خوێندنه‌وه‌یه‌ک بۆ دیجله‌ی هزری به‌رێز  دکتۆر مارف خه‌زنه‌دار
ئه‌رده‌ڵان عه‌بدوڵڵا

 

دیجله‌ی هزرم ، کتێبێکی نوێی به‌رێز دکتۆر مارف خه‌زنه‌داره‌ . ئه‌م کتێبه‌ بریتیه‌ له‌ کۆمه‌ڵێک ووتار که‌پێشتر ‌له‌ گۆڤاری گوڵان نووسیویه‌تی . پاش خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م کتێبه‌ ، کۆمه‌ڵێک پرسیارو سه‌رنج لام گه‌‌ڵاڵه‌ بوو. هه‌ربۆیه‌ پێم خۆش بوو به‌م ووتاره‌ ده‌ریانبخه‌م .

پێشه‌کی ئه‌وه‌ی ‌ سه‌رنجی راکێشام ، بۆچی سه‌رۆقادر پێشه‌کی بۆ ئه‌م کتێبه‌ ده‌نووسێت ؟؟!! ئایا دکتۆر مارف ، پاش زیاتر له‌ 40 ساڵ له‌ نووسین و  کار وچالاکی هه‌مه‌جۆری سیاسی و ئه‌ده‌بی ، ناتوانێت خۆی پێشه‌کی بۆ کتێبه‌که‌ی بنووسێت ؟؟!! . به‌بڕوای من، دکتۆر به‌م پایزی ته‌مه‌نه‌وه‌ پێویستی به‌م مووجامه‌له‌یه‌  نه‌بوو.

 

د. م.* و کاری وه‌رگێڕان‌

 له‌چه‌ند ‌شوێنێکدا  دکتۆر  باسی وه‌رگێران و کێشه‌کانی ده‌کات . د.م. ده‌ڵێت ( به‌داخه‌وه‌ هه‌تاوه‌کوو ئێستا هیچ له‌شاکاره‌ گرنه‌کانی جیهان ، وه‌رنه‌گێراونه‌‌ته‌ سه‌رزمانی کورد .ل75 ) پاشان  ‌ره‌خنه‌ له‌زمانی نووسینی ئه‌و وه‌رگێرانه‌ ده‌گرێت ، که‌ له‌ زمانی دووه‌مه‌وه‌ وه‌رگێران ده‌که‌ن .ڵ76. لێره‌دا ده‌بێت بپرسین ، ئایا به‌رێزیان بۆچی هه‌تاوه‌کوو ئێستا یه‌کێک له‌شاکاره‌ گرنگه‌کانی جیهانی وه‌رنه‌گێراوه‌ ‌؟! خۆ به‌رێزیان ماوه‌ی 40 ساڵێکه‌ زمانی رووسی ده‌زانێت. وه‌لێ بۆچی برایانی کارامازۆف یان جه‌نگ و ئاشتی ،  وه‌رنه‌گێرا بۆ زمانی کوردی؟! . له‌لایه‌کی تره‌وه‌ ئایا کار و نووسینه‌کانه‌کانی دکتۆر زۆرته‌واون؟! .بۆ نموونه‌  دکتۆر که‌ زمانی ئینگلیزیش ده‌زانێت ، که‌چی هاتووه‌  به‌ دایکه‌ تێرازه‌ ده‌ڵێت پوره‌ تێرازه ل.18‌ !! Mother  واته‌ دایک. له‌هیچ زمانێکی جیهاندا به‌ دایکه‌ تێرازا نه‌ووتراوه‌ پوره‌ تێرازه‌ !!. یان ده‌ڵێت خۆشه‌ویسته‌ عاره‌به‌که‌ی دایانا ، له‌دوارۆژدا ده‌بوو به‌برای مه‌لیکی به‌ریتانیا ل 19!! ئه‌مه‌ش هه‌ڵه‌یه‌ ، چونکه‌ له‌دوارۆژدا کابرا ده‌بوو به‌( زڕ باوکی )مه‌لیکی به‌ریتانیا . یان به‌ (باندی مافیا)  ده‌ڵێت ( تیپی مافیا )  ل .125 .  ووشه‌ی (تیپ) بۆ وه‌رزش به‌کارده‌هێنرێت وه‌کوو ( تیپی دووگۆڵی، تیپی باسکه‌،،،) . تیپ  بۆ باندی مافیا به‌کارناهێنرێت. ده‌ڵێت ووشه‌ی فاشی مانای (باوه‌شێک دار!!)ده‌گه‌یه‌نێت. ل . 184. راستیه‌که‌ی ووشه‌ی فاشی ، ووشه‌یه‌کی ئیتالی کۆنه‌ ،مانای ( کۆمه‌ڵ یان یه‌کێتی ) ده‌گه‌یه‌نێت .

