|
ئه‌مڕۆ وه‌رگێڕان بۆ كوردی پێویستییه‌كی ژیارییه و
كردنه‌وه‌ی په‌نجه‌ره‌یه‌كه به‌ڕووی كلتوور و
ڕۆشنبیریی میلله‌تاندا. ته‌نیا له ڕێگه‌ی وه‌رگێڕانه‌وه‌یه
به‌ئه‌ده‌ب و كلتووری میلله‌تانی تر ئاشنا ده‌بین و له
ئه‌وانی دی ده‌گه‌ین. به‌ڵام ئه‌فسووس ئه‌مڕۆ هه‌ر
بابایه‌ك هه‌ڵده‌ستێت و شتێك له زمانێكی تر بزانێت
خۆی له قه‌ره‌ی وه‌رگێڕان ده‌دات، ئه‌مه‌ش ده‌بێته
ئه‌گه‌ری لاوازكردنی زمانی كوردی و به‌ئه‌مانه‌ت نه‌گواستنه‌وه‌ی
ده‌قه وه‌رگێڕاوه‌كه. ئه‌مه‌ش ده‌ست بردنه بۆ حورمه‌تی
هونه‌ری وه‌رگێڕان و ده‌ڕۆست نه‌هاتنیه‌تی، له شێوه‌ی
ئه‌و سه‌ربازه بێ چه‌كه‌ی كوێرانه مل ده‌نێته مه‌یدانی
جه‌نگێكی بێ به‌زه‌یییانه‌وه. مخابن یه‌كێك له هۆیه‌كانی
زۆر و بۆر بوونی وه‌رگێڕان له كورددا نه‌بوونی
سانسۆری هونه‌رییه.
دوامین كتێبی نووسه‌ر و وه‌رگێڕ سه‌باح ئیسماعیل،
ڕۆمانی شه‌ماعییه‌ی عه‌بدولستار ناسره، كه تابڵێی به‌زمانێكی
پاراو و كوردییه‌كی ڕه‌وان وه‌ری گێڕاوه. سه‌باح
ئیسماعیل ئه‌زموونێكی زۆر باشی له‌م بواره‌دا هه‌یه،
ئه‌مه شه‌شه‌م ڕۆمانیه‌تی وه‌ریده‌گێڕێت و ده‌زگه‌ی
ئاراس به‌چاپێكی قه‌شه‌نگ چاپی كردووه و وه‌رگێڕی
ناوبراو یه‌كێكه له‌وانه‌ی زۆرترین ڕۆمانی ڕاسته‌وخۆ
له زمانی عه‌ره‌بییه‌وه به‌كوردی كردووه. تا ئێستا
ئه‌م ڕۆمانه عه‌ره‌بییانه‌ی به‌كوردی كردوون (وه‌رزی
كۆچ به‌ره‌و باكوور)ی ئه‌لته‌یب ساڵحی سوودانی، (درێژترین
ساڵ)ی ڕۆماننووس زوهدی داودیی عێراقی، (شیكاگۆ) و (باڵه‌خانه‌ی
یاقووبیان)ی ڕۆماننووسی میسری عه‌لا ئه‌سوانی، (مرۆڤێك
ناوی له ناواندا نییه)ی واسینی ئه‌لئه‌عره‌جی جه‌زایری.
عه‌بدولستار ناسری نووسه‌ری ڕۆمانی شه‌ماعیه، یه‌كێكه
له‌و نووسه‌رانه‌ی چیرۆكێلێكی زۆری نووسیوه و كاتی
خۆی هه‌ر له‌سه‌ر چیرۆكێكی به‌ناوی "سیدنا الخلیفه"
خراوه‌ته زیندانه‌وه و ئه‌شكه‌نجه و ئازارێكی زۆر
دراوه، ڕێی تێده‌چێت ئه‌م ڕۆمانه‌ی ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ئه‌و
قۆناغه‌ی ژیانی بێت. چونكه هێند زیره‌كانه و
وردبینانه باس له زیندان و ئه‌شكه‌نجه‌دانه‌كانی ده‌كات
محاڵه كه‌سێك به‌خۆی ئه‌و ئازارانه‌ی نه‌چێشتبێت و
هێنده به‌كاریگه‌ری باسیان بكات.
