ئامادەکەری تەوەر هاوپشتی - کامەران ئەحمەد
 

هاوپشتی: هێشتا یەکەمین هەفتەی مانگی مەی بوو، بێزاریی و هاواری کرێکاری توڕەو ناڕازی و ئازادیخوازی مەراسیمە ئایاری‌یەکان لە دنیای پڕ لە ناعەدالەتی سەرمایەداری ئەمڕۆ لە گوێماندا دەنگیان ئەدایەوە، دیسانەوە هەواڵی تیرۆری مرۆڤێک، قەڵەمێک ، لاوێکی خوێن گەرم و ئازاد هەموومانی ڕاچەڵکاند. ئەمە یەکەمین جار نەبوو کە دەستی تیرۆر قەلەمێک بشکێنێ و ئازیزێکمان لێبکات، مێژووی ١٩ ساڵی ڕابردووی دەسەلاتدارێتی لە کوردستان مێژووی خوێنڕشتنی مرۆڤەکانە! مێژووی خوێنڕشتنی نەیارانی سیاسی، کەسانی ئازادیخواز، ڕۆژنامەنووسان، لاوان، و ژنان بووە. ئەمانە تاکەی و بۆ ؟ هۆکارەکانی پێشێلکردنی ئازادی سیاسی، بیروڕا وڕادەربڕین، بلاوکردنەوە و چاپکردن، و خوێنڕشتنی دەنگە جیاوازەکان بە دەسەلات و دنیای ناعەدالەتی ئەمڕۆ کامانەن ؟ ئەو هۆکارانە کامانەن کەوا لە چینە باڵا و دەسەلاتدارەکان ئەکەن بە موشەخەسی دەست بۆ تیرۆر بەرن ؟
عەبدوڵا مەحمود: دنیای ژێردەسەڵاتی هیزە میلیشیایەکان، جغرافیای ژێر قەڵەمرەویی بزوتنەوە قەومیەکان و ئیسلامیەکان، ناکرێت خاڵی بێت لە سەرکوت، تیرۆر، پیشێلکردنی ئازادیەکان، ژن کوژی، قەڵەم کوژی و ئازادی کوژی ....تاد.
یەكیک لە تایبەتمدندیەکانی دەسەڵاتی میلیشیایی، بەومانایەی کە دەسەڵات هیچ بنەمایەکی یاسایی نییە و پەیرەوی لە هیچ یاساو ریسایەکی دانپیانراوی نیودەوڵەتی ناکات و لەراستیدا ناتوانێ بیکات، چونکە هیچ بەرپرسیاریەتێکی نێودەوڵەتیشی لە ئەستۆ نییە.
دەسەڵاتیك لە نەبوونی دەوڵەت" هیچ جۆرە دەولەتێک" لە نەبوونی یاسا" هیچ چەشنە یاسایەکی سەراسەری پەیڕەولێکراو" ... ناتوانێ هەڵگری ماکەکانی دژی ئازادی و مافە فەردی و مەدەنیەکانی خەڵک نەبێت، ناتوانێ دەست لە جەنگی دژی ئازادی هەڵگرێت.
هەموو دەسەڵاتە میلیشیایەکان" ئیسلامی یان قەومی" بن. ناکرێت چاوەڕوانی ئەوەیان لێبکرێت کەمترین ڕیز بۆ ئازادی و مافی تاک، دابنێن.
کوردستان، نمونەیەکی بەرجەستەی دەسەڵاتی میلێشیاییە و ئەلگۆیەکی بەرجەستەی سەرکوتی ئازادی و مافی تاک و ئیرادەی ئینسانەکانیەتی.
