کۆمهڵێک نووسهر و ڕۆژنامهنووسو هونەرمەند بهیاننامهیهکیان
له دژی پهلامارهکانی ئهم دوواییانهی ڕهوتی
کۆنهپهرستییو ئیسلامی سیاسی بۆ سهر ئازادی
بیرکردنهوهو دهربڕین دهرکردووه، که ههڵدهگرێت
چهند قسهیهکی لهسهر بکرێت. ئهم سهرنجانهی
لێرهدا من دهیانخهمه ڕوو مهبهست لێی
پشتیوانیکردنو لایهنگرتنی خهباته بۆ ئازادی دهربڕینو
دوورخستنهوهی ڕهوتی ئهم خهباتهیه له بهلاڕێدابردن،
لهو سۆنگهیهوه که کێشەیەکی گهورهی ئهم ڕهوته
له کوردستاندا ئهم بهلاڕێداچوونهیه، نهک بهزهرورهت
هێزو توانای دوژمنانی.
بهیانهکه به ڕستهیهک دهستپیدهکات، که
ساناترین شت ئهوهیه بڵێین پهردهپۆشکردنی لایهنێکی
گهورهی حهقیقهتی پهلاماری ڕهوتی کۆنهپهرستیی
بۆ سهر ئازادی لەخۆی گرتووە. بهیانهکه دهڵی "ئهو
هێرشانهی لهم ماوهیهدا یهکگرتووی ئیسلامیو
مهلاکانی ئهوقاف بۆ سهر ئازادی نوسهرو
ڕۆشنبیران دهستیان پێکردووه..."، هەر کەسێک ئەم
بەیانە دەخوێنیتەوە بۆی پرسیارە: کە چۆنە وا
مەلاکانی ئەوقاف لە خودی ئەوقاف وەک دامەزراوەیەکی
ئاینیو، لە ڕاستیدا بەڕێوبەرایەتی وەبەرهێنانی
ئاینیی بۆرژوازی دەسەڵاتداری کورد، جیاکراونەتەوە؟
ئایا نووسەرانی ئەم بەیاننامەیەو ئیمزاکارانی لەو
باوەڕەدان کە مەلاکانی ئەوقاف تەنها وەک
ئارەزوویەکی شەخسی لە کاتی پشوودا دەستیان بۆ ئەم
پەلامارو هەڕەشەو زماندرێژییە بردووەو گوایە
حکومەتو ئەوقاف ئاگای لەم کردەوە نەخشەمەندەیان
نییە؟ ئایا نووسەرانو ئیمزاکارانی ئەم بەیانە
ئەوەیان نەبیستووە کە جگە لەو وەزارەتەی کە
تێکەڵبوونو هاوئامێزبوونی دەسەڵاتو ئیسلام لە
کوردستان بەرجەستە دەکاتەوە، لانی کەم دوو دەزگای
تری سەر بە پەرلەمانو سەر بە وەزارەتی دادوەری
کاریان ڕاوەدونانو سانسۆردانان لەسەر نووسینو
دەربڕینە؟ کە ئەم دەزگایانە بە ئاگاداری دەسەڵات
خۆیو بە خەرجو بە سەرپەرشتی کەسانێکی سەر بە
حزبەکانی دەسەڵات دامەزراون؟
یەکێک لەم دامەزراوانە دەستەی تۆمارکردنی مافی
گشتییە کە سەر بە سەرۆکایەتی داواکاری گشتییە لە
وەزارەتی داد، ئەندامانی ئەم دەستەیە بۆ ئەوە
مەعاش وەردەگرن تا بە شوێن ئەو کەسانەوە بن کە
گوایە سوکایەتی بە ئاینەکان دەکەن. هەر ئەم دەزگا
تایبەتەشە کە داوای داخستنی لەسەر گۆڤاری وێران
