خستنهڕووی دۆزی کورد و، داکۆکی و بهرگریکردن لهسهر
رهوابوونی و، بهرپهچدانهوهی نووسهره شۆڤینی و تهسك
بینهکانه عهرهب، بهشێکی سهرهکی ئهو ئهرکانهی که
کاك قهیس قهرهداغی گرتوویهته ئهستۆ. ههڵبهته، کاك
قهیس به ههردوو زمانی کوردی و عهرهبی دهنووسێت و،
نووسینهکانی بواره سیاسی و ئهدهبی و رۆشنبیرییهکان
دهگرنهوه و، شوێنی خۆی له ماڵهپهڕ و رۆژنامه و گۆڤاره
عهرهبییهکاندا کردۆتهوه و، به قهڵهمێکی ناسراو لهناو
نووسهر و رۆشنبیرانی عهرهبدا دهژمێردرێت. کاك قهیس که
خاوهن ئهزموونێکی رۆژنامهگهریشه، ئێستا دانیشتووی
ئهڵمانیایه و، وهك نووسهرێکی چالاك و ئهکتیڤ بهردهوامه
له نووسین و خزمهتکردنی دۆزی رهوای نهتهوهکهی، کوردستان
راپۆرت له نزیکهوه دواندی و، کۆمهڵه پرسیارێکی خسته
بهردهمی و، ئهم دیمانهی لێکهوتهوه.
کوردستان راپۆرت: سیاسهتی کورد لهسهر ئاستی ناوچهکه تا چ
رادهیهك رۆڵی پێویستی خۆی دهگێڕێت؟
دیاره مهبهست له ناوچهی رۆژههڵاتی ناوهڕاسته که
کوردستان پێکهاتێکی سهرهکیهتی، بۆیه دهبێ ههم
کاربهدهستانی کوردستان و ههم وڵاتانی ناوچهکه ئهم
راستیه بزانن و له سهر بناخهی گرنگی ئهم خاڵه مامهڵه
له گهڵ سهرجهمی کێشهکان بکهن، بهڵام له ڕوانگهی
پێشینهی رۆڵی کورد له ههڵسوڕاندنی سیاسهتی خۆی
لهوبارهیهوه شێوهیهک له کهمتهرخهمی و بێبایهخی و
نهزانینی گرنگی قۆناخهکه بهدی دهکرێت ، هێڵی بهیانی له
نێوان لایهنێک و لایهنێکی دیکه، سیاسهتمهدارێک
سیاسهتمهدارێکی دیکه، بهرزی نزمیهکی ئاشکرای لێ
بهدیدهکرێت که ئهگهر شتێک بگهیهنێ پهرتهوازی و
نهبوونی گوتارێکی شهفاف وئاشکرا دهگهیهنێ که بێگومان درز
دهخاته نێوان و کهلێنێک بو پهرینهوهی دژوار ههڵدهکڕێنێ
که جۆرێک له ڕهشبیبی له لای تاکی کورد بهجێدێڵێ.
کوردستان راپۆرت: ئایا دیبلۆماسییهتی کورد لهسهر ئاستی
نێودهوڵهتی توانیوێتی رۆڵی خۆی بسهپێنێت یان ههر به قسه
دڵی خۆمان خۆش دهکهین؟
زۆر بهڕاشکاوی ئێژم، تائێستا شتێکی تۆکمه نیه نێوی
دێبلۆماتهتی کوردی پێ ببهخشین، ئهوهی تا ئێستا بووه
نمایهندهێتی پارتهکانی
نێو کوردستان بووه له وڵاتانی یهکێتی ئهوروپا و وڵاته
یهکگرتوهکانی ئهمریکا، له دوای ههرهسی ڕژێمی بهعس و
دامهزراندنی عێراقی نوێ بۆ یهکهمین جار له مێژووی کوردا
چهندین کورد پۆستی باڵوێزیان وهدهست هێنا، له پاڵ
ئهوهشدا پۆستی جێگریی باڵوێز و کونسڵی به چهندین کهسیتر
بهخشرا ، له ئاستی ئهم وهرچهرخانه نوێهدا چاوهڕوانی
ئهوه دهکرا کورد به شێوهیهکی فهرمی بچێته ناو دونیای
دۆبلۆماسیهوه و لهو ڕێگهوه خزمهتی کێشهی گهلی کوردستان
بکرێت، کهچی لهدهستدانی ئهم دهرفهتهش هاته سهرباری
لهدهستدانی دهیان دهرفهتی مێژوویی تر، چونکه دهستنیشان
کردنی کهسایهتیهکان کهوتنه ژێر فاکتهری خزمایهتی و
حیزبایهتی که بهردی بناخهی ئهو گهندهڵیه یه که
ئهزمونی گهلهکهمانی خستوهته ژێر مهترسی، ئهمهو له
نێو ئهو باڵوێزخانه عێڕاقیانهدا تا ئێستاش نوسینگهی
تایبهتی بۆ ههرێمی کوردستان دانهنراوه، ئهوهش له کهم
تهرخهمی بهولاوه هیچی تر ناگهیهنێ، ئهگینا، دهستوری
ههمیشهیی عێڕاق ههمو ڕێگایهکی بۆ ئهم جۆره کارانه خۆش
کردووه، ههم زمانی کوردی تێێدا فهرمیه و ههم ههرێمی
کوردستانیش تایبهتمهندێتی خۆی ههیه، ئهمه لهکاتێکدا روو
دهدات که پۆستی وهزارهتی دهرهوهی عێڕاق به دهستی
کورده، جا بۆیه دهبێ بێژین تا رۆژی ئهمرۆش شتێک نیه ناوی
بنێێن دیبلۆماسی کوردی .
