له كۆبوونهوهیهكدا كه له بین Bienne ی سویسرا بۆ
پهنجاههمین ساڵیادی ئهنجومهنی Saint Imier بهرپا
كرا، هاوڕێ بێرتۆنی (Bertoni) و من بۆچونگهلێكمان
دهربڕین، كه هاوڕێ كۆلۆمێر (Colomer) پێی خۆش
نهبوون. ههر بهو جۆرهی كه له ئازادی Libertaire
ی پاریسدا نووسیویهتی، دڵنیایه بۆچوونهكانی ئێمه
لهتهك ئامانجی ئاراسته زیندووەکانی بزاڤی
ئهناركیستی هاوچهرخ ناتهبان. وی دهنووسێت،
هاوڕێیانی ئاڵمانی، ئیسپانی، ڕوسی، ئهمهریكایی و ...
که لهو ئاماده لهو كۆبوونهوهدا ئامادهبوون،
ههر وهك خودی خۆی، بهڕادهیهك تهکانیان خواردووه
و توڕه بووبوون “émus et presque indigné”.
به بۆچوونی من، هاوڕێ كۆلۆمێر لهمهڕ دەرکی ئاراسته
کهتوارییهکانی ئهناركیزم، كهمێك زیادەڕەوی كردوه.
بهههر بارێكدا، بهكاربردنێکی نادروستی
زمانهوانییه، لایەنی كهم، قسهکردن لهسهر
“تووڕهیی”، كاتێك بابهتی لێدوان له شوێنێكدایه،
كه ههموو کهسێك ڕاستگۆیانه له بهرژهوهندی
ئامانجی هاوبهش، ههوڵی ڕوونكردنهوهی بۆچوونهكانی
دهدات. بهههر شێوهیهك باشتره گفتوگۆكان له
بارێكی دۆستانهدا ڕاگرین، ئاوا كه ئێمه له بین
Bienne پێی ههستاین.
هاوڕێ بریتۆنی، بێگومان پشتیوانی له بۆچوونهكانی خۆی
له (ژیانهوه-Réveil)دا دهكات؛ منیش له
(مرۆڤایهتی نوێ-Umanità Nova) ههمان كار دهكهم،
بهو جۆرهی كه كۆلۆمێر له (
ئازادیخوازی-Libertaire) كردی. هیوادارم هاوڕێیانی
تریش لهم لێدوانهدا بهشداری بكهن؛ ئهمه له
بهرژهوهندی ههموواندا دهبێت، ئهگهر ههمووان
چاودێر بن، ئاڵوگۆڕ له هزری بهرامبهردا بههۆی
وهرگێرانهوه بۆ زمانهكانی تر ڕوو نهدات. ئهمه
زیانی نییه، به هیوای ئهوهی كه هیچ كهس به
بیستنی شتێك كه پێشتر بیری لێ نهكردبێتهوه، ئازار
نهچێژێت.
له بین Bienne لهمهڕ دوو بابهت لێدوان كرا:
"پهیوهندی نێوان سهندیكالیزم و ئهناركیزم" و "
چالاکی ئهناركیستی له سهرههڵدانی یاخیبووندا". له
ههڵیكی تردا و لهسهر خۆ دهگهڕێمهوه سهر
بابهتی پێشین، ههروا خوێنهرانی Umanità Nova دهبوو
بهر لهمه، بزانن من لهم بارهوه چوون
بیردهکهمهوه. به خێرایی ڕوونی دهكهمهوه، كه
لهمهڕ بابهتی دوایین چیم گوتووه.
ئێمه دهمانهوێت ههرچی زووتر شۆڕش ڕوو بدات و له
تهواوی ههلهكان كه ئهگهری ڕهخسانیان ههیه،
كهڵك وهر بگرین.
بێجگە له ژمارهیهكی كهم له "فێرکاران"، كه
باوهڕیان به له توانادابوونی ڕاپهڕینی جهماوهر
بهرهو ئامانجی ئهناركیستی، پێش ئاڵوگۆری مهرجه
مادی و مۆڕالییهكانی ژیانی جهماوهر، ههیه،
ئهوانهی كه شۆڕش بۆ كاتێك كه ههمووان تونایان
ههبێت ئهناركیستییانه بژین، دوادهخهن، ههموو
ئهناركیستهكان له خوازیاری لەناوبردنی ههرچی
زووتری میرایهتییه ههنووكهییاندا هاوڕان، ڕاستی
شتهكه ئهوهیه، كه ئهوان ههردهم، تهنیا
كهسانیكن، كه بهڕاستی ئارهزوومهندییان بۆ
ئهنجامدانی وهها كارێك نیشانددهن.
