پنته‌ مه‌ره‌كه‌به‌كانی رۆرشاخ
 

  

محه‌مه‌د ته‌ها حوسێن


بۆ ئه‌وه‌ی هه‌میشه‌ ده‌رك به‌وه‌ بكه‌ین كه‌ ماڵێكی یه‌كگرتوو، زمانێكی یه‌كگرتوو، گوتارێكی یه‌كگرتوو، حكومه‌تێكی یه‌كگرتوو،هه‌ڵوێستێكی یه‌كگرتوو... تاد یه‌كگرتوومان هه‌یه‌، پێویسته‌ هه‌میشه‌ توخمه‌ بنچینه‌ییه‌كان و ره‌گه‌زه‌ پێكهێنه‌ره‌كانی ئه‌م شته‌ یه‌كگرتووانه‌مان له‌ئارادا بن و ئێمه‌ش ( عاقڵانه‌) بتوانین له‌ په‌یوه‌ندی توندوتۆڵدا به‌یه‌كیانه‌وه‌ ببه‌ستینه‌وه‌ تاوه‌كو له‌ داڕشتنی كۆتاییدا یه‌ك وێنه‌ی مانادارو یه‌ك (گشت)ی كامڵ ده‌رك پێبكه‌ین .
ئه‌م وێنانه‌ی له‌ ئێستادا له‌ زه‌ینی ئێمه‌دا دێن و ده‌چن زیاتر له‌ پنته‌ مه‌ره‌كه‌به‌كانی (رۆرشاخ) ده‌چن وهه‌ر یه‌ك له‌ ئێمه‌ بۆ خۆی له‌ پرۆسه‌ی مانا به‌خشیندا مانایه‌كی ده‌داتێ‌ وناوێكی لێ‌ ده‌نێ‌.
له‌م نوسینه‌دا هیچ شتێك بۆ هۆكاره‌كانی ناگێڕینه‌وه‌، ته‌نها قسه‌ی ئێمه‌ له‌سه‌ر شیكاركارییه‌كی واقیعیانه‌ی ئه‌م وێنانه‌ن كه‌ ئێستا له‌به‌رچاون وبه‌س.له‌هه‌وڵی دیكه‌ماندا به‌دوای مێژووی گه‌شه‌كردنیاندا ده‌چین.
*وێنه‌ی زمان له‌ زه‌ینی ئێمه‌دا وه‌ك ئه‌و په‌ڵه‌ هه‌ورانه‌ وان كه‌ ده‌مێك ده‌بن به‌مرۆڤ وده‌مێ‌ به‌ فیل و تاوێكی تر به‌ گاجووت و... تاد به‌ شتێكی تر. تا دێش شكڵ له‌ دوای شكڵا ده‌گۆڕن و هه‌وڵه‌كانمان له‌و ئاسته‌دا نین بۆ ئه‌وه‌ی بتوانین توخم و ره‌گه‌زه‌كانی زمان له‌ په‌یوه‌ندییه‌كی بونیادیدا به‌شێوه‌یه‌ك رێكبخه‌ین تا له‌كۆتاییدا وه‌ها ده‌رك بكه‌ین كه‌ به‌ڕاست ئه‌مه‌ زمانه‌و ئه‌وه‌تا یه‌ك رێساو ستاندارو یه‌ك ریتمی هارمۆنی هه‌یه‌،ئه‌گه‌رچی هێماو فیگه‌ری جیاجیاش ئه‌م تابلۆیه‌ی زمانیان پێكهێناوه‌.
* وێنه‌ی سیاسه‌تیش له‌زه‌ینماندا به‌و زه‌ویه‌ ده‌چێ‌ كه‌ كاكی جوتیار به‌ هه‌وه‌سی خۆی تۆوی داوه‌و هه‌ندێ‌ شوێن چڕو هه‌ندێكیش ته‌نك وهه‌ندێكی دیكه‌ كه‌ڵكه‌ڵه‌ی لێ‌ ده‌ركه‌وتوه‌.
ئه‌م تێكه‌ڵبوونه‌ی وێنه‌و باكگراوند له‌ تابلۆی گوتاری سیاسی كورددا خراپ حاڵیبوون و خراپ ده‌رك پێكردنی هونه‌رو زانستی سیاسیه‌ و له‌ پێش ئه‌وانه‌شدا نه‌بینینی وێنه‌ی گشتی نه‌ته‌وه‌و په‌یوه‌ندی فیدراسیۆن و بڕگه‌كانیه‌تی له‌گه‌ڵا یه‌كتردا بۆ ئه‌وه‌ی دواتر یه‌ك مانای ماقوول بده‌ین به‌ خه‌باتی سیاسی و كاری سیاسیمان.