کوردستان راپۆرت: سهرمایه و وهبهرهێنهران روودهکهنه
کوردستان و، له ههمان کاتیشدا تۆپ و گوللهی تورکیا و
ئێرانیش ئاراستهی دهکرێن، ئایا دهکرێت لهژێر کاریگهری ترس
و دڵهڕاوکێدا بنیات و ئاوهدانکردنهوه ئهنجام بدرێت؟
تۆپبارانی تورک و عهجهم ئیفلاسی ههردو دهوڵهتی تورکیا و
ئێران دهگهیهنێ له ئاستی ئهو وهرچهرخانه مێژووییه ی
که حهتمهن کوردستان له شتوفهی به دهوڵهت بوون نزیک
دهکاتهوه ، تۆپباران کردن نهک ڕهوڕهوهی بۆ پێشهوه چوون
پهک ناخات، بهڵکو ئهوه دهگهیهنێ که ئهو دوو وڵاتهی
تاوهکو ئێستا بهربهست بوونه له پێش بزوتنهوهی خهڵکی
کوردستان، ئێستا وا دوا بزماری خۆیان له نهعشی دهسهڵات و
خۆسهپاندنیان به سهر کورد دهکوتن، ئهم ڕاستیهش
ههڵقوڵاوی ههست و نهست نیه، بهڵگهش ئهوهیه که خاوهن
سهرمایه و فیرما گهورهکان نه قاچیان له کوردستان بڕیوه
و نه له کوردستان کشاونهتهوه، ئاشکراشه لای ههموان که
خاوهن سهرمایه ههمیشه باری خۆی له کهشوههوای ئارام و
گونجاودا دهخات، ئهوان ئهگهر دهستدرێژی ئهو دوو وڵاته
به جدی وهربگرن بێ یهک و دوو وڵات بهجێ دێڵن، بهڵام ههم
ئهوان و ههم ئێمه و ههموو لایهنێک سوور دهزانن که
دهستدرێژی کردن سنووری ههیه، کۆمهڵگای نێونهتهوهیی دانی
به بوون و ههڵسوکهوتی ههرێمی کوردستان ناوه و ڕهفتاری
نهگونجاو و نالهباری ئهو دوو دهوڵهتهی پێ ئهزم ناکڕێت،
بۆیه من به ڕاشکاویهوه ئێژم تۆپبارانی ناحهزان چۆک
بهئاوهدانکردنهوه دانادات ئهگهر کرمی گهندهڵی ناوخۆی
خۆمان پرۆژهکانی ئاوهدانی نهرزێنن.