تۆمار کردووە. دەزگایەکی تر کۆمیتەی ئەوقافو
کاروباری ئاینی سەر بە پەرلەمانەو لەلایەن
مەلایەکی قاتلو کۆنەپەرستی وەک مەلا بەشیرەوە،
کە لەسەر لیستی پارتی چۆتە پەرلەمانەوە، سەرپەرشتی
دەکرێت. دەبێ نووسەرانی ئەم بەیانە چۆن ئەم
حەقیقەتە روونانەیان فەرامۆش کردبێتو ڕۆڵی
حکومەتی هەرێمی کوردستانو ڕۆڵی ڕاستەوخۆی خودی
پارتی دیموکراتی کوردستانیان لەم پەلامارەدا بۆسەر
ئازادی لەبیرکردبێت؟ گهورهترین پاڵپشتی کۆنهپهرستیو
سانسۆرو دهمبهستن، به بیانووی موقهدهساتهوه،
پارتی دیموکراتی کوردستانه. ههر له بن دهستی
ئهودایه که گهورهترین سووکایهتی به ئازادیهکانی
تاک، لهوانهش ئازادی دهربڕین دهکرێت. ههر به
پاڵپشتیی ئهوه ئهو ههموو چرا سهوزه بۆ فهتوا
بەخشینهوهو ئیعلانکردنی خوێنحهڵاڵی نوسهران
دادەگیرسێت. ههر به دهستی ئهوه که مهلایهکی
قاتلی وهک مهلا بهشیر که هێشتا دهمی فهتوای
به خوێنی شاپورو قابیل سووره دهچێته پهرلهمانو
دهبێته "نوێنهر".
لە بەیاننامەی یەکگرتوودا لە دژی گۆڤاری وێران،
باسی ئەوە دەکرێت کە گۆڤاری وێران دژایەتی ئادابی
گشتی کردووە. ئەم قسەیەی یەکگرتوو چەندە
چەواشەکارییە گرنگ نییە، ئەوەندەی ئەوە گرنگە کە
واژەی 'ئادابی گشتی' بەرلەوەی لە لایەن
یەکگرتووەوە بەکاربێت، لە لایەن دەسەڵاتەوە
پێناسەکراوەو خراوەتە ناو یاساوە. یەکگرتوو کە
دەڵێ ئەمە پێشێلکردنی یاسای هەرێمە بە گشتیو
یاسای ڕۆژنامەگەرییە بە تایبەتی، ئاماژە بەم
ڕاستیە خەتەرناکە دەکات کە 'ئادابی گشتی' هەم بە
ڕەسمی لەلایەن دەسەڵاتەوە ناسێنراوەو هەم یاسا بۆ
پارێزگارییکردنی دانراوە. بەم جۆرەش ئەوەی بە
هەموو مانایەک لە پشت بانگەشەی دژی ئازادیو
ئیرهابی فیکری یەکگرتووەوە وەستاوە خودی دەسەڵاتەو
بینینی ئەم ڕاستیە چاوتیژیی ناوێت.
ڕەنگە وا بێتە بەرچاو کە ئەو دهربڕینهی بهیانهکە
جۆرێک تاکتیکەو نووسەران زیرەکییان بە خەرج داوە
کە جیاوازی بخەنە ناو بەرەی کۆنەپەرستییەوەو بە
نیشانهگرتن لە یەکگرتوو کهمپینی خۆیان دەست پێ
بکەن، تاکو کە هێزیان کۆکردەوەو بەسەر ئەم
پلەیەدا سەرکەوتن، ئەوجا کەمپینەکەیان فراوانتر
بکەنەوە. بەڵام ئەم ئومێدە بە خوێندنەوەی ئەم
دێڕانەی خوارەوە دەڕەوێتەوەو ئاشکرا دەبێت کە
خودی تێڕوانینی نووسەران نادروستە نەک تاکتیکیان.
