|
بینینی ئه‌مڕۆی ده‌سه‌ڵاتی سیاسی و ئابوری جیهانی
سه‌رمایه‌داری بۆ که‌سانێک لێکدانه‌وه‌یه‌کی دوور له
نه‌ته‌وه‌په‌رستی و ده‌مارگرژی شوفێنستانه‌ی هه‌بێت، به
شێوه‌یه‌کی ڕوون و ساده ده‌توانێت ده‌روازه‌کانی ململانێ و
کێشه سیاسیه‌کانی ئه‌مڕۆی جیهانی سه‌رمایه‌داری به ئاسانی
ده‌رک پێبکات. نیزامی حاکم له‌مڕۆی ده‌سه‌ڵاتیدا، خۆی وه‌ک
جاران و ده‌ورانی ڕابردو به‌نێو قه‌یرانه جۆراوجۆره‌کاندا
تێناپه‌ڕێنێت
به‌وئومێده‌ی پاش ته‌واوکردنی ده‌ورانی قه‌یرانه‌که
ئارامییه‌ک بۆ ڕووی سه‌قامگیری بگه‌ڕێته‌وه، هێنده‌ی خودی
ئه‌م ده‌سه‌ڵاته چینایه‌تیه مه‌هام و ئه‌رکه‌کانی
به‌دژایه‌تی کردنی ڕاسته‌وخۆی له( نێوبردنه‌وه) سه‌رقاڵه.
جه‌نگه
ڕاسته‌وخۆ و ناڕاسته‌وخۆکان(که ئه‌مه‌ی دووه‌میان جۆری
ململانێکانی نێوان چینه‌کان نیشان ده‌دات و ململانێکان
ڕۆژانه‌یه و پاڵه‌په‌ستۆیه‌ک که دروست ده‌بێت بارانبه‌ر
جێبه‌جێکردنی ژیانێکی شایسته بۆ چینی به‌رهه‌مهێنه‌ر،
ده‌بێته هۆکاری جێبه‌جێ نه‌کردنه‌وه و به ناچاری نیزامی
حاکم چاره‌سه‌ری (قه‌یرانه‌کان)، به‌سه‌پاندنی هێزو
شه‌ڕوکوشتار وه‌ڵام به داخوازیه ڕه‌واکانی چینی
به‌رهه‌مهێنه‌ر ده‌داته‌وه). بۆیه خوڵقاندنی جه‌نگه‌کان
به‌پێی سه‌پاندنی هێزو توانای زیاترو گه‌ڕانی زیاد بۆ
دۆزینه‌وه‌ی بازاڕی (ئازاد) بۆ ساغ کردنه‌وه‌ی کاڵاکان، که
به‌جۆرێک زۆر زیاتر له پێویستیه‌کانی سه‌رجه‌م کۆمه‌ڵگا
به‌به‌رهه‌هه‌م ده‌هێنرێت و له گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا خاوه‌نانی
ڕاسته‌وخۆی به‌رهه‌م هێنه‌ران لێی بێبه‌شن و ته‌نها ژیانێکی
ئاست نزم ڕوبه‌رویان ده‌بێته‌وه، لێره‌دا ده‌سه‌ڵاتداران بۆ
ئه‌وه‌ی هه‌رچۆن بۆیان بکرێت واته وڵاتانی خاوه‌ن پیشه‌سازیه
گه‌وره‌کان و ڕکابه‌رکێی دۆزینه‌وه بۆ بازاره‌کانیان، ئه‌نجام
نه‌ک ده‌توانێت به شێوازێکی ئاشتیانه جێگه بۆخۆیان
بکه‌نه‌وه، به‌ڵکو ته‌نها ڕێگه‌ی شه‌ڕ و کوشتن ده‌که‌ن به
چاره‌سه‌ری به‌رده‌م کرانه‌وه‌ی بازاڕه‌کانیان، و تێچونێکی
بێئه‌شماری سه‌رف کردن تا جێگیرکردنی ده‌سه‌ڵاتی خۆ سه‌پاندن
به‌سه‌ر به‌رانبه‌ردا، قه‌رزاربارکردنی زۆرێکی کۆمه‌ڵگاکان و
هێشتنه‌وه‌ی باری قورسی ژیان، ده‌بێته هۆی ڕاسته‌وخۆی دانی
باجێکی گیانی زۆر و به جێهێشتنی ئابورییه‌کی تێکشکاو له نێو
شه‌ڕه‌کانیاندا.