کوردستان راپۆرت: له کاتێکدا که قسه له کۆتایی هاتنیPKK
وهك هێزێکی سیاسی سهرهکی سهر گۆڕهپانی کوردستانی باکوور
دهکرا، کهچی ئێستا تورکیا و میدیاکانی دههۆڵێکی والێدهدهن
ههروهك ئهوهیPKK
ده ئهوهندهی سهرهتاکانی نهوهدهکان بههێزتربێت،
مهبهستی تورکیا لهم کاره چییه؟
ههر وهکو رژێمی عێڕاقی پێشوو بهو دهردهوه سهری نایهوه
که کۆتایی به بزوتنهوهی کورد بهێنێ و بۆ ئهو مهرامهش
ههرچی ڕێگا ههیه گرتیهبهر تا گهیشته جهنگی جینۆساید ،
رژێمی تورکیاش وا دیاره ههمان ههڵه دهکات و ههمان ڕێگای
رژێمی عێڕاقی گرتوهتهبهر ، له ئێراقدا بزوتنهوه و شۆڕش
نهک ههر کۆتایی نههات بهڵکو له بهندهری ئازادیدا
لهنگهری بهست، بهههمان شێوهش بزوتنهوهی ئازادیخوازی
کورد له باکووردا که پهک زهقترین پارته تێێدا به هیچ
شێوهیهک کۆتایی نایهت، ههر وهکو له پراکتیکدا دهرکهوت،
تهنانهت دهستگیرکردنی بهرێز ئۆجهڵانی سهرۆکی پهکهکهش
پاشتینێکی ئهوتۆی له ناو پهکهکه به جێنههێشت، ئهوهتا
ههنوکه ژمارهی گهریلاکانیان له ناو ( تورکیا ) زۆرتره
له ژمارهیان پێش گڕتنی بهرێز ئۆجهڵان له کاتێکدا ترکهکان
ئهو پهری دهسهڵاتی عهسکهری و دیبلۆماسی و سیاسی خۆیان و
دۆست و هاوپهیمانانی خۆیان بهکار هێنا بۆ به ئهنجام
گهیاندنی ئهو مهبهستهیان ، هێشتا ئاسۆگهی ترکیا زۆر روون
نیه که دوای کز بوونی سوپاو لاواز بوونی باڵی کهمالیزم لهو
وڵاته تا چهند رهفتاری باڵی سهرکهوتووی دادوهری و
پهرهپێدان ڕاست دهکاتهوه له ئاستی جوڵانهوهی کورد لهو
وڵاتهدا ، له گوتاری عهبدوڵا گوڵی تازه سهرۆکی ترکیا
ههندێ ئیشارهتی لهرزۆک و شهرمن به دیدهکرێت ، ئهو
لهرزۆکیهش ئهوه دهگهیهنێ که سهرانی ئهم پارتهی که
سێکوچکهی سهرۆکایهتی و وهزارهت و پهرلهمانی چنگ
کهوتووه هێشتاش ههر حیسابێکی زۆر بۆ سوپا دهکهن، له
بهرامبهر ئهمهش دهبێ ئهوه بووترێت که ئهمان به هێمنی
دهستیان پێکرد و به ههمان هێمنی دهخوازن بهرنامهی
درێژخایهنی خۆیان پیاده بکهن ، دیار له دوابهندهکانی
بهرنامهی ئهمان لهگۆڕنانی کهمالیزم و هێنانهکایهوهی
وڵاتێکی ئیسلامی نهرمڕهو که جێگهی قبوڵی ئهمریکاو
ئهوروپاش بێت، بهڵام ئهمهیان کاتێکی زۆر دهخایهنێ،
کوردیش له ئاستی گۆرانکاریهکانی دونیادا دهستبهسته
دانانیشێت له چاوهڕوانی ئهوهی ئایا له ململانێی ناو
ترکیادا کێ دهبهزێی و کێ سهردهکهوێت و ڕهفتاری داهاتوو
له گهڵ کورد چۆنچۆنی دهبێت، پهکهکه وهکو هێزی باڵای ناو
گۆڕهپانی خهبات له باشووری وڵاتدا له تهمهنی کهم و
زۆری خۆیدا تووشی نوشستی و ههڵدێر و سهرکهوتنی زۆر بووه،
له گروپێکی چهند کهسیهوه بهرهو یهکێک له گهورهترین
حیزبهکانی دونیا که توانهمای ڕێکخستنی خۆپیشاندانی سهدان
ههزار کهس بێت له وڵاتانی ئهوروپا له ماوهی چهند رۆژێک
، ئهم جۆره پارتانهی که بناخهیهکی جهماوهری فراوانیان
ههیه مهحاڵه توانهوهیان ، ڕاسته که پهکهکه دووچاری
گهورهترین کێشمه بووه به هۆی بریارێکی نێودهوڵهتی
نابهجێ که لهگهڵ گروپه تیرۆریستهکانی دونیا ریزبهند
کراوه ، دیاره ئهمهش هۆی دهسهڵاتی دیپلۆماسی و
ههواڵگری تورکیایه بهڵام ڕهفتاری ئاشتیخوازانهی پهکهکه
به درێژایی ماوهی پێشوو وا دهکات که ئهو حوکمه
نابهجێیهی به سهریدا داسهپێنراوه ههڵبگیرێت یان کاری پێ
نهکرێت ، مهرامی سهرانی سوپای تورک له یاریکردنیان به
کارتی پهکهکه روون و ئاشکرایه ، ئهوان دهیانهوێ به هۆی
بوونی پهکهکه دهسهڵاتیان درێژهی ههبێت ، ههر جۆره
گفتووگۆیهک له نێوانی پهک و حکومهتی تورکیا سهرهتای
کۆتایی سهرانی سوپا دهست پێدهکات ، له ههمان کاتدا
ئهوان ههمان کارت بهکار دێنن بۆ لێدانی بزووتنهوهو
تاقیکردهوهکهیان له باشووری کوردستان ، ئهگینا تورکیا تا
ئێستاش هیچ جۆره بهڵگهنامهیهیهکی نهخستووهته بهردهم
کۆمهڵگای نێونهتهوهیی بیسهڵمێنێ که گریللاکانی
پهکهکه له سنوورهوه دزه دهکهن بۆ ناو خاکی بهناو
تورکیا لهکاتێکدا سنوورهکانی نێوان تورکیاو کوردستانی لای
خۆمان به دهیان ههزار جهندرمهی ترک ئاخێندراوه ، گومانی
تێدا نیه که سهرانی سوپای تورک بهرهو خنکان مل دهنێ و
کارتی گهریللاکان به پوشی نهجات دهزانێ!