بەیانەکە دەڵێ: "نابێت هیچ لایهنێکی دینی وا
بزانێت، که خوێندنهوهی کهلهپووری ئیسلام ههر
له قورئانهوه ههتا مێژووهکهی تایبهته به
خۆی، بهڵکو ئەو کەلەپوورە بهشێکە له سهرچاوهکانی
خوێندنهوهی ئێمهش، بۆیه ئێمه لهو سهرچاوانه
بێئاگا نین و زۆر چاک له پێوهرهکانی حهرام و
حهڵاڵ تێدهگهین.... بە بڕوای ئێمە نابێت هیچ
لایهنێک دهست به سهر پێوهری حهرام و حهڵالدا
بگرێت و پێی وا بێت تهنیا خۆی بۆی ههیه
ئیجتیهاد بکات،... ئێمهی ڕۆشنبیران له هیچ لایهنێکی
قهبووڵ ناکهین خۆی بکاته خاوهنی پێوهری حهرام
و حهڵاڵ و بهو بیانووهوه ئازادی له تاکهکان
بستێنێتهوه." (هێڵی تەئکید هی منە)
ئاشکرایە کە کێشەی نووسەران لەگەڵ خودی چەمکی
حەڵاڵو حەرامدا نییە. ئەو چەمکانە نەک تەنها وەک
واقیعێک بەڵکو وەک سامانێکی کەلتوریش قبوڵ کراونو
کێشەی نووسەران لەسەر ئەوەیە کە کێ مافی دەست
بەسەرداگرتنی ئەو سامانەی هەیە. باسەکە لەسەر خودی
حەڵاڵو حەرام نییە، بەڵکو لەسەر پێوەرەکانێتیو
لەسەر خاوەندارێتی ئەو پێوەرانەیە. ئێمە لێرەدا
لەگەڵ داوایەکی ئازادیخوازانە لە دژی کۆنەپەرستیو
بەکارهێنانی چەمکەکانی حەڵاڵو حەرام لە کۆمەڵگەی
مۆدێرندا نەوەستاوین، بەڵکو زۆرتر لەوە دەچێت لە
بەرامبەر داوایەکی یاسایی لەسەر مافی خاوەندارێتی
ئەو چەمکانە وەستابین. ئەنجامێکی مەنتیقی ئەم
کێشەی خاوەندارێتییە، ڕەنگە بەوە ببڕێتەوە کە
مەلاکانی ئەوقافو یەکگرتووی ئیسلامی لەسەر
چوارچێوەیەکی دیاریکراو بۆ پێناسەکردنی حەڵاڵو
حەرام لەگەڵ نووسەراندا ڕێکبکەونو بۆ نموونە کەس
دەستوەرنەداتە حەریمی ئەوی دیو بەم جۆرە لە جێگای
یەک پێوانە دوو پێوانەمان هەبێت: حەڵاڵو حەرامی
ئاینیو حەڵاڵو حەرامی ئەدەبی!!
بەیانەکە دەڵێ: " خوێندنهوهی تێکستی ئهدهبی و
هونهری کاری ئهوانهیه، که ڕۆژانه لهگهڵ
خوێندنهوهو ڕهخنهدا دهژیین، نهوهک کاری کهسانێک
بێت، که دوور و نزیک ئاگایان له بنهماکانی
خوێندنهوه و ڕهخنه نییه." ئەمە بە جۆرێک
سەندنەوەی مافی ڕەخنەکردنی تێکستە ئەدەبیەکان لە
کەسانی ئاساییو پاوانخوازیەکی بێ پاساوە. بەڵام
ئەم ژێرپرسیارخستنەی مافی ڕەخنە لە تێکستە
ئەدەبیەکان چەندە نالەبارە، ئەنگیزەو پاڵنەرەکەی
زۆر لەوە نالەبارترە. نوسەران بەم پاوانخوازیە "ئەدەبیەیان"،
خۆپارێزیی سیاسیان دەشارنەوەو هیچی تر. نوسەرانی
ئێمە لە جیاتی هێرش بردن بۆ سەر کۆنەپەرستی
ئیسلامی کە هەڕەشە لە کۆمەڵگا دەکات، هەڵوێستی
بەرگری کردن لە حەریمی خۆیان هەڵدەبژێرن. لە جیاتی
ڕاگەیاندنی ئەوەی کە هەموو بیرکردنەوەی دینیو
پێوانەکانی بەسەرچوونو نابێت لە هیچ بوارێکی گشتی
کۆمەڵگادا کاریان پێبکرێت، یەخە بۆ پاراستنی بواری
کاری خۆیان لە دەسەڵاتی ئیسلام دادەڕنو بۆ ئەمەش
یاساوڕێساو مۆڵەتی مومارەسەی پیشە وەک
بەڵگەنامەی حقوقی بۆ پاراستنی مافی خۆیان
بەکاردەهێنن. بۆ کەسانێک کە خۆیان لە شەڕە
چارەنووسسازەکان لەبەرانبەر ئایندا ناشارنەوە، ئەم
جۆرە سنوورکێشانو جیاکاریە هیچ پێویست نابێت.