 

د. م . و ڕه‌خنه‌ 

دکتۆر ده‌ڵێت :  که‌ده‌ڵێم ره‌خنه‌ مه‌به‌ستم ئه‌وه‌یه‌ هی زانستیانه‌ . ڵ 104 .  یان ده‌ڵێت : من ده‌ڵێم ره‌خنه‌ هه‌یه‌ به‌ڵام زۆر زۆر کزه‌ . ل 105 . پاشان ره‌خنه‌ له‌ زمانی ره‌خنه‌گران ده‌گڕێت و  به‌ زبرو ناشرین ناویان ده‌بات . که‌چی به‌رێزی کاتێک نووسه‌رێک ره‌خنه‌ی ‌ئه‌وه‌ی لێگرتووه‌ که‌ له‌کوردیدا ( به‌ ترێی ره‌ش ده‌ووترێت ترێ ره‌شکه‌ ) ، له‌وه‌ڵامی ئه‌و نووسه‌ره‌دا ده‌ڵێت : (ده‌وه‌ره‌ ئه‌م که‌ره‌ له‌و قوراوه‌ ده‌ربێنه‌ ) ل. 105 . له‌شوێنێکی تردا پێی ده‌ڵێت . ئه‌م فه‌قیره‌ ل 204 . ده‌بوایه‌ دکتۆر ئه‌م ده‌سته‌واژه‌ بازاڕی و ناشرینانه‌ ی به‌کارنه‌هێنایه‌ . ده‌بێت هه‌مووکاتێک نووسه‌ر له‌ ئاست ره‌خنه‌دا ، سنگ فراوان بێت . ئاخر گه‌ر ره‌خنه‌ نه‌بێت ، ئێمه‌ ئیتر چۆن پێشده‌که‌وین ؟!. پاشان نووسه‌ر نابێت که‌پوو بڵندبێت.   

 

 

د. م . و ئینگلیز

ئه‌وه‌ی که‌ من هه‌ستم پێکرد، د.م. زۆر هه‌واداری ئینگلیز و پیاوه‌کانیه‌تی .  هیچ نووسه‌رێکی کوردم نه‌دیووه‌، بێت وه‌سفی داگیرکه‌رانی کوردستان بکات . ئاخر ئامانجی یه‌که‌می داگیرکه‌ر، دزین و تاڵانکردنی ووڵاته‌ داگیرکراوه‌که‌یه‌ . که‌چی د.م . زۆر عه‌جیب وه‌سفی ئینگلیز و سیاسه‌ته‌کانیان له‌ هه‌ولێر وکوردستاندا ده‌کات . ل .255 . له‌هه‌مان کاتیشدا زۆر به‌ تۆفیق وه‌هبی و چرچڵ سه‌رسامه‌  ل 270 . ل . 82 . له‌کاتێکدا ئێمه‌ی کورد ، ئینگلیزه‌کان بوون به‌سه‌ر چوار ووڵاتی وه‌حشیدا دابه‌شیان کردین . باوه‌ڕناکه‌م هیچ گه‌لێک هێنده‌ی ئێمه‌ی کورد به‌ده‌ستی ئیگلیزه‌وه‌ چه‌وسابێته‌وه‌ ،که‌چی دکتۆریش وه‌سفیان ده‌کات و باسی پیاوه‌تی و چاکه‌ی ئینگلیز ده‌کات .