لە کوردستان بەهۆی نەبوونی دەولەتەوە، بەهۆی نەبوونی ناسنامەی وڵاتییەوە، بەهۆی نەبوونی یاساوە، بەهۆی نەبوونی پیکهاتە یاساییە باوەکانی دنیاوە لە چەشنی" پەرلەمان، حکومەت، دەسەڵاتی دادوەری،....تاد، حزبی خاوەن ‌هێزی چەکداری زەبەلاح بە ئەندازەی هێزە چەکداریەکەی قەڵەمرەوی دەسەڵاتی خۆی داسەپاندووە، ناوچەی حکومرانی بۆخۆی دابڕیوەو لەگەڵ هەر ئاڵوگۆرێکیش لەو هیزەدا، ئاڵوگۆر لە قەڵەمرەوی دەسەڵات و ناوچەی حوکمڕانیدا روودەدات، هەموو یاساو ریسایەکیش" دیارە یاساو ریسا نایاسایی" تەنها لەو شوینە مانا پەیا دەکات کە ئەو میلیشیاییە دەسەڵاتی خۆی بەسەریا داسەپاندووە. یاساو ریساکانی ژێر قەلەمرەوی دەسەڵاتی زەرد، لە ژێر قەڵەمڕەوی دەسەلاتی سەوزدا، و بە پێچەوانەشەوە، کاریگەریان نییە. تەنانەت دەزگا بەناو ئاسایشەکان، دژە تیرۆرەکان، پاراستن و زانیاری، پیشمەرگە... دەزگاو ئامرازی جغرافیای جیاوازی سەوز و زەردن. تەنانەت میدیای ژیر ئەم دوو جغرافیایە، هەریەکەیان مۆری سەوز و زەردی پێوەیە.
جەنگی نیوان ئەم دوو میلیشیایە خاوەن " پەرلەمان و حکومەت" ە، لەگەڵ یەکتری بۆ پاشەکشەکردن بە یەکتری و لاوازکردنی یەکتری، بە هاوکاری وڵاتانی ناوچەکە، میژوویەکە هەم خوێناوی و هەم پڕ پیلان و سیناریۆ.
جەنگی هەردوو لاشیان لە دژی ئازادی و ئازادیخوازی لەهەردوو جغرافیاکەدا، میژوویەکە بە ئەندازەی دەسەڵاتدارێتیان لە کوردستاندا.
جەنگی ئەم دوو هیزە میلیشیایە، لە دژی ئازادی و ئازادیخوازی، لەدژی مافە فەردی و مەدەنیەکان، لەدژی ژنان و ئیرادەی ئینسان و یاساو رییسای مۆدێرن، لە١٩ ساڵی رابردودا بۆ یەک ساتیش چییە لەوەستان نەکەوتووە. ماشێنی دژی ئازادی ئەم هێزانە کە دەریایەک لە داهاتی خەڵکی کوردستانی دەکرێت بە گەروودا، رۆژ بە رۆژ تازەدەکرێتەوە، رۆژ بەرۆژ قایمتر و فراوانتر دەکرێت.
بۆیە بەسادەیی دەکرێت بڵێین، یەکیک لە بەرامبەرکێ هەموو رۆژەو بەرچاوەکانی ناو کۆمەڵگای کوردستان بەرامبەركێی هیزە میلیشیایەکان لەگەڵ رەوتی ئازادیخوازی ئازادی بووە. ململانیی نیوان ئەم دوو بەرەیە، ململانیەکی درێژ و هاوکات خوێناوییە.
دەسەڵاتی میلیشیایی لە کوردستان، کەش و هەوای نیمچە ئاواڵای سیاسی وئەو بڕە لە ئازادی کە لە کوردستان هەیە بە خێرو سەدەقەی خۆی دەزانێت، بە بەرهەمی رێزگرتن لە مافی مرۆڤ و بوونی دیموکراسی و دەوری دەسەڵاتدارێتی خۆیانی دەزانن، کە داویانە بە خەڵکی کوردستان و هیزە سیاسیەکان و میدیا، لەوە تێناگەن یان نایانەوێ تێبگەن و دان بنین بەوەدا کە دۆخی نیمچە کراوەیی سیاسی و ئەو رادەیە لە ئازادی کە لە کوردستان هەیە، بەرهەمی خرۆشانی جەماوەری و ڕاپەرێنی سالی ١٩٩١ و بەرهەمی راوەستاوی و لیبڕاوی کۆمۆنیستەکان، شوراکان، رەوتی ئازادیخوازو مۆدیرنی کۆمەڵگایە.
دەسەلاتی میلیشیایی قەومی کە لە ساڵی ١٩٩١ دا بۆ یەکەمین جار، روبەرووی کۆمۆنیستەکان و چەپەکان و شوراکان بۆوە، توشی شۆک هات، یەکەمین کارو فتوا و پەیامیش لەگەڵ گەرانەوەی بۆ ناو شارەکان ، بانگەشەی ئازدی هەلسورانی سیاسی و ئازدای بیرواو بەیان و چاپەمەنی و رۆژنامەگەری، نەبوو. بەڵکە بە هێرش بۆسەر ئەمانە دەستی پێکرد، لەو کاتەوە دەستەواژەی " دەستی لە پشتە" لە پاڵ دەیان دەستەواژەی تری بۆگەناوی و تەوهین ئامیزو درۆدا، پەخش کران.