عه‌بدولستار ناسر له ساڵی 1947دا هاتۆته دنیاوه.
پتر له 40 كتێبی بڵاوكردووه‌ته‌وه، وه‌كو (ژیانی شه‌ریف
نادر به‌كورتی،تكایه گوڵه‌كه مه‌دزه، كۆماری قه‌یره‌كان،
سندووقی هه‌ڵه‌كان، شه‌قامی موته‌نه‌بی، دوای
كاولبوونی به‌سره، بازاڕی سه‌رای، نیوه‌ی خه‌مه‌كان،
حه‌كایه‌تخوان...) به‌رهه‌مه‌كانی بۆ چه‌ندین زمانی وه‌ك
(ئینگلیزی، ئه‌ڵمانی، ئیسپانی، ڕووسی، سربی، كوردی) وه‌رگێڕراون.
له ساڵی 1999وه له پایته‌ختی ئوردن نیشته‌جێیه. هه‌دیه
حوسێنی ڕۆماننووس هاوسه‌ریه‌تی. به‌داخه‌وه ئێستا عه‌بدولستار
ناسر به‌هۆی شه‌پڵه‌وه ده‌سته‌كانی له كار كه‌وتوون.
نووسه‌ر له پێشه‌كیی ده‌قه وه‌رگێڕاوه‌كه‌ی بۆ كوردی،
ده‌ڵێت "وه‌رگێڕانی ئه‌م ڕۆمانه بۆ كوردی شادمانی
كردم، چونكه هه‌ندێك له ڕۆمانه‌كانی له كوردستانی
عێراقدا ڕووده‌ده‌ن...." پاشان ده‌ڵێت "شه‌ماعیه
شتێكی سه‌یره، به‌كاتێك نووسیم له ژه‌نینی كه‌مانچه
ده‌چوو، له‌و ده‌مه‌دا نووسیم له ده‌ریایه‌كی ته‌زیودا
مه‌له‌م ده‌كرد، ته‌نیا چه‌ند مانگێكی برد، هه‌ینێ له
سه‌ره‌تای زستاندا په‌نجه‌ره‌كه‌م خسته سه‌ر گازی پشت،
ڕۆمانه‌كه به‌دوماهی هاتبوو..".
پاشان وه‌رگێڕ پێشه‌كییه‌كی كورت و چڕی بۆ ڕۆمانه‌كه
نووسیوه و باس له ئه‌ده‌بی زیندان و چۆنێتی وه‌رگێڕانی
ڕۆمانه‌كه ده‌كات.
له پێشه‌كیی وه‌رگێڕیشدا هاتووه: ڕۆمانی شه‌ماعیه
باس له‌و كه‌س و هێزه كۆمه‌ڵایه‌تییانه ده‌كات، كه
ناخوازن ڕیتمی ژیان به‌و شێوه قه‌تیسماوه‌ی به‌ڕێوه
بچێت. خاڵی ده‌ستپێكی ڕۆمانه‌كه له‌گه‌ڵ ڕۆژی كۆتایی
هاتنی ڕێژیمی دیكتاتۆریی به‌عسدا ده‌ست پێ ده‌كات. له‌م
رشۆمانه‌دا پێنج كاراكته‌ری سه‌ره‌كی به‌شێوازێكی
تۆكمه‌ی هونه‌ری ڕۆمانه‌كه به‌ڕێوه ده‌به‌ن، هه‌ر یه‌كه
و كاره‌ساتی تایبه‌ت به‌خۆی به‌ده‌ستی ڕێژیمی له‌ناوچووه‌وه
ده‌گێڕێته‌وه. ده‌كرێت بڵێین ڕۆمانه‌كه كۆمه‌ڵه
چیرۆكێكه و كۆلاژ كراون و به‌سه‌ریه‌كه‌وه ئه‌م
ڕۆمانه‌یان لێ به‌رهه‌م هاتووه.