*وێنه‌ی حكومه‌تیش له‌ تابلۆیه‌كی ئه‌بستراكت ده‌چێ‌ كه‌ ماناكه‌ی ته‌نها له‌ زه‌ین و قووڵایی خودی داهێنه‌ره‌كه‌یه‌تی وئه‌و نه‌بێ‌ كه‌م كه‌س هه‌یه‌ بتوانێ‌ تێمان بگه‌یه‌نێ‌ و پێمان بڵێ‌ كه‌ ئه‌مه‌ وێنه‌ی حكومه‌ته‌ و حكومه‌ته‌كانیش هه‌ر به‌م شێوه‌یه‌ شكڵ و قالب ده‌گرن.
ئه‌وه‌تا له‌ تابلۆكه‌دا وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ دروشمی(گۆڕینی سیستم)ی به‌رز كردۆته‌وه‌و پێیوایه‌ (سیستم) كه‌ له‌ خۆیدا ده‌لالاتی فه‌لسه‌فی وكۆمه‌ڵایه‌تی وسایكۆلۆژی و ئینجا سیاسی هه‌یه‌ هه‌ر به‌م ساناییه‌ ده‌گۆڕێ‌ و،كۆمه‌ڵگه‌ش كه‌ چوارچێوه‌ی سه‌ره‌كی وێنه‌ی (په‌روه‌رده‌)یه‌ له‌ زه‌ینی ئێمه‌دا زۆر به‌ سروشتی وێنه‌كه‌ له‌ خۆی ده‌گرێ‌ وپه‌سه‌ندی ده‌كا!!.له‌وه‌ ئاگادار نییه‌ كه‌(حكومه‌ت)یه‌كه‌یه‌كی یه‌كگرتوو و (گشت)ێكی كامڵه‌ ده‌بێ‌ وه‌ك (بوون)ێكی بزۆز هه‌ست و ده‌ركی پێبكرێ‌ و له‌ به‌رزكردنه‌وه‌ی دروشمێكی وه‌ها زه‌به‌لاحدا ده‌بێ‌ هه‌میشه‌ ده‌سباری له‌گه‌ڵ بگرێ‌و پارسه‌نگی بۆراستكاته‌وه‌.گۆڕینی سیستم به‌ته‌نها به‌ وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ ناكرێ‌، چوون (په‌روه‌رده‌) كێشه‌یه‌كی نه‌ته‌وه‌ییه‌وله‌نێو ئه‌م سیستمه‌دا مرۆڤ جارێكی دیكه‌ به‌و مه‌رجانه‌ی خۆمان ده‌مانه‌وێ‌ دروست ده‌كرێته‌وه‌و هه‌ربۆیه‌ مادامه‌كێ‌ (په‌روه‌رده‌) پرۆسه‌یه‌كی مه‌عریفی وكولتووری و كۆمه‌ڵایه‌تییه‌ ئه‌وا هه‌میشه‌ له‌ هه‌ر گۆڕانكارییه‌كدا چجای ئه‌وه‌ی گۆڕانی ریشه‌یی بێ‌ ده‌بێ‌ وه‌زاره‌ته‌كان هه‌ر هه‌موویان هه‌ر یه‌كه‌ له‌ بواری كارو تایبه‌تمه‌ندی خۆی پشكداری له‌م پرۆِسه‌ی گۆڕانه‌دا بكه‌ن. ئه‌مه‌ نه‌كراو تا ئێستاش ناكرێ‌.
كوا رۆڵی وه‌زاره‌تی خوێندنی باڵا له‌ گۆڕینی سیستمی په‌روه‌رده‌دا؟كوا رۆڵی وه‌زاره‌تی رۆشنبیری و وه‌زاره‌تی ته‌ندروستی و ئاوه‌دانكردنه‌وه‌و... تاد. ئایا ئه‌مانه‌ هه‌موویان بڕگه‌و ره‌گه‌زه‌ بنچینه‌ییه‌كانی حكومه‌ت نین؟.
له‌وه‌زاره‌تی خوێندنی باڵا ورتر بڵێین له‌(زانكۆكان)دا هه‌میشه‌ گۆڕانه‌ مه‌عریفییه‌كان ده‌ست پێده‌كه‌ن وئه‌گه‌ر هیچ شوێنێك بۆی نه‌بێ‌ ده‌ستوه‌ربداته‌ كاروباری زانكۆكان ئه‌وا (زانكۆكان) بۆیان هه‌یه‌ ده‌ست له‌ هه‌موو كاروبارو كونج و كه‌له‌به‌رێكی كۆمه‌ڵگه‌ وه‌ر بده‌ن،له‌وێدا ده‌توانین لێكۆڵینه‌وه‌و دیراسه‌ له‌سه‌ر چۆنییه‌تی گۆڕان وچیه‌تییه‌كه‌شی بده‌ین.