بانگەوازی داخستنی بنکەی شوراکان، هەرەشە لە هەڵسوراوانی چەپ و کۆمۆنیست، دەستدانە ژن کۆژی، شەری دژی ئازادی، و لە هەمان کاتیشدا چەپڵە لیدان بۆ جۆرج بۆشی باوک وەک سەرە تاوانباری جەنگ، بەرگری لە بەعسیە تاوانبارەکان، لە بەرێوەبەرانی کارگەکان، لیبوردن لە دەیان و سەدان سەرەک جاش و مەفرەزە خاسە و پیاوانی تاوانباری بەعس، یەکەمین کارو دەستکەوتی ئەم هیزە میلیشیایانە بوو، لەیەکەمین رۆژی گەرانەوەیان بۆ ناو شارەکان.
وەستانەوەی چەپ و کۆمۆنیستەکان و ئازادیخوازان لە دژی ئەم ‌هێزانە، لەوکاتەوە تائیستا درێژەی هەیە. وە ململانیی نیوان ئەم هێزە میلیشیانە لەگەڵ کۆمۆنیستەکان و بەرەی چەپ و ئازادی و ئازادیخوازی کوردستان، ململانێیەکی هەموو رۆژەی ١٩ ساڵەی ساحەی سیاسی کوردستانە.
گەورەترین ترسی دەسەڵاتی میلیشیایی، ئازادی سیاسی و ئازادی بیروراو و بەیان و رادەربرین و بڵاوکردنەوەو بەرین بوونەوەی پانتایەکانی ئازادییە. هۆکاری سەرەکی جەنگی دەسەڵاتی میلیشیایی و ‌هێزە دواکەوتوەکانیش بۆ سەرکوتی ئازادی هەر لێرەوە سەرچاوەی گرتووە.
بەهەر ئەندازە پانتایی ئازادی بەرین بیتەوە، بەهەر ئەندازە ئینسانەکان بەهرەمەند بن لە ئازدی و دۆخی ئازادی، بەهەمان ئەندازە ئیرادەی ئینسانەکان بۆ ئاڵوگۆر، گەوەرتر دەبێت. خولیای کۆتاییهێنان بەم شیوە لە دەسەڵاتی میلیشیایی و دەسەڵاتی ناتەندروست و نامۆ بە خواستە ئینسانیەکان ، گەورەتر دەبێت و بواری بۆ دەرەخسێت تا ئەم دەسەڵاتە لەسەر ژیانی سیاسی و ئابوری و کۆمەڵایەتی و فەرهەنگی خۆی لاببات.
هەر ئەم ترسەشە لە ئازادی وا لەدەسەڵات دەکات، فریودان و سەرکوت، وەکو دوو کۆڵەکەی لێکهەڵپێکراو بۆ پاراستنی دەسەڵات و دریژەدان بە قەڵەمرەوی سیاسی، بەدەستەوە بگرێت.
بێ مەڵامەت نییە، دەسەڵاتی ناسیونالیستی کورد، زوربەی هەرە زۆری یاساکانی بەعسی لەدەسەڵاتخراو وەکو خۆی دەهێڵتەوە، بێ هۆ نییە لە پەرلەمان یاسای فرە ژنی پەسەند دەکرێت. هیچ لەوە بە نەخشەتر نییە کە دەستەواژەی ئادابی گشتی، مقەدەساتی نیشتمانی و دینی و نەتەوەیی، هیڵە سورەکان، ئاسایشی نەتەوەیی..... لەهەموو یاساو ریساکاندا، دەگونجێنن تا پسولەی یاسایی بۆ سەرکوتی ئازادی و نەیارانیان برەسمێنن و هەست و سۆزی دواکەوتونەش بەرووی دەنگی نویخۆاز و ئازادیدا، هەلبخڕێنن.
دەست بردن بۆ تیرۆری جەسەدی، لە تیرۆری ئازادیەوە دەست پێدەکات. دەستبردن بۆ تیرۆری جەسەدی لە تیرۆری بیرکردنەوەو بەیان و بڵاوکردنەوەو رادەربریندا، دەست پیدەکات.