کوردستان راپۆرت: چۆن دهڕوانیته رۆڵی رهوهندی کورد له
ههندهران، ئایا کاتی ئهوه هاتووه سوودی لێ وهربگیرێت
یان نا؟
کورد تازهترین میوانی ئهوروپایه که سهرهتا ڕاستیهکهی
له دوای کۆڕهو دهست پێدهکات به نیسبهتی باشوورهوه و
بهڵام کوردهکانی باشوور چهند ساڵێک پێش ئهوان دهستیان به
کۆچ کردهوه، بۆیه تاوهکو ئێستا شتيک نیه سیفهتی ڕهههند
به خۆوه بگرێت ، تاوهکو ئێستا دامهزراو و کۆمهڵهو
گردبونهوه و یانهی تایبهت به کورد به دی ناکرێت جگه له
چهند دانهیهک به ژمارهی پهنجهکانی دهست دهژمێردرێن،
بهڵام ههمو ئهوانی تر که پێکدێن له دهیان ناوی ڕهنگاو و
ڕهنگی بیرقهدار تهنها دهروازهی بازرگانی حیزبی و
بهرژهوهنی تایبهتی ههندێ قۆڵبڕ و ههڵپهکهر به دوای
گهیشتن به مهرامی تهسکی کهسایهتیه بۆیه نهیانتوانیوه
متمانهی خهڵکی ڕاکێشن و له دهوری خۆیان کۆیان بکهنهوه ،
ئهمێنێتهوه هیوا و ئومێدی ههندێک رۆشنبیر و خهمخۆری
راستهقینه که دهستی هاوکاری هیچ لایهک بۆیان درێژ ناکرێت
بۆیه ئامانج و داخوازیهکانیان له سنگیان کێنگل دهخوات و
بێهوده له ئاسۆ دهروانن ، ئهگهر بمانهوێ سوود له ههمو
جۆره تاقهت و دهسهڵاتهکانی خهڵکی دهرهوه وهربگرین
دهبێت داوا له حکومهتی ههریم بکهین ههوڵ بدات
ڕهههندێکی ڕاستی درووست بکات بۆ ئهوهی سوودی لێ وهربگیرێت
بهڵام بهمهرجێ ئامانجی هیچ جۆره حزبێک له دوای ئهو
ههوڵانهوه نهبێت ، نازانم سهرکردهی کورد کهی تێدهگهن
که خهڵکی بێزار بوون له کاری حیزبایهتی ؟ نازانم کهی
ریزهکانی ئهو حیزبانه له خهڵکی گهندهڵ و ئۆردووی
بازرگانانانی شهری خۆکوژی پاکدهکرێتهوه .