سهرهڕای ئهوهش، شۆڕشگهلی سهربهخۆ له "ویست و
خواستی" ئهناركیستهكان، ڕوویان داوه، ڕوو دهدهن و
له داهاتووشدا ڕوو دهدهن؛ لهوێوه كه
ئهناركیستهكان تهنیا كهمایهتییهكی بچووكی خهڵك
پێكدههێنن و ئهناركیزم ناتوانرێت بهسهپاندنی زۆر و
توندوتیژی ئهو كهمایهتییه پێك بێت، ڕوونه كه
شۆڕشهكانی ڕابوردوو و داهاتوو، شۆڕشی ئهناركیستی
نهبوون و لهوانهشه نهبن.
دوو ساڵ لهمهوبهر له ئیتالیا شۆڕشێك له ڕووداندا
بوو، ئێمهش ئهوهی له تواناماندا بوو، کردمان تاکو
ڕووبدات. بهڵام وهك دژهخونانی سۆشیالیزم و
لایهنگرانی یهكێتییهكان مامهڵهمان لهتهکدا كرا،
وهك كهسانێك كه بهر به هێزی بزووتنهوهی
جهماوهری بگرن و میرایهتییه پاشایهتییه
لهرزۆکهکان، له بهردهم ناڕهزایهتییهکانی دژ
به گرانبوونی گوزهران، لهوانه مانگرتنهكان له
ناوچهی پیدمۆنت (Piedmont) و ڕاپهڕینی ئانکۆنا
(Ancona) و دهستبهسهرداگرتنی كارخانهكان، ڕزگار
بكهن.
دهبێت چی بکهین، ئهگهر شۆڕش له پێناو باشبووندا
سهرههڵبدات؟
دهبێت چی بکهین، له شۆڕشێكدا كه سبهینێ ڕوو
دهدات؟
هاوڕێیانی ئێمه له شۆرشهكانی كه له ڕوسیه،
باڤاریا (ههرێمی بایهرن له ئاڵمان)، ههنگاریا و
شوێنهكانی تر، چییان كردووه و دهیانتوانی چ كارێك
ئهنجامبدهن و پێویست بوو چی بیكهن؟
ئێمه ناتوانین ئهناركی پێك بهێنین، لایهنی كهم
ئهناركییهك نا، كه تهواوی خهڵك و پهیوهندییه
كۆمهڵایهتییهكان گرتبێتهوه، لهبهر ئهوهی
خهڵكی هێشتاكه ئهناركیست نین و ههروهها ئێمه
ناتوانین هیچ میرییهكی تر پهسهند بكهین، بهبێ
ئهوهی دهستبهرداری شهیداییمان ببین و ههر
هۆکارێكی ئهناركیستبوونمان له دهست نهدهین. بهم
پێیه، دهی کهواته چ كارێك دهتوانین و دهبێت
ئهنجام بدهین؟
ئهمه ئهو گرفته بوو، كه له بین Bienne لێدوانی
لهبارهوه كرا و گرفتێکه که له له ئێستادا
زۆرتهرین گرنگی ههیه، وهها ههلێکی زۆر، کاتێك که
له پڕێكدا لهتهك بارودۆخێکی وا ڕووبهڕوو بووین،
كه یا دهبێت بێدوودڵی و دهستبهجێ دهستبهكار بین
یا له مهیدانی خهباتیدا ههڵبێن و سهركهوتنی
كهسانیتر لهباربكهین.
پرسهكه لهسهر شۆڕش نهبوو، بهو جۆرهی كه ئێمه
دهمانهوێت، شۆڕشێكی ڕاستینهی ئهناركیستی به
شێوهیهك گونجاو دهبوو ئهگهر ههموو خهڵك یا
لایهنی كهم زۆرینهی خهڵك له ناوچهیهکی
دیاریکراودا ئهناركیست بوونایه. پرسی گهران بوو بۆ
بهدستهێنانی باشترین كاری لواو له بهرژهوهندی
بزاڤی ئهناركیستی له ئاڵوگؤڕی كۆمهڵایهتی گونجاو
له ههلومهرجی ههنووكهییدایه.