پیش ئەوەی رێگەی تیرۆری جەسەدی نەیارانی سیاسی، کۆمۆنیستەکان، چەپ، نووسەر و شاعیر، رۆژنامەنووس، لیکۆڵەر، میژوو نووس، .... دەستی بۆ ببرێت. بەسادەیی دەکرێت تەوجیهی تیرۆر، ئاراستەی تیرۆر، لە دەیان بڕگەو دەستەواژەی نێو یاساکاندا، ببینین. لەدەیان و سەدان ئایات و حەدیسدا، پەنجەیان بخەینە سەر، دەشیت لە بانگەشەی سەرؤک و سکرتیری حزبە میلشیاو ئیسلامیەکاندا، لە بڵندگۆی مزگەوتەکانەوە، لە دەیان سێدێ ناوبازاڕ و سەدان نوسراوەو کتێبدا، ببینین و گوی بیستی فتواو هەڕەشەکانیان بین.
ئەمانە زەمینە سەرەکیەکانی تیرۆرن. ئەمانە هۆکاری تیرۆرەکانن. تا یاسای عەلمانی جیگەی یاساکانی ئاودرا بە ئیسلام نەگرێتەوە، تا یاساکان دەستەواژەی مقەدەساتی دینی و قەومی و ئادابی گشتی، پیرۆزی بنەماڵە و بەڕەمزکراوەکانی تیا توڕنەدرێت، تا عەقڵیەتی پیاوساڵاری و لە ژێر ناوی پارستنی نامۆس و شەرەف و...دا، ئامادەیی هەبێت، تیرۆری فکری و پاشان جەسەدی درێژەی دەبێت. تیرۆری تەحەدائامێزی خوێندکارو ڕۆژنامەنووس سەردەشت عوسمان و سەردەشتەکانی تر، ریشەی لەو راستیانەدایە.
هاوپشتی: لەگەرمەی هەڵبژاردنەکانی کوردستان و دواتر عێراقدا شاڵاوێکی تری بەرفراوان( لە ئیدامەی هەمان ئەو هێرشانەی کە لە سەرەتای نەوەدەکاندا بۆ سەر چەند ڕۆژنامە و بلاوکراوە و ڕۆژنامەنووس کران بە داخستن و ڕێگرتن لە بلاوکردنەوە و تیرۆرکردنیان ) بۆ وەلاخستن و کپکردنی دەنگی رۆژنەمانووسان و میدیا سەربەخۆکان ( سەربەخۆ بە مانای لە دەسەڵات و حزب نەک ئایدۆلۆژیا و بیرکردنەوە) دەستی پێکرد. هێرش و پەلامار کرایەسەر چەندین ڕۆژنامەنووس، ژمارەیەکیان دووچاری زیندانیکردن بوونەوە، دارکاری کران، و کامێراو کەلوپەلەکانیان لێ زەوت کردن، ئەنجامەکەش ناڕەزایەتی‌ ناوخۆیی ودەرەکی بە ناردنی نامەی ناڕەزایەتی و یاداشت و ئاگادارکردنەوەی لێکەوتەوە. بەڵام ئەمجارەیان وەڵامدانەوەکانی خەڵک، نوسەر و ڕۆژنامەنووسانی ئازاد دژ بە تیرۆری سەردەشت ئەبعادێکی تری نێوخۆیی و نێونەتەوەیی بەرفراوانی بەخۆوە گرت، و بێزاری و ناڕەزایەتی گەورە و پەنگخواردووی خەڵک بە شیوازێکی توڕەتر و تا راددەیەک مونسەجیمتر لە جاران هاتە مەیدان بۆ کۆتاییهێنان بەم هەڕەشە و تیرۆرانە. پایە ماددی، کۆمەڵایەتی و سیاسی‌یەکانی ئەم هاتنە مەیدانەی خەڵک کە لە ئیستادا قوڵپ ئەدات لە کوێوە سەرچاوەیان گرتووە؟ ئەم وەلامدانەوە خێرایەی خەڵک کە لە حساباتی سیاسی حزبەکاندا نەبوو کام ڕیشە و مێژووی سیاسی هەیە ؟