ڕۆماننووس له‌م ڕۆمانه‌دا باس له كه‌سانێك ده‌كات
بوونه‌ته قوربانیی ڕێژیمێك هیچ كات ڕای جیاوازی قبووڵ
نه‌كردووه و زیندانی وه‌كو ده‌زگه‌یه‌كی چاوترسێن ته‌ماشا
كردووه و مێژووی لای كاراكته‌ره‌كانی وه‌ستاندووه.
كه‌سانێكی ژیر و وریا، كه‌سانێك له‌پێناوی ئه‌وی
بڕوایان پێیه‌تی گیانبازی ده‌كه‌ن و ڕووبه‌ڕووی یه‌كێك
له ڕێژیمه هه‌ره دیكتاتۆرییه‌كانی جیهان ده‌وه‌ستنه‌وه.
سه‌ره‌نجام یا به‌شێتی زیندان جێده‌هێڵن، یاخود ژووری
زیندان ده‌بێته گۆڕستان و تێیدا سه‌رده‌نێنه‌وه.
یانیش كه‌سانی سه‌ر به‌ڕێژیمی وای تێدایه خۆی زیندانه‌وانه
و له زیندانییه‌كان زیاتر خۆی به‌زیندانی ده‌زانێت.
زیندانییه‌كان كه‌سانی وایان تێدایه له شێوه‌ی سوێره‌كیی
فه‌ڵه‌ستینی ته‌نیا له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ژنه‌كه‌ی جوانه و
چووه‌ته دڵی یه‌كێك له به‌رپرسه چاوبرسییه‌كانی
حزبه‌وه، ده‌یانگرێت و سووك و ڕیسوایان ده‌كات و تۆمه‌تی
سیخوڕییان بۆ حزبی به‌عسی سووری ده‌داته پاڵ و به‌زۆر
له‌ژێر ئه‌شكه‌نجه‌داندا وایان لێ ده‌كات دان به‌و
تاوانانه‌دا بنێن، كه ئه‌نجامیان نه‌داوه.
هه‌ڵبه‌ت ڕژێمێلێك، كه ژیانیان له‌سه‌ر ترس و دڵه‌ڕاوكێ
له به‌رامبه‌ر میلله‌تدا ببه‌نه سه‌ر هه‌رگیز به‌رده‌وامییان
نابێت و ده‌بێت له كۆتاییدا هه‌ر هێزی خێرخواز به‌سه‌ر
هێزی شه‌ڕخوازدا سه‌ركه‌وێت.
خۆی له خۆیدا ئه‌م ڕۆمانه به‌شێكی په‌نهان له
مێژووی عێراق ده‌گێڕێته‌وه، ته‌نیا ئه‌وانه ده‌توانن
بینووسنه‌وه، كه به‌خۆیان سات به‌سات له‌گه‌ڵ ئه‌و
ڕووداوانه‌دا هه‌ڵیان كردووه.
ماوه‌ته‌وه بڵێم ده‌ستخۆشی له وه‌رگێڕ ده‌كه‌م بۆ ئه‌و
وه‌رگێڕانه به‌تام و چێژه‌ی پێی وه‌رگێڕاوه و ئه‌و
هه‌سته‌ت له لا ده‌ڕوێت، كه زمانی كوردی ده‌كرێت هه‌موو
ده‌قه جیهانییه‌كانی پێ وه‌ربگێڕرێت و هیچی له زمانه‌كانی
تر كه‌متر نییه.
سه‌رچاوه:
عه‌بدولستار ناسر. شه‌ماعیه. ده‌زگای چاپ و بڵاوكردنه‌وه‌ی
ئاراس. هه‌ولێر 2010/ 187 لاپه‌ڕه.
|