 

د. م . و چرچڵ 

 

ئه‌وه‌ی جێگای سه‌رنجه‌ ، د.م. زۆر به‌ چرچڵ سه‌رسامه‌ . ده‌ڵێت چرچڵ . که‌سێکی ژیرو نوووسه‌ر و هونه‌روه‌ر و سووپایی و سیاسیه‌کی گه‌وره‌یه‌ ل . 84 . له‌لایه‌کی تره‌وه‌، د. م. رازی نییه‌ که‌ هیتله‌رو چرچڵ له‌یه‌ک ریزدا دابنرێن .  ده‌ڵێت : به‌ دڵ و ده‌روون و ویژدانی مرۆڤایه‌تی ، هه‌رگیز پێمان خۆش نییه‌ ئه‌م واوی عه‌تفه‌ بکه‌وێته‌ نێوان چرچڵ و هیتله‌ره‌وه‌ . ل 82 .  به‌داخه‌وه‌ د.م.  شاره‌زایی ته‌واوی له‌سه‌ر ئه‌م گه‌وره‌ تاوانباره‌ی مێژوو نییه‌.  چرچڵ له‌ سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی بیستدا، وه‌زیری کۆڵۆنیاکانی ئینگلیزبوو . واته‌ به‌رپرسی سه‌ره‌کی له‌ دزین و تاڵانکردنی گه‌لانی جیهان بوو. چرچڵ پێی وابوو ئاساییه‌ له‌ دژی‌ گه‌لی کورد و ئه‌فگانی ، گازی کیمیایی به‌کاربهێنرێت ، چونکه‌ به‌ بڕوای ئه‌و، کورد و ئه‌فگانی  دوو گه‌لی وه‌حشین  ** . چرچڵ  هه‌روه‌کو هیتله‌ر پێی وابوو ، ده‌بێت گه‌لی ئینگلیز له‌ ( حیز و شێت و قه‌ره‌ج و سه‌قه‌ت ) پاکبکرێته‌وه‌ ***.   که‌پاشتریش بوو به‌ سه‌رۆکی وه‌زیرانی ئینگلیز. له‌جه‌نگی دووه‌می جیهانیدا ، به‌ دڕنده‌ترین شێوه‌ له‌ دژی ئه‌ڵمانه‌کان شه‌ڕی کرد. هه‌ر ئه‌و قاره‌مانه‌ بوو ، که‌ فه‌رمانی بۆمبارانکردن و وێرانکردنی شاره‌کانی ئه‌ڵمانیای دا . ته‌نها له‌ شاری درێسدن زیاتر له‌ 130 هه‌زار خه‌ڵکی سیڤیلی ئه‌ڵمانی شه‌هید کرد. جگه‌ له‌وه‌ی چرچڵ به‌بێ گوێدانه‌ وویست و خواستی گه‌لان . جیهانی دابه‌شکرد و چه‌ندین سنووری دروستکراوی بۆ گه‌لان دروستکرد . که‌هه‌تاوه‌کوو ئه‌مرۆش هۆکاری سه‌ره‌کی هه‌موو جه‌نگێکی جیهانه‌ . هه‌ر ئه‌و گۆربه‌گۆره‌ پاش ئه‌وه‌ی له‌ هیندستان ده‌ریانپه‌ڕاند، ووتی : ( راسته‌ ئێمه‌ به‌شێکی زۆری کۆڵۆنیاکانی جیهانمان له‌ده‌ستچوو، به‌ڵام هه‌تا سه‌دساڵی تر کێشه‌مان بۆ ئه‌و وڵاتانه‌ به‌جێهێشتووه‌.) . ئه‌وه‌ چرچڵ بوو کوردی به‌سه‌ر چوار وڵاتدا دابه‌شکرد . ئیتر نازانم بۆچی د.م . وه‌سفی ده‌کات و رازی نابێت وه‌کو تاوانبارێکی مێژوو سه‌یربکرێت ؟! .

 

د.م  و سۆڤێت و کۆمۆنیست .

د.م. پاش رووخانی سۆڤێت ئینجا وێرای ره‌خنه‌ له‌ سۆڤێت و ستالین بگرێت . ( کوشتن و بڕین و به‌ندیخانه‌ و ئۆردووگای ئێش وئازارو برسی کردن و له‌ سێداره‌دان ، ده‌م کوت کردن و سانسۆر،،،ل124 . ) پاشان ده‌ڵێت : ( ئه‌وه‌ی ستالین کردی له‌کرده‌وه‌ی نازی و فاشییه‌کان ده‌چوو.ل124 ) . جگه‌ له‌وه‌ش باسی دادگاکانی مۆسکۆ ده‌کات . ل . 234 .  ‌ له‌هه‌موو‌شی سه‌یرتر وه‌سفی ترۆتسکی ده‌کات و ستالینیش به‌ کوشتنی تاوانبار ده‌کات .ل 146 هه‌رچه‌نده‌‌ د.م. ناوه‌که‌شی به‌هه‌ڵه‌ ده‌نووسێت . ده‌ڵێت ناوی ( لێڤ ترۆتسکی) . راستیه‌که‌ی لیۆن ترۆتسکی یه‌ . 

