاسدارانی ڕژێم له نێو
دهزگهی ڕادیۆ تهلهڤزیۆندا بوون. ئهو ڕادیۆ ڕۆژانه 12-10
کاتژمێر به زمانی عهڕهبی و نێزیکهی نیو کاژێر به زمانی
کوردی بهرنامهی بڵاو دهکردهوه. ڕژێم وای دهنواند گوایه
ئهو ڕادیۆ بهرنامهی خۆ له بهغاوه پهخش دهکاتهوه و
له لایهن گرووپێکی به واتای خۆیانهوه جیهادییهوه
بهڕێوه دهبردرێ . بهڵام زۆر زوو وهک پیلانهکانی دیکهیان
ئهمجارهش فێڵهکهیان نهیگرت و دهستی پیس و تێکدهرانهیان
تهنانهت بۆ شیعهکانی ئێراقیش دهرکهوت. بۆیه دوا به دوای
سهردانهکهی نووری مالیکی و مهشههدانی بۆ تاران ،داوایان
له سهرانی ڕژێم کرد دهسبهجێ پهخشی ئهو ڕادیۆ ڕاگرن و چی
دی له دووی ههوڵی ئاژاوهگێڕانه له نێو خاکی ئێراقدا
نهبن.
به
گوێرهی ئهو ڕاستییانهی ئاماژهیان پێ کرا سیاسهتی مهلایان
لام وایه سهرباری ههڵقۆڕاندنی چهن جامه ژار،ئهمجاره
تووشی بنبهستێکی ههرهقهتی هاتووه و سهرانی ڕژێم دوا
پهلهقاژهی خۆ دهکهن. لهو نێوانهدا چۆنیهتی
بهرهنگاربوونهوه و مامهڵهی کۆڕ و کۆمهڵه جیهانییهکان
له تهک ڕژێمی کۆماری ئیسلامی،ڕۆڵی چارهنووس ساز دهبینێ.
ههل و مهرج و بارودۆخهکه بۆ گۆڕانێکی یهکجارهکی تهواو
لهباره، بهڵام تۆ بڵێی دیسان کۆماری ئیسلامی به سهدان
فرت و فێڵی دی قنیات به دونیا نههێنێ بهرهو کۆمهڵگهیێکی
دێمۆکراسییانهی سهردهم دهچێته پێش، یانهخێر ویستی دونیا
ئهمجاره ئهوه نهکهوێته بۆسهی کۆماری ئیسلامییهوه و
بۆخۆ بێته نێو گۆڕهپانهوه؟!
******************************************************************
1
مهبهست له شیعهگهری که لهم بابهتهدا ئیشارهتی
پێدراوه ئهو مۆدیلهی سهرانی ڕژێمه ساڵههای ساڵه له
ههمان ڕێگهوه به ناحهق بهسهر گهلانی ئێراندا حوکم
دهکهن و مافی کهمینهکانی دی لهژێرپێ دهنێن و ئهوهی
وهک ئهوان بیر نهکاتهوه هیچ ماف و حهقێکی پێ ڕهوا
نابینن، نموونهش ههر له "مونتهزری"یهکانهوه بگره ههتا
دهیان لایهنی دی شیعه. به هیچ لهونێ له دووی سووکێتی به
هیچ کهس و لایهنێکی مهزهبی و ... نیم . کورد میللهتێکه
به ههزاران شیعهی تێدایه و من ڕێز بۆ ههموو بههایهکیان
دادهنێم. تکایه ئهمهیان لێ تێک نهچێ.
2
سهردێڕی ڕۆژنامهی "شهرق"، ڕۆژی یهک شهممه 5 ی
شههریوهری 1385 ی ههتاوی
تاران، 8 ی خهرمانانی 2706 ی کوردی
|