پارته دهسهڵاتخوازهكان بهرنامهی دیاریكراویان
ههیه و دهیانهوێت به زۆر بیسهپێنن؛ لهبهر
ئهوهیه که ئهوان ئارهزووی دهسهڵاتگرنهدهست
دهکهن، به چاوپۆشین لهوهی كه ڕهوا بێت یا
ناڕهوا، ههوڵی گۆڕینی كۆمهڵگه به شێوازی خۆیان و
له ڕێگهی یاسایهکی تازهوه دهدهن. ئهمه ڕوونی
دهكاتهوه، كه بۆچی ئهوان له قسهدا و ههروا له
زۆربهی نیهتیاندا شۆڕشگێڕن، بهڵام کاتێك که ههلێك
دهڕهخسێت، له شۆڕشکردندا تووشی ڕارایی دهبن.
ئهوان له پێشوازی دڵنیانین، تهنانهت له زۆرینهی
خهڵك ناچالاکترن، ئهوان هێزی سهربازی پێویستیان بۆ
جێبهجێكردنی فهرمانهكانیان له سهرتاسهری وڵاتدا
لهبهردهستدا نییه و له گشت بهشه جۆراوجۆرهکانی
بواری چالاكییه كۆمهڵایهتییهكاندا کهسانی خۆبهشی
شارهزایان نییه... لهبهر ئهوه ههردهم ناچارن
جێبهجێکردن دوا بخهن، تاكو ئهوهی بهناچاری بههۆی
یاخیبوونی جهماوهرهوه میرایهتی بهدهست دههێنن.
لهتهك ئهوهی که تهنیا جارێك بوونه خاوهنی
دهسهڵات، دهیانهوێت بۆ ههمیشه تێیدا بمێننهوه،
ههر بۆیه ههوڵ دهدهن شۆڕشێك كه کارایی لهسهر
داناون، دوا بخهن، بهلارێدا ببهن و راگرن.
بهپێچهوانهوه، ئێمه ئامانجێكمان ههیه و بۆی
دهجهنگین و دهمانهوێت بهدی بهێنین، بهڵام لهو
باوهڕهدا نین كه ئامانجی بهرزی ئازادی و
دادپهروهری و خۆشهویستی له ڕێگهی توندوتیژی
میرایهتییهوه بێته دی.
ئێمه نه بۆ خۆمان دهمانهوێت دهسهڵات بەدهسهت
بهێنین و نه بۆ کهسی تریش. ئهگهر به هۆی كهمی
توانامانهوه نهتوانین بهر به هەبوون و جێگیری
میرییهكان بگرین،ههوڵ دهدهین ههدهم تا ئهو
جێیهی كه له توانادا ههیه میرایهتی لاواز
بکهین. لهبهر ئهوه ئێمه ههردهم ئامادهین بۆ
لهناوبردن یا لاوازكردنی میری دهستبهكار بین، بهبێ
نیگهرانییهكی زۆر (من دهڵێم "زۆر"، نهك به "هیچ"
شێوهیهك) لهو ڕووداوانهی كه دواتر ڕوو دهدهن.
بۆ ئێمه توندوتیژی تهنیا بۆ بهرگرییه و تهنیا
دهتوانێت له بهرامبهر توندوتیژیدا بهسوود بێت.
بێجگه لهمه، كاتێك کە بۆ ئهنجامدانی ئامانجه
پۆزهتیڤهكان بهكار ببرێت، ئەوا یا به شێوهیهكی
گشتی شكست دهخوات یا دهبیته هۆی پایهڕێژی سهركوت
و بههرهكێشی كهسانێك بهسهر كهسانێكی تردا.
جێگیربوون و بهرهوپێشچوونی بهره بهرهی
كۆمهڵگهی مرۆڤه ئازادهكان تهنیا دهتوانێت
بهرههمی گەشەی ئازادانە بیت؛ ئهركی ئێمه وهك
ئهناركیست ڕاستەوخۆ پشتیوانی و دابینكردنی گەشەسەندنی
ئازادییە.
ئهركی سهرشانی ئێمه ئهمهیه: لەناوبردن یا كۆمهك
به لەناوبردنی ههر جۆره دهسهڵاتێكی ڕامیاری،
لهتهك گشت زنجیره هێزه سهركوتگهرهكان، كه
پشتیوانی لێدهكهن؛ بەرگرتن یا ههوڵ بۆ بهرگرتن له
دهركهوتنی میرییە تازەکان و هێزه سهركوتگهره
تازهكان؛ بە هەموو بارێکدا، خۆلادان له بهفهرمی
ناسینی ههر میرییهك، بهردهوامی خهبات دژی،
داواكاری و خواست تا ئهوهندهی دەلوێت به زۆر، مافی
ڕێكخراوبوون و ژیان بهو جۆرهی كه دهمانهوێت، مافی
ئهزموونكردنی ئەو شێوەکانی كۆمهڵگه، كه بۆ ئێمە
باشتر دێنە بەرچاو، ههڵبهته تا كاتێك كه ' ئازادی
یەکسانی' کەسانی تر پێشێل ناکەن.