 

که‌چی کاتێک له‌ دهۆک له‌ کۆرێکدا لێی ده‌پرسن ، بۆچی چه‌ند وه‌خته‌ د.م. باسی خراپی و چه‌وتی ستالین و سۆڤێتی نه‌کردووه؟!‌. له‌وه‌ڵامی ئه‌م پرسیاره‌دا  ده‌ڵێت :

( بۆ پیاو هه‌بوو بوێری ڕه‌خنه‌ له‌ کۆمه‌ڵی سۆڤێت بگرێ له‌ دوای 14 ی ته‌مووزی 1958 یا 11 ی ئاداری 1970 !!.ل268. ) . یه‌کێک نه‌زانێت واده‌زانێت ‌ له‌ساڵی 1958 وه‌ تا 1970 ، کۆمۆنیسته‌کان حوکمی عێراقیان کردووه‌. به‌ بڕوای من ئه‌مه‌ خۆدزینه‌وه‌یه‌ له‌ راستی ووتن. ئاساییه‌ گه‌ر بڵێیت ( من ئه‌وکاته‌ باوه‌رم به‌ سۆڤێت و ستالین ‌بوو، زۆر زۆر ئاساییه‌ گه‌ر بڵێیت من هه‌ڵه‌ بووم ) . پاشان چۆن ده‌بێت نووسه‌ر له‌ ووتنی راستیه‌کان بترسێت ؟! .

 

د.م . و په‌نابه‌روجالیه‌ی کورد و ئازادی سیاسی

 د.م ده‌ڵێت : ( هیچ خوێنده‌وارێک ده‌می نه‌بستراوه‌ و قه‌ڵه‌می نه‌شکێنراوه‌ !!..ئه‌گه‌ر ئاووکاره‌با نه‌بووبێ یاخه‌ڵکی به‌مانگ تامی گۆشتیان نه‌کردبێ ، بۆهه‌مووان بووه‌، له‌به‌رئه‌وه‌نازانم تاچه‌ند زاراوه‌ی "په‌نابه‌ری سیاسی"  بۆئه‌وخه‌ڵکه‌ی له‌ساڵی1991ه‌وه‌ ڕوویان کردۆته‌ ده‌ره‌وه‌به‌کارده‌هێنرێ! وابزانم بۆ که‌س .. ل 16 و17 ). به‌ گشتی د.م . پێی وایه‌ ئه‌وخه‌ڵکانه‌ی که‌ کوردستانیان به‌جێهێشتووه‌ ، هیچ کێشه‌یه‌کی سیاسیان نه‌بووه‌و، ته‌نها به‌ دوای گۆشت و ئاووکاره‌با و به‌ختیاریدا ده‌گه‌رێن . من نازانم بۆچی د.م . ناپرسێت کێ سه‌به‌بکاری ئه‌و وه‌زعه‌یه‌؟! ئایا گه‌ر خه‌ڵکی ژیانی خۆش بێت ، وڵاتی خۆی به‌جێده‌هێڵێت ؟! . ئه‌وه‌ی که‌ جێگای سه‌رسوورمانه‌ ، د.م. ده‌ڵێت ( قه‌ڵه‌می که‌س نه‌شکێنراوه‌و ده‌می که‌س نه‌به‌ستراوه‌!!!) . مانگ نییه‌ له‌ رۆژنامه‌و سایته‌کاندا ، هه‌واڵی گرتن و رفاندن و لێدان و کوشتنی ، نووسه‌ران و رۆژنامه‌وانان نه‌بیستین . ئیتر نازانم چۆن د.م . توانی ئه‌م رسته‌یه‌ بنووسێت ؟! یان تۆ بڵێیت ئاگای له‌وه‌زعی هه‌ولێر وکوردستان نه‌بێت ؟! . 