ئەم جۆرە جیاکاریە تەنها بۆ ئەوانە ناچارییە کە
منەی ڕێککەوتنیانەو بانگەشەی پێکەوە ژیان لەگەڵ
ئیسلامی سیاسیو کۆنەپەرستیی ئاینیو قەومی دەکەن.
دەنا ئەوە نابێتە کێشە کە کێ مافی ڕاڤەکردنی دەقی
ئەدەبی هەیە، نانەواو بەرگدروو فیتەرو مەلاو
کرێکاریی ژینگەپاریزییو...هتد، هەموو ئەندامێکی
کۆمەڵگا مافی ئەوەی هەیە کە ڕای خۆی لەسەر هەر
شتێک لەوانەش دەقی ئەدەبی دەرببڕێت. مەسەلەکە
ئەوەیە کە هەموو ئەوانە جگە لە مەلا لەو ئامرازە
تۆقێنەرە کە ناوی مینبەری مزگەوتە بەهرەمەند نینو
هیچیان وەک مەلا شەرعیەتی بانگەشەکردنیان بۆ
سەرکوتو ئیرهاب وەرنەگرتووە. باسەکە نابێت ئەوە
بێت کە مەلا عەبدولخالق بۆی نییە جنێو بداتو
دەمپیسی بکات، مافی دەربڕین یانی ئەوەی
جنێوفرۆشێکی وەک ئەویش بۆی هەیە دەم بکاتەوەو
ناخی خۆی بەیان بکات، بەڵام نەک لە مزگەوتداو
لەسەر مینبەر، نەک بە هەڕەشەو بانگەشەی داپڵۆسین.
کێشەکە لەبەردەم هەمووماندا ئەوەیە کە بەشێک لە
لۆمپینیزمی کۆمەڵگای ئێمە کە ئیسلامە، دەزگایەکی
تۆقێنەری لەبەردەستایە کە مزگەوتەو قیڕەی مزگەوتیش
بەسەر هەمووماندا داسەپێنراوە. ئیسلام ئاین نییە
به تهنها، تەنها کۆمەڵێک کەلتورو بەهای مۆڕاڵی
دواکەوتووانەو دژی ئینسانی نییە، بەڵکو
دامەزراوەیەکی تۆقێنەرو زەبەلاحە کە بۆرژوازی
هەموو ڕۆژێک سەرمایەیەکی فەلەکی تیا
وەبەردەهێنێتو لە یاساکانیدا فراوانترین ڕووبەری
لە ئازادی بۆ چەقۆکێشەکانی فەراهەم کردووە. ئیسلام
شەبەکەیەکی ئەختەبوتیە کە هەموو کونجو قوژبنەکانی
کۆمەڵگای تەنیوەو هەموو ڕۆژێک لەسەر مژینی خوێنی
ئازادیخوازییو پێشکەوتنی کۆمەڵگا دەژی. مزگەوت
دەزگایەکی ئەم دامەزراوەیە کە ڕۆژی پێنج جار بوونی
خۆی ڕادەگەیەنێتەوەو قیڕەی مایکرۆفۆنەکەی تا ناو
داخراوترین ژووری حەوانەوەشمان دێت. مایکرۆفۆنی
مزگەوت، وەک مایکرۆفۆنی زیندان خۆی بەسەر
هەمووماندا دادەسەپێنێت. مینبەری مزگەوت دەزگایەکی
ڕاگەیاندنە بەو جیاوازیەوە کە کەسی وەرگر هیچ
کۆنترۆڵێکی بەسەریدا نییە. نە ڕادیۆو تەلەفیزیۆنە
بیکوژێنیتەوە، نە لاپەڕەی ڕۆژنامەو گۆڤارە
هەڵیدەیتەوە، نە ئەنتەرنێتە لۆگ ئاوتی لێ بکەیت.