عەبدوڵا مەحمود: هەروەک لە وەڵامی پرسیاری پێشوودا ئاماژەم پێدا، ململانیی نیوان ئازادی و ئازادیخوازی لەگەڵ حزبە دەسەڵات بەدەستەکانی کوردستان و هیزو لایەنە کۆنەپەرستەکان، ململانێیەکە، میژوویەکی نزیک بە ١٩ ساڵەی هەیە لە کوردستان، لەو ماوەیەدا هەردوو بەرەکە خاراوتر بوون و ئەزمونیان بەدەست هیناوە، شیوەی تریان لە ململانیکە بەدەستەوە گرتووە. هەروەها بەهۆی ئەو ئاڵوگۆرانەی لە چەند ساڵی دوای کەوتنی بەعسەوە، هاتونەتە ئاراوە، کیشمەکێشی دەسەڵات و کۆنەپەرستی لەگەڵ رەوت و بەرەی ئازادیخوازی کوردستان چۆتە ئاستێکی ترەوە، کە گرنگترینیان ئەمانەی خوارەوەن:
١-لە دەسەڵات کەوتنی بەعس، گەورەترین چەکی فریوکاری لەدەست حزبەکانی دەسەڵات بەدەستی کوردستان، دەرهێنا. تا بەعس لە دەسەڵاتدا مابوو، دەسەڵات هەموو دەنگێکی نارەزایەتی، هەموو جموجۆڵ و چالاکیەکی جەماوەری و کۆمەڵایەتی بە بیانووی ئەوەی بەعس لەو دیوو سنورەکانە، بەبیانوی هەرەشەی هیزەکانی بەعس، سەرکوت دەکرد. کەوتنی بەعس ئەم چەکەی لەدەست ئەم هێزانە دەرهێناو هاوکات خەڵک و بزوتنەوە کۆمەڵایەتیەکان، بەدەست ئاوەڵایەکی زیاتر، بە لەخۆرادیویەکی ترو بە متمانەیەکی ترەوە، کەوتنە وەستانەوە بەرووی دەسەڵاتدا، میژووی چەند سالەی دوای کەوتنی بەعس لە کوردستان، میژووی وەرێکەوتنی هەموو رۆژەی بزوتنەوە کۆمەڵایەتیەکان بووە، کەم هەفتە و تەنانەت رۆژ بووە، خۆپیشاندان، مانگرتن، دەنگی نارەزایەتی بەدژی کارکردی دەسەڵات یان بۆ خواست و داوا رەواکانیان لەشارو شارۆچکەکانی کوردستاندا، روینەدابێت. خۆپیشاندانەکانی كەلار، رانیە، هەڵەبجە، سلیمانی ، ئاکرێ، قەڵادزێ.... خۆپیشاندانی خوێندکاران و توێژە مەحرومەکانی کۆمەڵگا، تا دەگات بە پیكهاتنی دەیان رێکخراوەی لە چەشنی پەرلەمانی شەقام، بزوتنەوەی هەتا کەی، لیژنەی هاوکاری، رێکخراوەی دژی گەندەڵی، ریكخراوەی بەرگری هەمەجۆر لە ئازادی و ڕۆژنامەگەری،رێکخراوەکانی کۆمەڵگای مەدەنی... پێک هاتن.
٢-بوژانەوەی ئابوری و تارادەیەک باشبوونی گوزەرانی خەڵکی، پشت راستکردنەوە نسبی خەڵک لەژێر کاریگەریەکانی ئابڵۆقە ئابوری... خەڵکی کوردستانی لە هیزو توانایەکی تیكشکێنراو و بێئومێدەوە، گۆڕی بۆ وزە و ئیرادە بەخشین بەخەڵک. خەڵکی کوردستان لە دۆخی پاسیفەوە پێی نایە دۆخی ئەکتیف بوون، بڕوا پەیاکردن بەوەی کە ئەم وەزعە قابیلی گۆڕانە بەدەستی خۆ، بوو بە راستیەکی سەلماو. ئەمەش لەگەل خۆیدا، ئاستی خەباتی بزوتنەوە کۆمەڵاتیەکانی بردە سەرەوە. ئەمە نیشانیدا کە خەڵکی چەندە لە باری ژیان و گوزەرانەوە وەزعیان باش بێت، بە هەمان ئەندازەش ئاستی چاوەروانیەکانیان و توانای خەباتکارانەیان باشتر دەبێت. چ ئاستی نارەزایەتیەکانی خەڵک و بزوتنەوە کۆمەڵایەتیەکان و چ بەرین بوونەوەی پانتایی کاری رۆژنامەگەری و جموجۆڵی فەرهەنگی بەرهەمی ئەم ئاڵوگۆڕەیە.