 

د.م . که‌مه‌نه‌ته‌وه‌کان

د.م زۆر به‌سووکی سه‌یری که‌مه‌نه‌ته‌وه‌کانی جیهان ده‌کات و، دژی ئه‌وه‌یه‌ کێشه‌ی کورد ، به‌کێشه‌ی که‌مه‌نه‌ته‌وه‌کانی تر بشوبهێنرێت . د. م . ده‌ڵێت ( ئه‌مه‌ بۆچ به‌روارد بکرێ له‌گه‌ڵ کۆسۆفۆ ، ئه‌مانه‌ ته‌نیا ئۆتۆنۆمیان ده‌وێ ، هه‌موو داغستان هێنده‌ی شاری هه‌ولێر و ناوچه‌وی سۆران نابێ و ژماره‌یان دوو میلیۆن که‌متره‌ و 35 نه‌ته‌وه‌ی تێدایه‌ و به‌ 15 زمان رۆژنامه‌و کۆوار ده‌رده‌که‌ن. ئه‌مانه‌و ته‌یمووری رۆژهه‌ڵات وچه‌چان و هی تریش کۆبکه‌یته‌وه‌ ژماره‌یان ناگاته‌ نیوه‌ی کورد. ل136 . ) به‌ بڕوای د.م هه‌رنه‌ته‌وه‌یه‌ک بچووک بوو ، ده‌بێت مل که‌چ و کۆیله‌ی نه‌ته‌وه‌ گه‌وره‌کان بێت . ئه‌م ئه‌ر‌گومێنته‌ ، هه‌مان ئه‌رگوومێنتی نه‌ته‌وه‌ داگیرکه‌ره‌کانی کوردستانه‌ ، چونکه‌ ئه‌وانیش ده‌ڵێن ، ژماره‌ی کورد که‌مه‌و به‌ چه‌ندین شێوه‌ قسان ده‌که‌ن و ناتوانن حوکمی خۆیان بکه‌ن. د.م . دژی جیابوونه‌وه‌ی داغستانه‌ له‌ رووسیا ل.114 . گه‌ر به‌بچووکی بوایه‌ ، خۆهه‌موو ئینگلیزو وڵاته‌که‌یان ، هێنده‌ی ولایه‌تێکی هندستان نابن ، که‌چی بۆماوه‌ی 400 ساڵ ئه‌و وڵاته‌یان داگیرکردو تاڵانکرد .هه‌موو نه‌ته‌وه‌یه‌ک ماڤی ژیانی خۆی هه‌یه‌ ، هه‌موو گه‌لێک ماڤی خۆیه‌تی ، ده‌وڵه‌ت و سنووری تایبه‌تی خۆی هه‌بێت . ئێمه‌ی کورد ده‌بێت هه‌موو کاتێک پشتگیری گه‌لانی ژێرده‌سته‌ بکه‌ین ، چونکه‌ خۆمان ئازاری داگیرکه‌رمان زۆر چه‌شتووه‌. ئێمه‌ نابێت به‌ که‌پوو بڵندیه‌وه‌ سه‌یری که‌مه‌نه‌ته‌وه‌کانی تر بکه‌ین ، ده‌بێت هه‌مووکاتێک به‌چاوێکی رێزه‌وه‌ سه‌یری گه‌لانی تر بکه‌ین.  هه‌ربۆئاگاداری د.م ، ته‌یمووری رۆژهه‌ڵات پێش چه‌ند ساڵێک له‌مه‌وپێش ، بوون به‌ خاوه‌نی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ.  کۆسۆڤۆش ئه‌م ساڵ رزگاری ده‌بێت و ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆداده‌مه‌زرێنێت ، که‌چی هێشتا کوردیش فیدراڵیه‌تی وه‌رنه‌گرتووه!!!!!‌.  

 

له‌کۆتایدا هیوادارم که‌ د.م . به‌ دڵێکی فراوانه‌ ئه‌م سه‌رنجانه‌ی من وه‌ربگرێت . هیوای پێشکه‌وتن و  سه‌رکه‌وتنی بۆ ده‌خوازم . 

 

سه‌رچاوه‌ و په‌راوێز:

 

. دکتۆر مارف خه‌زنه‌دار . دیجله‌ی هزرم . ده‌زگای چاپ و بڵاوکردنه‌وه‌ی موکریانی . هه‌ولێر . چاپی دووه‌م.به‌رگی یه‌که‌م .  2006 . 

 

* د.م . واتای دکتۆر مارف .

** 501 سنة الغزو مستمر . نعوم تشومسکی . ترجمة : می النبهان . دار المدی . دمشق. سوریا. 1999 . ص. 43 .

*** هه‌م

           

 

05/07/2007

 

goran@dengekan.com

 

dangakan@yahoo.ca