موسوڵمان بیت یان مهسیحی، ئیماندار بیت یان بێ
دین، نهخۆش بیت یان ساغ ناچاریت گوێت له قیڕهی
مزگهوت بێتو هیچ کهس له گوێگرتن له
جنێوهکانی مهلا خۆی بۆ ناپارێزرێت. خودی بوونی
دهزگایهکی بهم شێوهیه، تەنانەت ئەگەر هەر
مۆسیقاش پەخش کات چ جای فەتواو بانگەشەی سەرکوتو
ئیرهابی ئیسلامی، گهورهترین ههڕهشهیه بۆ
سهر مافو ئازادی تاک.
ههر کهس له کۆمهڵگادا بیهوێت لهسهر مافو
ئازادی تاک ههڵبداتێو بهرگری لێ بکات،
ناتوانێت له ڕەخنە لهم فهلاکهتهی بهدهست
مزگهوتهوه بهسهر ئازادیدا هاتووه خۆی
ببوێرێت. نووسهرانی ئێمه تاقهتو بوێریی
دهرکهوتنیان لهم مهیدانه نییه، ئهوان
کۆمهڵگا دهدهنه دهست ئیسلامو بهرگری لهو
بستە زهمینهی خۆیان دهکهن که ناوی بواری
ئهدهبو مهعریفهیه. تراجیدیایە که نوسهرو
هونەرمەندی کورد شەست ساڵ بهرلەئێستا بانگهوازی
سفوریو فڕێدانی سهرپۆشی دهکرد، کهچی ئێستا بۆ
مافی سفوریی تێکستهکانی خۆی دهپاڕێتهوه.
سهرهڕای زمانی ئاگادارکردنهوهو ڕواڵهتی
توڕهی بهیانهکه، ئهم بهیانه تهڵهیهکه
بۆ سهلماندنی میانڕۆیی یهکگرتوو و ههر کهس
ئیمزای خۆی لهم بهیانهدا داوه، ڕهزامهندی
نیشانداوه که بە مەرجەوە یهکگرتوو به "میانڕۆ"
بناسێت. یەکگرتوو ئەو بەڵێنە وەردەگرێت کە تەنها
به مهرجی ئەوەی بهیاننامهی ئاشکرا دەرنەکاتو
دهمدرێژی بێ پهرده بهرانبهر ئازادیهکان
نەکات، بە بانگهشهکاری "گیانی دیموکراسیو
تۆلهرانس"، ههواداری ڕاستهقینهی "فره
ڕهنگیو فرهدهنگی"، بناسرێت. بهیانهکه دهڵێ
"یهکگرتووی ئیسلامی له ماوهی ئهو چهند ساڵهی
ڕابردوودا زۆر بانگهشهی میانڕۆییی کردووهو
ویستوویهتی پێمان بڵێت، که ئهو بهشێک نییه
لهو ڕهوته ئیسلامییه توندڕۆیانهی، که پهنا
بۆ تیرۆر و تۆقاندن دهبهن، بهڵام بهم
هێرشانهیان سەلماندیان که ئهوانیش بەرەیەکی
گەورەی دژایەتی ئازادیی بیرکردنهوه و
دهربڕینن." (هێڵی تەئکید هی منە) وهک ئهوهی
یهکگرتوو ئهمه یهکهمجاری بێت که کهڵبهو
شمشێر نیشانی ئازادی دابێت، وهک ئهوهی له
ڕۆژگاری دروستبوونیانهوه، لانهی پهروهردهی
ئاینیو سیاسی تیرۆریستان نهبووبن، وهک ئهوهی
١٢ ساڵ لهمهوبهر له تهلهفیزیۆنهکهیانهوه