به‌ڵام چیبكه‌ین وێنه‌ی وه‌زاره‌تی خوێندنی باڵاو زانكۆكانمان له‌ دێیه‌كی په‌رته‌وازه‌ ده‌چێ‌ كه‌ هه‌ر ماڵه‌ی له‌سه‌ر باخچه‌كه‌ی خۆیه‌تی و سه‌رقاڵی چاندنی ئه‌وه‌یه‌ كه‌ خووی پێوه‌ گرتووه‌ و ناوه‌ ناوه‌ش له‌سه‌ر نۆره‌ ئاوی خۆیان پێكنایه‌ن.
وه‌زاره‌تی رۆشنبیریش رۆڵی سه‌ره‌كی له‌م پڕۆسه‌یه‌دا ده‌بێ‌ هه‌بێ‌،چوون تا ئێستاش پێناسه‌ی سه‌ره‌كی(په‌روه‌رده‌)بریتییه‌ له‌ پڕۆسه‌ی گواستنه‌وه‌ی كولتوور له‌ نه‌وه‌یه‌كه‌وه‌ بۆ نه‌وه‌یه‌كی ترو له‌نێوه‌رۆكی پڕۆگرامه‌كان وئاسته‌ مه‌عریفییه‌كانی كاراكته‌ره‌ په‌روه‌رده‌ییه‌كاندا ده‌بێ‌ ئاماده‌یی هه‌بێ‌، به‌ڵام فایده‌ی چی ئه‌م وه‌زاره‌ته‌ش ئه‌وه‌نده‌ی به‌ گۆرانی وكۆنسێرت و هێنان وبردنی ده‌نگبێژان و یاد و رێزلێنان و چله‌ی ماته‌مینیه‌كان و (كتێبه‌كانی گیرفان)ه‌ وه‌ خه‌ریكه‌ نیو ئه‌وه‌نده‌ به‌ ئیشكردنی جیددی له‌سه‌ر كلتوورو خولانه‌وه‌ له‌ نێو بڕگه‌كانیدا سه‌رقاڵ نییه‌.
وه‌زاره‌تی ته‌ندرووستی له‌ بابه‌ته‌كانی زانست وزانیاری گشتی و ره‌خساندنی كه‌ش و فه‌زای ته‌ندروست وسازكردنی ژینگه‌ی ده‌روونی ساغ و... تاد، ده‌كرێ‌ ئاماده‌ بێ‌ و له‌ داڕشتنه‌وه‌ی پڕۆگرام و دیزاینی دروستی ژوورو تاقیگاو بینایه‌كان و رۆشنبیری ته‌ندروستیشدا رۆڵ ببینن.
وه‌زاره‌تی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌و شاره‌وانیش له‌ دابینكردنی جوگرافیاو شوێنی شیاو بۆ دامه‌زراوه‌ په‌روه‌رده‌ییه‌كان و بینایه‌و دیسانه‌وه‌ دیزاینی له‌باری گونجاو له‌گه‌ڵ باری ده‌روونی قوتابیان بۆ قوتابخانه‌كان و فه‌راهه‌مكردنی كۆمه‌ڵێك شت كه‌ دواتر باره‌كه‌ له‌سه‌رشانی هه‌مووان سووكتر ده‌كا ئه‌ركی جیددی له‌سه‌ر شانه‌.
وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ ئه‌م به‌رده‌ گه‌وره‌ی به‌ته‌نها به‌رز كرده‌وه‌ ،وه‌لێ‌ هیچ یه‌ك له‌م وه‌زاره‌ت و لایه‌نانه‌ی به‌ خاوه‌نی كێشه‌كه‌ نه‌زانی وله‌ پڕۆژه‌كه‌یدا نه‌یخوێندنه‌وه‌ هه‌ر بۆیه‌ كه‌وتۆته‌ ژێر قورسایی به‌رده‌كه‌و خه‌ریكه‌ هه‌ناسه‌ی لێ‌ ده‌بڕێ‌.
ئه‌مانه‌ هه‌موویان سه‌ره‌نجام یه‌ك وێنه‌مان ده‌خه‌نه‌ به‌ر هه‌ست، هه‌موو هێماكان و فیگه‌ره‌كان له‌ په‌یوه‌ندییه‌كی تێكه‌ڵوپێكه‌ڵ و نا هاڕمۆنیدا به‌رجه‌سته‌ ده‌بن.بۆیه‌ ده‌رككردنمان بۆ كۆی وێنه‌كه‌ تابلۆیه‌كه‌ ماناكانی به‌ روونی لێ‌ ده‌رناكه‌وێ‌.



 

           

 

30/05/2010

 

goran@dengekan.com

 

dengekan@yahoo.com