٣- گەورەبوونی رۆژلەڕۆژ زیاتری قڵشتی چینایەتی لە کوردستان، دەست بەسەراگرتنی هەموو داهات و شادەمارەکانی ئابوری کۆمەڵگا لەدەست کەمایەتیەکی حزبی و میلیشیایی لەلایەک و گەورەبوونی غولئاسای ئۆردوی چینی کریکارو ناچاربوونی ئەم ئۆردووە بۆ دەستخستنی کارو دابینکردنی ژیانیكی مەمرەو مەژی، لەپاڵ تاڵانیەکی بە بەرنامەو بێوێنەی داهاتی کوردستان لەلایەن بەرپرسە حزبی و میلیشیایەکانی کوردستان و هاوکات بیبەشبوونی چینی کرێکارو زوربەی خەڵکی کوردستان، لە کەمترین خزمەتگوزاری کۆمەڵایەتی و تەندروستی و تەرفیهی و پەروەردەیی، نەبوونی بیمەی بیکاری بۆ خێڵێکی بەرینی بیكاران، نەبوونی دەیان و سەدان پێویستی سەرەتایی و مافی سادەی ژیان بۆ زوربەی کۆمەڵگا، زەمینەی پیگرتن و گەورەبوونی بزوتنەوە کۆمەلایەتیەکانی وەک کرێکاران و خوێندکاران و لاوان و ژنان... پیكهیناوە.
٤-تیکچوونی هاوسەنگی پێگەی دەسەڵاتی هێزە میلیشیایەکان لە کوردستان، تێکچونی هاوسەنگی هیز بە لای پارتیدا ولاوازبوونی پیگەی یەکێتی نیشتمانی لە بەرامبەریدا، و پاشان لیکترازانی یەکێتی و جیابوونەوەی نیوەی سەرکردایەتی و نیوەی کادرە سیاسی و سەربازی و ئەمنی و ئیداری و دابەشبوونی ئەندام و لایەنگران و دابەشبوونی جەماوەرەکەیی و بە کورتیەکەی شکلگرتنی ئەم هیزە جیابوەوە لە رەوتی گۆڕاندا، کە فراکسۆنی گۆڕانە لە پەرلەماندا، لە لایەکەوە پارتی خستۆتە بەرامبەر یەکێتیەکی لیکترازو دوو هیزی ئەزمەگرتووی رێکخراوەیی و لە هەمان کاتیشدا، قەڵەمرەوی دەسەڵاتی لە ناوچەکەدا، بۆتە تێکەڵەیەک لە نیلی و سەوزو ئیتر یەکێتی بەتەنها قەلەمرەوی لە ناوچەکەدا نییە، ئەمەش لە ئێستادا، بۆشایەکی خۆلقاندووە لە کیشمەکێشی نیلی و سەوزدا، ئەمەش بوار و دۆخێکی هێناوەتە ئاراوە، تا دەنگە نەیارەکان بە دەسەڵات خۆنواندنێکی بەرچاوتر لە خۆیان نیشانبدەن و کەڵک لەو دۆخە وەربگرن و بەهرەبەرداری خۆیان لەم کێشمەكێشە وەربگرن. تەمەرکۆز نەبوونی دەسەڵات، چەق نەبەستنی دەسەڵات لە لایەن هیزیک لە کوردستاندا و چەق نەبەستنی دەسەڵات لە جغرافیای سەوزو نیلیدا، لەلایەن یەک لایەنەوە، ئەو دەروازەیە کە خەڵکی کوردستان و بزوتنەوەی نارەزایەتی و جەماوەری و ئازادیخوازی بواری بۆ کراوەتەوە، تا نارەزایەتیەکانی، خواستەکانی، لەشەقامدا نیشانبدات و روبەرووی دەسەڵات ببێتەوە.
ئەمانە سەرەکیترین ئەم هۆکارو ئاڵوگۆرانەن کە بەدوای کەوتنی بەعس و ئاڵۆگۆرەکانی ئەم دوایەی کوردستاندا، پێکهاتوون.
ئەم ئاڵوگۆرانە، هۆکاری سەرەکی خۆنواندنە جەماوەریەکانن، هۆکاری سەرەکی ریکخراوتربوونی نارەزایەتیەکانن، سەرچاوەی تارادەیەک سەراسەری بوونەوەی دەنگی خۆپیشاندانەکان و هێنانە گۆری داخوازیە لیکهەڵپێکراوەکانن.