له سلێمانی خوێنی ژنانیان بهبیانووی ناموسهوه
حهڵاڵ نهکردبێت، وهک ئهوهی تهلهفیزیۆنو
ڕادیۆکهیان له ههولێر مینبهری خۆڕایی
دواکهوتووترینو دڕترین مهلاو بانگهشهکاری
ئیسلامی نهبووبن، وهک ئهوهی تهلهفیزیۆنی
یهکگرتوو لەو شارە له نیسانی ساڵی ١٩٩٨ فهتوای
مهلا بهشیری قاتلی بۆ کوشتنی کۆمۆنیستەکان، که
تهنها چهند رۆژ دوای ئهوه هاوڕێیان شاپورو
قابیل تیرۆرکران، بڵاونهکردبێتهوه. بهڕاستی
جێگای داخێکی گهورهیه که بهشێک له هاوڕییانی
شاپورو قابیلیش، ئهم بهیانەیان ئیمزا کردووە.
بەیانێک کە بە دیوێکدا ڕاگهیاندنی ڕابردووپاکی
یهکگرتووەو شهرعیهتدانە به دیفاعی گهوجانهی
پێشتری بەشێک لە "ڕۆشنبیران" له یهکگرتوو.
لە کۆتاییدا دەبێ بە نووسەرانو هونەرمەندانو
ڕۆژنامەنووسانو هەموو ئەوانەی لە بواری ئەدەبو
نووسیندا کار دەکەن بڵێین، کە ڕێگای خەبات لە
پێناوی ئازادی دەربڕینو نووسین، ئیمزاکردنی
بەیاننامەو تۆمار کۆکردنەوە نییە بۆ 'بەرگری' لە
ئازادی خودی نووسەران بە تەنها. ئازادی دەربڕین
(نەک ڕادەربڕین کە زۆر بەرتەسک ترە) بەشێکە لە
ئازادی بەشێوەی گشتی. لە وڵاتێکدا کە مینبەری
مزگەوت بەم جۆرە قێزەونە بەسەر ژیانی هەمووماندا
سەپاوەو بەم شێوە ڕەهایە ئازادی جنێوفرۆشیو
هەڕەشەکردنو دەستبردن بۆ تایبەتیترین کارەکانی
تاکەکانی کۆمەڵگای پێ بەخشراوە، لە کۆمەڵگایەکدا
کە بەشێکی گەورەی سەرەوتو سامانی بۆ قەڵەوکردنی
ئەم دەزگای تیرۆرو سەرکوتە سەرف دەکرێتو دەسەڵات
بە دەیان گڵۆپی سەوز بۆ تیرۆری ئازادی تاکو
کۆمەڵگا لە لایەن ئیسلامو ئیسلامیەکانەوە
دادەگیرسێنێت، بە بڕیاری سەیرو سەمەرەو
دامەزراندنی دەزگای ڕەسمی بۆ سانسۆری ئاینی سەدان
خوانی ڕازاوە بۆ بانگەشەکارانی تیرۆرو پۆلیسەکانی
فەرهەنگو ئەدەب ڕادەخات، ئازادی ڕادەربڕین هیچ
مانایەکی نابێتو ئومێد بە جێگیربوونی ئازادی
نووسین شوێنکەتنی سەرابو دەزولەی دووکەڵە.
نووسەران تەنها دەتوانن بە وەستانەوە بەرانبەر بەو
هەموو بێ حورمەتیەی بە ئازادی دەکرێتو بە هێرش
بۆسەر بازگەو مۆڵگەکانی سەرکوتی فیکریو
فەرهەنگیمان، مافو ئازادیەکانی خۆشیان زەمانەت
بکەن، نەک بە پێچەوانەوە.
2010-05-04
|