ئهوانهی کوردستانیان دابهش کرد و
ئهوانهی زمانهکهمان دابهش دهکهن.. يهکن.!

موحسین جوامێر

mohsinjwamir@hotmail.com

ههر لهو ڕۆژهی کوردستان دابهش کراوه، قسه نهما به زلهێزان نهڵێين، گلهیی نهما له دۆست و دوژمنی نهکهین، تانه نهما لهم و لهوی نهدهین و قوڕی دنيا نهما بۆ بهختی خۆمانی نهپێوين.. تهنانهت کوفر و ناشکوری نهما نهيکهين، موقهددهسات نهما پڕی نهدهینێ و مێژوو نهما نهيشێوێنين.. تاکه شت که توانيبێتمان تۆزێک پشووی پێوه بدهين، به هاوينان لهبهر سێبهريدا دانيشين و به زستانانيش خۆمانی پێوه گهرم بکهين، زمان بوو.. تاکه پارچهی کوردستانيش که ئهرکی پاراستنی قهوارهی کورد و زمان و کولتوورهکهی پێ سپێردرا و توانی لهگهڵ ههموو ههڵبهزين ودابهزينێکدا، بهردهوام بێت، باشووری کوردستان بوو، که بووه جێنهزهرگهی کوردان و ژوانگهی مهم و زينان، چ له مههاباد و قامشلۆ و سلێمانی و ئامهد و بادينان و ههورامان، چ لهنێو کوردێن قهفقاس و یهريڤان.

من نه خوێندوومهتهوه و نه بيستوومه زمانێک له ئهنجامی سازدانی کۆڕ و کۆبوونهوهی کۆڕی زانياريی ميللهتێک له دایک بووبێت، بهڵام بووه لهو شوێنهدا ههڵيپهرتێون و جوان و

قشت و ژيکهڵهی کهن و ئهوجا بيخهنه بهردڵان و شاییی بۆ بکهن.. له کوولهکهی تهڕی

زمانهوانیشم نه بيستووه که بۆی ههيه ڕۆژگارێک بێت ( هين ) ديالێکتێکی ههبێ، ئهوجا ( ههرامه )، پاشان ( فڵان و بێڤان )، دوايی ( واک و وانهک ) و ئهنجا ( يارۆ )، پاش ئهمه ههر يهکهو ( ئهلفوبێ ) يهکی ههبێ، ورده ورده پهرهيان پێ بدرێ و بهرودوایش ههر لههجهيهک کۆڕیکی زانياريی زمانهوانيی ههبێت، بۆ ئهوهی ـ گوايا ـ ڕۆژێک له ڕۆژان لهبهینی خۆياندا لههجهيهکی تێکهڵاو پێک بهێنن و ئهوجا بیکهن به زمانی ستاندارد ودنيای پێ بخهملێنن.. نهخێر، نهبووه شتی ئاوا له مێژووی زماناندا ڕوو بدات، يا ئهگهر قهوما بێت ئهوا تهنيا چهند زمانێکی نوێ له دايک بوونه و هيچی ديکهی لێ وهپاش نهکهوتووه، نه له ڕۆژئاوا و نه له ڕۆژههڵات.

کاتێ نووسهرێک که له گهشهسهندنی لههجاندا بۆ زمانان بێئاگايه، دهڵێ ئهگهر ـ بۆ نموونه ـ زازاکان به شێوهی خۆيان نهخوێنن، ئهوا دهبن به تورک چ له زهوین يان له ههوایه..! ئهو قهڵهمداره بهڕێزه نازانێ که ئهو بانگهوازه وا دهکات گهلێ مهی زازا ـ مادهم به دهوری زمانی ستانداردا ناخولێنهوه ـ پهيتاپهيتا بهرهو دابڕان بڕۆن، ههر ئهوهندهت زانی بوون به قهومی زازا، ئهوانيديکهش لێی دهبنه ئامۆزا.. که ئهو ههستهش پهيدا بوو و له نێو دڵاندا زا، ئهوا زیانهکهی بۆ کورد يهک شته، ئهگهر ببن به تورک يان به گهلێکی تازه.. بۆيه زۆر گرنگه سهردار و ڕۆشنبيری کورد چ ئهوهی له خوارێیه يان له ههورازه، مهترسيی ئهو تێزه ناعيلمی و ناواقيعييانه باش دهرک بکا، بهر لهوهی بڵێین کار لهکار ترازا.!

له بهرنامهيهکی تايبهتیی تهلهفزيۆنيدا، نووسهرێک که چهند کتیبێکی به لههجهی زازا نووسيوه، له وهڵامی پرسيارێکدا گوتی : ئێمهی کوردی زازا، کار لهسهر ئهوه دهکهين بهر لهههر شتێک لهچوارچێوهی لههجهکانی زازادا لههجهيهکی ستاندارد ههڵبژێرين، پاشان بۆ تهرجهمهکردنی بهرههم و کتێبهکانمان بۆ سۆرانی و کرمانجی ـ بۆ نموونه ـ کۆميتهيهکی هاوکار دروست بکهین و دایبڕێژين..؟! .. شهل نييه پای شکاوه.! ههر يهکێک ـ ههتا ئهگهر له زانستی زمانيشدا دهستوپێ سپی و چهچهپل بێت ـ له قسهی گۆرێن ورد بێتهوه، دهزانێ ئهو کاره بۆ دروستکردنی زمانێکی ديکهيه نهک کوردی، ئهگهرچی بۆ ماوهيهکيش ناوی کوردی دهخۆ بگرێت، ههروهک ههنووکه ئهم دياردهيه له ئهوروپا سهری ههڵداوه و له سۆنگهی ئهمهوه يهک زمانی کوردی بووهته زمانی سۆرانی و بادينی و کرمانجی و زازايی و فهيلی و ههتا دێ، چ له شار و چ له دێ.. ئهگهريش کار ئاوا بڕوات، ئهوا ههمان ڕهوشی له کۆندا بهسهر زمانهکانی ديکهدا هات، بهسهر کورديیشدا دێت، بێ کهم و زیاد.. تاکه جياوازييش له نێوان ئهوسا و ئێستهدا ئهوهیه پێشان به شێوهيهکی هاکهزایی ( عهفهوی ) بوو، کهچی ئێسته به ئهنقهست و ئاگاداری.

وا بزانم ههنگاوی گهورهمان هاوێشتبوو، تا ئێستهيش نه خراپه، بهڵام ئهو دهنگانهی لێرهولهوێ ڕاست دهبنهوه، ئهگهر بێتوو سهر بگرن و بهخۆياندا نهچنهوه، زيانێکی پشتشکين بهر داهاتوو و ناسنامهمان دهکهوێت، بگره ئهستێرهی کوردايهتی و کوردستانييهتمان دهکهوێته لێژی و له سهرگهردانی بترازێ چيديکه ناچنينهوه.. جگه لهوهی ئهو كات هيچ جياوازييش له نیوان ئهو هێزانهی له دێرزهماندا کورديان وهک وڵات دابهش کرد و ئهو پيلانه خۆماڵييهی ئێسته بهدهستی کورد پياده دهکرێت، به کردنی به چهند لههجه و بنلههجه، نامێنێت، بگره ئهوهيان زۆر مهترسيدارترو داپڵۆسێنهرتره، چونکه دهمانکات به پارچهی چکۆلانهتر و ههشبهسهرتر.. ئهوسا شایهنی ئهوه دهبين نهياران پێمان بێژن : ساوارێ ناخۆن ئهی ميللهتی له داهاتوو نهگهيشتوو.!