سهرهڕای ئهم خهباته له دژی سهپاندنی میری، كه
بههرهكێشی سهرمایهداری دهسهپێنێت و لهباری
دهکات؛ ئێمه پێشتر، خهڵکیمان بۆ
دهستهبهسرداگرتنی سامانێك كه ههیه و ئامرزهكانی
بهرههمهێنان بهتایبهت، ههڵخڕاندووه و
هاریکاریمان داون؛ كاتێك كه بارودۆخێکی وههامان بۆ
ڕهخسا، كه له سایهیدا هیچ كهس نەتوانێت
خواستهكانی به زۆر بهسهر كهسانی تردا بسهپێنێت و
هیچ كهس له بهرههمی كاری خۆی جیانەبێتهوه،
ئەوکات ئێمه دهتوانین له ڕێگهی پاگهنده و
ڕێنوێنییەکانەوە ههنگاو بنێین.
ئایا پێكهاتە و ڕێكخستنی ئەو ڕێكخراوهییە
كۆمهڵایهتییانە كه هەن، لهناویان بهرین؟ بهڵێ،
به دڵنیاییهوه، ئهگهر پرسهكه لهسهر پێکهاتە
سهركوتگهرەکان بێت؛ بهڵام ئهوانه سەرەڕای ههموو
شتێك، تهنیا بهشێكی بچووكن له ئاڵۆزی ژیانی
كۆمهڵایهتی. پۆلیس، سوپا، زیندانهكان و دەسەلاتی
دادوەری پێکهاتەی بههێزن بۆ خراپەکاری، كه به
شێوازی مشەخۆرانە كاردهكهن. پێکهاتە و ڕێكخستنەکانی
تری كارگێڕی، چ بۆ باشتركردن یا بۆ خراپتركردن، جۆری
ژیانی مرۆڤ دابین دهكهن؛ بهبێ ئهوهی كه به
پێکهاتەی باشتر جێگهیان بگرینهوه، لهناوبردنی ئهو
دەزگایانە ناتوانێت بهسوود بێت.
ئاڵووێری بهرههمهكان و كهسته خاوهكان،
دابهشكردنی كهرهسته خواردنەمەنییهكان، هێڵی ئاسن،
خزمهتگوزاری پۆست و گشت خزمهتگوزارییه گشتییهكان
لهلایهن دهوڵهتهوه یا كۆمپانییه
تایبهتییهكانهوه بهڕێوه دهبرێن و بۆ
خزمهتگوزاری سهرمایهداری و پاوانگهریی ڕێكخراون،
بهڵام له خزمهتی پێداویستییه كهتوارییهكانی
خهڵكدان. ئێمه ناتوانین كاریان پهك بخهین، (له
ههر بارێكدا خهڵكی لهبهر بهرژهوهندییەکانی خۆی،
بواری كارێكی ئاوامان پێنادهن) مهگهر ئهوهی كه
به شێوازێكی باشتر دووباره ڕێكیان بخهینهوه.
هەروەها ناتوانرێت یهك ڕۆژه ئهو شته به دهست
بێت، تا باری شتەکان بهم جۆره بێت، ئێمه توانایی
پێویستمان بۆ وهها كارێك نییه. لهم ڕووهوه لهم
چرکە ساتهدا خۆشحال دهبین، بەوەی كهسانی تر ئهم
دهزگهیانه ئهگهرچی تهنانهت به ڕێكخستنیكی
جیاواز لهوهی ئێمهش بێت، بهڕێوه بهرن.
ژیانی كۆمهڵایهتی ناوهستێت و خهڵكی دهیهوێت
ڕۆژانی شۆڕش و سبهینێ و ههردهم درێژه به ژیانی
بدات.
وای لە ئێمه و داهاتووی بۆچوونەکانمان، ئهگهر
لێپرسراوهتی پوچی وێرانییهك كه درێژهی ژیان
دهخاته مهرسیییهوه، لە ئەستۆ بگرین!
له کاتی لێدوان لەسەر ئەو سەردێرانە، پرسی پاره، كه
گرنگییهكی زۆری ههیه، له بین Bienne كهوته بهر
لێدوان.