ئه‌مڕۆ
ئیتر ده‌بێت بۆهه‌موان ئه‌و چاره‌نوسه‌ی ئاینده‌ی ژیان له‌م
سه‌رزه‌مینه ڕون بێت، که ئه‌وه نیزامی سه‌رمایه‌داری و دنیا
پڕ له ناکۆکیه چینایه‌تیه‌که‌ی نیه بتوانێت ببێت به
موژده‌به‌خشی ئاینده‌یه‌کی هێمن و به‌رقه‌رارکردنی ژیانێکی
ئاسوده به‌خشی بۆ کۆمه‌ڵگا، به‌ڵکو کارو مه‌هامه‌کانی ئه‌م
نیزامه چه‌وسێنه‌ره و هه‌ڕه‌شه‌کانیان به‌شێکی ڕاسته‌وخۆن بۆ
له نێوبردنی ئێستاو ئاینده‌ی مرۆڤایه‌تیش. ئه‌و داهێنان و
خزمه‌ت گوزاریانه‌ی تا ئێستا وه‌ک به‌شێکی پێویستیه‌کانی
خۆشگوزه‌رانی به ئه‌نجام گه‌یه‌نراوه، بۆخۆی له‌ده‌ستی ئه‌م
چینی ده‌سه‌ڵاتداره‌دا، قه‌یران و قات و قڕی و کوشتاری
بێره‌حمانه‌شی به شوێنخۆیدا هێناوه. ده‌کرێت پرسیارێکی
زیندوو بکه‌ین: ئه‌گه‌ر نیزامی سه‌رمایه‌داری به‌شوێن
خۆشگوزه‌رانی و پاراستنی ئاینده‌ی مرۆڤایه‌تیه‌وه‌یه، هۆکاری
به‌ڕێخستنی جه‌نگه یه‌ک له‌دوای یه‌که‌کانی بۆ؟ که باجه‌که‌ی
به تیاچونی ده‌یان ملیۆن ئینسان کۆتای دێت؟ ده‌لیلی ڕۆشن
بۆ ئه‌م نیزامه‌و هه‌وادارنێک به غه‌یری قازانج ئاکارێکی دیان
تێدا به‌دی ناکرێت، ته‌نها وه‌ڵامییان بۆ ئه‌م ناڕه‌واییانه‌ی
به ئه‌نجامی ده‌گه‌یه‌نن، پارێزگارکردنه له به‌ها
مرۆییه‌کان! ئه‌مه چ درۆیه‌کی گه‌وره‌یه؟
سه‌ره‌تای ئه‌م سه‌ده‌یه وه‌ک ده‌ورانی ڕابردووی مێژووه
ته‌واو شه‌رمه‌زاریه‌که‌ی نیزامه چینایه‌تیه‌کان، بێجگه له
درێژه‌دان به شه‌ڕو وێرانکردنی زۆر وه‌حشیانه، بێجگه له
هێنانی بێکارییه‌کی ئێجگار زۆر و زه‌لیل کردنی تواناییه‌کانی
ئینسان بۆ داهێنانێکی باشتر، پڕ چه‌ککردن و هه‌رچی زیاتر
گرنگیدان به دروست کردنی کارگه نوێکان بۆ به‌رهه‌م هێنانی
جۆری چه‌کی کۆمه‌ڵکوژی نوێ و وه‌ستاندنه‌وه له‌به‌رانبه‌ر
یه‌کدیدا، ئه‌م ده‌سه‌ڵاته به ئه‌ندازه‌ی ئه‌و هه‌ڵچونه
ناوه‌ختانه‌ی سروشت کاتێک خۆی ده‌دا به‌یه‌کدا و کاوله‌یه‌ک
به‌رپا ده‌کات، خودی ئه‌م نیزامه‌ش له‌م سه‌رده‌مه‌دا، هه‌مان
شێوه به‌ڵام به جیاوزتر له سروشت، ئه‌م دێت به جۆرێکی دی و
له ژیر ناسنامه‌یه‌کی شاراوه‌ی حه‌قیرانه‌دا ژیان و ئاینده
له نێوده‌بات.