کوردستان راپۆرت: نووسهر و رۆشنبیرانی کورد له ههندهران، چ
رۆڵێك دهتوانن بۆ کوردستان ببینن؟
وهڵامی ئهم پرسیاره بهنده به وهڵامی پرسیاری پێشووتر،
له راستشدا هیچ جیاوازیهک له نێوانی نووسهری ناو و
دهرهوه نیه، ئهوه نهبێ که ئهوانهی دهرهوه
فێرهکارهی شێوازێکی فره گهن بوونه، به تایبهت ئهو
کاتانهی له ژێر ناوێکی خوازیارهوه دهرشێنهوه
سهرکاغهز، له راستیشدا ئهم پهتایه تهشهنهی کردووهته
ناوهوه، مادام دهتوانێ ناوی خوازیار دابنێ و ئێمێلێکی ده
خولهکی دروست بکات، بۆ نا، به راست و چهپی خۆیان جنێو و
قسهی ههڵبهستراو و تۆمهتی نارهوا دروست کردن بۆ ئهم و
ئهو، زۆر دهگمهنه وتارێکی رهخنهیی عیلمی پڕ وپوخت
بخوێنیتهوه، ئهوانهی تازه نووسهرن و هاتوونهته
مهیدانهوه سهرهتای نهوهیهکی نوێن له دونیای نووسینی
بودهڵهی گهندهڵ. نووسهرانی دهرهوه کهی مینبهرێکی
نووسینی بهربڵاویان ههیه تا به نووسهرانی دهرهوه
پۆلێنیان بکهین؟ کام نووسهری کورد توانیویهتی له
تاقیکردنهوهکانی ئهو وڵاتانهی تێیدا دهژین سوود وهربگرێ
به شێوهک له نووسینهکانی ڕهنگ بداتهوه و ببێته زادێکی
رؤشنبیری بۆ خوێندهوارهکانی؟ ژمارهیان چهنده ئهو
نووسهرانهی که دهتوانن به زمانی وڵاته ئهوروپیهکان شت
بنووسن دهربارهی کێشهی گهلهکهیان؟ وهڵامی ئهم
پرسیارانه زۆر ئاسانن، له بهر ئهوه دهبێت دهزگا
رۆشنبیرهکانی ناوهوه پاک بکرێنهوه و تاقمی بهتواناو
کارامهیان بۆ دهستنیشان بکرێت به پلهیهک بتوانن دونیان
نوسین به شێوهیهکی گشتی چ له ناوهوه چ له دهرهوه
لهم پهرتهوازی و سهرگهردانیه قورتار بکهن.
کوردستان راپۆرت: چۆن دهروواننه میدیاکانی کورد؟
زلی بێهونهر چاکترین ئاوهڵناوه بیلکێنینه کلکی میدیا
کوردیهکان، ئهوهی ملیۆنههای بێهودهیان بۆ سهرف کراوه،
سهدان کادری بێکهڵکیان تێدا دامهزراندووه، جارێ زمانی کوردی
واوهیلایهتی بهدهستیانهوه، ههر یهکیان به نهغمهو
ئاوازێک دهخوێنێت، هێشتا تهلهفزیۆنهکان جگه له چهند
بهرنامهیهکی باش که زۆر کهمن رووی مهجلیسیان ههر نیه،
بۆ زانینی دهنگوباسهکان مرۆڤ ناچار دهبێ پهنا بۆ سهرچاوه
بیانیهکان ببات، تا ئێستا سهرچاوه کوردیهکان نازانن ههواڵ
چۆن دروست دهکرێت، چۆن دادهرێژرێت، ئهوان دێن کتومت
ههواڵهکه به تهرجهمهیهکی سهقهتهوه پێشکهش دهکهن
، ستهمێکی گهورهیه روداوێک له سلێمانی یان له ههولێر
یان له کهرکوک روو دهدات ئێمه له تهلهفزیۆنه
عهرهبیهکانهوه بیبیستینهوه، دوای ئهوه
تایبهتمهندێتی له کهناڵهکان بۆ نهبێت؟ ئێژی قوتوی
عهتاره له ههمو چهشنێکی تێدا دهدۆزیتهوه، جارێ گۆرانی
نزم و بێمانا کهناڵهکانی داگیر کردووه، جۆرههای گۆرانی بێژ
که ئهسلهن ئهلف و بێی گۆرانی و مهقامی کوردی ههر نازانن
چیه، ئێمه لهم زهرفی ئێستای کوردستانه پێوستیمان به
کهناڵێکی تایبهت به ههواڵ و پاشکۆکانی ههواڵه، پێویستمان
به کهناڵێکه تایبهت به کاروبوری کوردستان به زمانی
عهرهبی، ههروهها پێویستمان به کهناڵێک ههیه تایبهت
به گهنجان وهکو ههوڵیک بۆ رزگارکردنیان لهو بۆشاییه
کوشندهیهی تێیدان، قسه زۆره دهربارهی میدیای کوردی
بووترێت بهڵام گرنگ ئهوهیه ئهوهی دهووترێت ببیسترێت و
کاری بۆ بکرێت ئهگینا قسهی بێ هوده فووکردنه له
میززهڵانێکی کوون .
تێبینی: ئهم دیمانهیه بۆ یهکهم جار له
رۆژنامهی"کوردستان راپۆرت"له ههولێر بڵاوکرایهوه.
|