له كۆڕوكۆمهڵی ئێمهدا ئاساییە، بۆ خستنەڕووی
ڕێگهچارهی ساده بۆ ئەم گرفتە، بوترێت دهبێت پاره
وەلابنرێت. دەکرا ئەوە رێگهچاره بێت، ئەگەر پرسەکە
لەمەڕ کۆمەڵگەیەکی ئهناركی، یا شۆڕشێكی گریمانهیی
بووایە، كه له سهد ساڵی داهاتوودا ڕوو بدات، بە
گریمانەی ئەوەی کە ههردهم بۆی هەیە جهماوهر ببێتە
ئەنارکیست و كۆمونیست، پێش ئهوهی ههلومهرجێك کە
تێیدا دەژین لە ڕێگەی شۆڕشهوە گۆڕانی ڕیشەیی بەسەردا
هاتبێت.
بهڵام ئهمڕۆ ئهم پرسه به شێوازێكی تهواو جیاواز،
ئاڵۆزە.
پاره ئامرازێكی بههێزی چهوسانهوه و
بههرهكێشییه؛ بهڵام ههروا تهنیا ئامرازێكه (به
چاوپۆشین له سهركوتگهرترین دیكتاتۆرییهكان یا
لهبارترینی ئایدیالیستییەكان) كه تا ههنووكه
لهلایهن هۆشی مرۆڤهوه بۆ ڕێكخستن و بهرههمهێنان
و دابهشكردنی ئۆتوماتیك داهێنراوە.
بۆ ئهم سهردهمه، باشتره له بری ئهوهی كه
خهمی لهناوبردنی پارهمان ههبێت، با بۆ دابینكردنی
شێوازێك بدۆزینهوه، كه پاره بهڕاستی دهربڕی
ئهنجامی كاری بهسوود لهلایهن خاوهنهكانییهوه
بێت.
بە هەر بارێکدا ڕێگه بدهن، با بچینه سەر پراکتێکی
دەستبەجێ، ئەو بابەتەی كه له بین Bienne بە کردەوە
مشتومڕی لەسەر کرا.
با وای دابنێین، کە سبەینێ ڕاپهڕینێكی سهركهوتوو
ڕوو دهدات. ئهناركیستی یا نائهناركیستی، خهڵكی
دهبێت له دووی دابینكردن و بهدەستهێنانی
پێداویستییه سهرهتاییهكانیان بن. کەم تا زۆر وەك
باری ئاسایی دەبێت پێداویستییەکان لە شاره
گهورهكاندا دابین بكرێن.
ئهگهر جوتیاران و باربهرهكان و ئەوانی تر، ئامادە
نەبوون بە خۆڕایی كاڵاكان و خزمهتگوزارییهكان دابین
بکەن و داوای پارەیەکیان کرد کە لە باری ئاساییدا
لەسەری راهاتوون و بە سامانی کەتواری دەزانن، دهبێت
چی بكرێت؟ ئایا به زۆر ناچاریان بكهین؟ كه لهو
بارهدا دهبێت ماڵئاوایی له ئهناركیزم و ههر
ئاڵوگۆڕێكی گونجاو بۆ باشتر بوون، بكهین. وەرن با
وانه له ئهزموونی ڕوسهكان وهربگرین.
بهم جۆرە؟
وەڵامی هاوڕێیان بە گشتی: بهڵام جوتیاران لە
دستکەوتەکانی كۆمونیزم یا لایهنی كهم ئاڵووێری
ڕاستهوخۆی كاڵا لهتهك كالا تێدهگهن.
ئهمانه هەموو زۆر باشن، بهڵام بە دڵنیاییەوە تەنیا
یهك ڕۆژ نا، هەروەها خهڵكی تهنانهت بۆ یهك ڕۆژیش
ناتوانن بهبێ خواردن بمێننهوه.
مهبهستم پێشنیاركردنی رێگهچاره نهبوو.
ئهوهی مهبهستمه ئهنجامی بدهم، ڕاكێسانی سهرنجی
هاوڕێیانە بۆ گرنگترین پرسگهلێك، ئەوانەی كه له
سبهینێی شۆڕشدا ڕووبەڕوومان دەبنەوە.
بوار بدهن با هاوڕێیان له ڕوونكردنهوهی پرسهكاندا
بەشداری بكهن؛ بوار نهدهین دۆست و هاوڕێ كولومێر
توڕه و دڵگیر بێت.
ئهگهر ئهم بابهتانه بۆ ئەو تازەن، لێنیشتنی وەها
ترسێکی زۆر لە تازەگری لە ئهناركیستێك ناوەشێتەوە.
ئهم وتاره له ژماره 191ی (Umanità Nova)ی 7ی
ئۆکتۆبهری 1922 له بڵاوکراوەتهوه.
ئەرشیڤی نووسەر:
http://dwardmac.pitzer.edu/anarchist_archives/malatesta/Malatestaarchive.html
|