لێکدانه‌وه‌کان هه‌رچۆنێک بن، وته‌ی ئه‌م سه‌رۆک و ئه‌و
پایه‌دار و ئه‌و ڕۆشنبیر و زانایه چ په‌یامێک بدرکێنن و
ئاشتی بکه‌ن به دروشمی ڕێگا مه‌ترسیداره‌کانیان، ناتوانن
ئه‌و ڕاستییه مێژوویه بشارنه‌وه، که له سایه‌ی نیزامێکی
چینایه‌تیدا و پابه‌ند بوونی ئه‌و نیزامه به دابین کردنی
سه‌رمایه‌ی زیاتر و به‌ده‌ست هێنانی زێده‌بای ببێت به ئامانجی
کۆتایی ئه‌و سیستمه، به چ جۆرێک ده‌کرێت ئێستایه‌ک و
ئاینده‌یه‌کی ڕۆشنی لێبه‌دی بکرێت. سه‌رانسه‌ری ئه‌م
سه‌رزه‌مینه له نێو ئه‌م ململانێ و شه‌ڕه چینایه‌تیه‌دایه‌و
به‌رده‌وام دژایه‌تیه‌کان و نه‌گونجانی ئه‌و نیزامه بۆ
ژیانێکی کۆمه‌ڵایه‌تی گشتی ڕونتر ده‌کاته‌وه.
ئێستا
فه‌لسه‌فه‌ی نیزامی سه‌رده‌م به سه‌رکردایه‌تی زلهێزی جیهان
(ئه‌مه‌ریکا)، ئه‌م ناوه هه‌رقلییه جێگای
ئیمپراتۆریه‌ته‌کانی مێژووی ڕابردووی مرۆڤایه‌تی ده‌گرێته‌وه
و درێژه به‌هه‌مان جیهانبینی ده‌دات، به‌ڵام به جۆرێکی
جیاواز و له نێو هه‌لومه‌رجێکی جیاوازی په‌یوه‌ندیه‌کانی
به‌رهه‌مهێنان و ئاستی گه‌شه‌کردنێک ئه‌مڕۆ ئامرازه‌کانی
به‌رهه‌مهێنان له پێشکه‌وتنێک و ده‌ورانێکی دیکه‌دایه. شه‌ڕی
دژه تیرۆر و نه هێشتنی ڕێگرانی سه‌رڕێگای ئه‌م
نه‌زمه‌نوێیه‌ی بازاڕی ئازاد، سه‌رجه‌م ئامانج داریه‌کانی ئه‌م
نیزامه‌ی خستۆته ژیر پرسیاره‌وه و ته‌نانه‌ت له نێو خودی
ده‌سه‌ڵاتیشدا ئیتر ئه‌م پێناسه‌یه خه‌ریکه مه‌قبولییه‌تی
خۆی له‌ده‌ست ده‌دات. که چیتر درێژه‌دان به کوشتن و قڕکردنی
کۆمه‌ڵگاکان له نێو ئه‌و ئایدۆلۆژیایه‌دا ناتوانێت
قه‌یرانه‌کان چاره‌سه‌ربکات، به‌ڵکو کۆتاییه‌که‌ی به‌م
شێوازه‌ی ئێستای (ئه‌گه‌رچی بۆ ده‌ورانێکیش بتوانێت درێژه
بکێشێت به‌م نه‌خشه‌یه‌ی له هه‌گبه‌که‌یدایه)، له‌گه‌ڵ
ئه‌وه‌شدا ئاستی دژایه‌تیه‌کان به‌رده‌وام له زیاد بووندایه.
ئه‌و دژایه‌تیانه‌ی ئه‌مڕۆ له ته‌واوی جیهاندا ده‌بینرێت و
ئاستی به‌ره‌وپێشه‌وه‌چونی ناڕه‌زایه‌تیه‌کان به‌رانبه‌ر
خۆپه‌رستیه‌تی نیزامی چه‌وسێنه‌ر، چونه پێشی ئاستی
داواکاریه‌کان هاوشانی پیداویستیه‌کانی ئه‌م سه‌رده‌مه بێت،
تادێت ناکامیه‌کانی ئه‌م نیزامه زیاتر به‌ره‌و تیاچون و
له‌به‌ریه‌ک هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه ده‌بات. پینه‌وپه‌ڕۆ کردنه‌کان
هه‌رچۆنێک بن و ئارایشتکردنه‌کان هه‌رچ ده‌مامکێک
به‌ڕویخۆیاندا بپۆشن، ئه‌رزی واقع چۆنه ئاوا ده‌توانن خۆیان
نمایش بکه‌ن.
شه‌ڕی
ئه‌م سه‌رده‌مه‌ی زلهێزان و نه‌یارانیان که هه‌ڵگری هه‌مان
ئامانجی چه‌وسێنه‌رانه‌یان هه‌یه بۆ چینێک که
به‌رهه‌مهێنه‌ری ڕاسته‌خۆی کۆمه‌ڵگایه، دێن لێره‌وه
سه‌نگه‌ر له‌به‌رانبه‌ر یه‌کتردا ده‌گرن و کۆمه‌ڵگه ده‌خه‌نه
نێو شه‌ڕێکه‌وه که شه‌ڕی ئه‌وان نیه. دروشمه‌کانی
به‌ره‌نگاری له نه‌ته‌وه و نیشتمان و قودسیه‌تی
بۆرژوازیانه‌ی کولتووره‌کان، ده‌توانێت چ ئاسوده‌ییه‌ک به
کرێکار و زه‌حمه‌تکاێشانێک بدات به‌رده‌وام له ژێر هه‌ڕه‌شه‌ی
بێکارکردن و بێئاسایشیدایه؟ نیشتمان و نه‌ته‌وه ده‌توانن چ
خه‌مێک که‌م بکه‌نه‌وه له ملیۆنان ئینسان جێگای ژیانیان بۆ
سبه‌ینێ ڕۆشن نیه‌و منداڵانیان له بێنازترین هه‌لومه‌رجی
ژیندان؟ ئه‌م ده‌سه‌ڵاته و هێزه‌پارێزه‌ره‌کانیان چ ڕووه
سه‌رخانه‌که‌ی بێت و چ ئه‌و هێزه بێت خه‌ریکی پاراستنی ئه‌م
نیزامه‌یه ده‌توانێت چ ئاڵوگۆڕێک به‌رپابکات له نێو ته‌فکیری
هێزگه‌لێکدا که ژنان ده‌کوژن و لابازاڕدا جۆری کاڵاکان
به‌کاریانده‌هێنن و له‌وڵاتانی دواکه‌وتوی ئیسلامیشدا وه‌ک
لاواز و بیتواناو که‌م ئه‌قڵ نیشان ده‌درێن؟ مارکس و ئه‌نگلس
زۆر به‌ڕونی وه‌ڵامی بۆرژوازیه‌ت و ئایدۆلۆژیه‌تی ئه‌و
نیزامه‌یان داوه‌ته( که ئه‌وه ئێوه‌ن کۆمه‌ڵگا به‌ره‌و
له‌شفرۆشی و به‌ره‌ڵای ده‌به‌ن، نه‌ک له‌به‌رپاکردنی دنیایه‌کی
یه‌کسانی خوازیدا که تێیدا حورمه‌ت ده‌گه‌ڕێنرێته‌وه بۆ
ته‌واوی کۆمه‌ڵگاو تاکه‌کانی). ده‌سه‌ڵاتی چه‌وسێنه‌رانه‌ی
نیزامی وه‌حشی سه‌رمایه، هه‌رچیه‌کیان بۆبکرێت بۆ زیاترکردنی
هیز و سه‌رمایه‌کانیان درێغی ناکه‌ن له‌وه‌ی چ کوشتارگایه‌ک
به‌ڕێده‌خه‌ن. ئه‌م ده‌سه‌ڵاته ڕاستگۆیه بۆ ئامانجێک به
شوێنیه‌وه‌یه‌تی، به‌ڵام ئه‌وه ناڕۆشنی و ده‌رک نه‌کردنی ئه‌و
چینه شۆڕشگێڕه‌یه به هێز و توانای خۆی که مانه‌وه
و درێژه‌دان به ژیانی نابووت کردنی خۆی هه‌ر له‌ده‌ستی ئه‌م
چینه خۆیدایه. تا بوونی نیزامی سه‌رمایه‌داری و چینایه‌تی
هه‌بێت، ده‌بێت چه‌وساندنه‌وه‌ش بوونی هه‌بێت و ته‌نها به
تیاچونی ئه‌م نیزامه ده‌کرێت ئاسوده‌یی و به‌خته‌وه‌ری بۆ
سه‌رجه‌م مرۆڤایه‌تی بگه‌ڕێندرێته‌وه و ئینسان مانانی ئینسانی
خۆی به‌دسه‌تبهێنێته‌وه!
25/01/2007
هۆڵه‌ندا
|