ئەوە شەپۆلە لە ناڕەزایەتی و نەفرەت و توڕەییە لە دژی رفاندن و تیرۆری سەردەشت عوسمان، کە شەقامی کۆمەڵگای جوڵاند، گوشاری زیاتری خستە سەر دەسەڵات و بە تایبەتیش پارتی، وە مەودای نارەزایەتیەکەی درێژخایەنترکرد، دەنگی نارەزایەتی ناوەوەو دەرەوەی باشتر لیكهەڵپێکا، بەجیا لەو هۆکارە بناغەیانەی لەسەرەوە ئیشارەم پێدا، دەگەڕێتەوە بۆ جۆری رفاندن و تیرۆرەکەو تازەیی کەیسەکە و دۆخی تازەی کوردستان.
ئەم نارەزایەتی و نەفرەت و تورەییەی ئازادیخوازی لە شەقامی کوردستان بە تایبەتیش خوێندکاران و رۆژنامەنوسان و لایەنگرانی ئازدی سیاسی و ئازادی بیروباوەرو بەیان و رۆژنامەگەری.. کاردانەوەیەک بوو بەرامبەر بە رفاندن و کوشتنێکی ئاشکرا، کاردانەوەیەک بوو بەرامبەر تەحەدایەکی ئاشکرای ئازادی، کاردانەوەیک بوو بەرامبەر بە تەحەدای زانکۆ شەقام، کاردانەوەیەک بوو بەرامبەر بەتەحەدای روناکی و رۆشنایی رۆژ.
دەکرێ بڵێین ئەم جۆرە لە رفاندن بە رۆژی روناک و لەبەردەم زانکۆ و لە سەرەکیترین شەقام و بەبەچاوی چاوی زانستی زانستخوازانی زانکۆوەو لەبەردەم پۆلیس و زێرەفانی و بە سەیارەیەکی ناسراو... پاشان تێپەراندنی بە چەندین بازگەی پڕ چاودیریدا، پاشان تیرۆرکردنی، کەم وێنەترین کردەی تیرۆرستییە. تیرۆرێکە نەخشەکێشەران و جێبەجێکەرانی پێمان دەڵێن لە روناکی شەقام ناترسین، چاوی زانستخوازانی زانکۆ سڵمان پێناکات، لە پۆلیس و دەزگا ئەمنیەکان و زێرەفانیش بێمنەتین. بیگومان ئەم تەحەدایە ئەو باندە ئیسلام کوژە ئیسلامیانەمانەمان بیر دەخاتەوە کە بە ئاشکرا سەری مناڵ و ژن و خەڵکی بێتاوان دەبرن و شانازیشی پێوە دەکەن و وەکو چالاکیش بڵاوی دەکەنەوە.
لەم تاوانکاریەدا نەک تەنها سەرەداوێک بەڵکە بەیانی لەبەردەست دابوونی سەدان سەرەداوی ئاشکرا دەکات.
بۆیە لە واقعدا پێویست بوو ئەم نارەزایەتییە زۆر بەرینتر ببوایە، زۆر سەراسەریتر ببوایە، وە رۆژ بەرۆژ گەورەتر بوایە، ئیبتکاراتی تازەی تیا بەدەستەوە گیرایە، کرێکاران و کارمەندان بەشیوەی رێکخراو پیوەی پەیوەست بوونایە و کارگەو ناوەندکانی کاریان لە جوڵە خستبا، دوکان و بازارەکان و هاتووچۆ راگیرابا، تا دەسەڵات و بە تایبەتێش پارتی بە زۆر ناچار کرابا تاوانبارانی ئەم تاوانە لە نەخشە بۆ کێشەکانیەوە تا جێبەجێکەرانی ئاشکرا بکات و بیسپێردرێتە دادگایەکی ئاشکرای بێلایەن و عادلانە.
کەچی ئەوە نزیکەی مانگێکە روداوو تاوانێکی ئاشکرا کەنەک چەندین سەرە داو بەڵکە چەندین سەرەگوریسی تاوانەکە دیارن، بەڵام بە دەرکردنی بەیانی گشتی و بەدیار لیژنەی لە تاریکیدا پیکهێنراو نەناسراودا، تائێستا خۆیان دزیوەتەوە لەوەی کەمترین ڕاستی دیاریکراو بە ڕای گشتی، بگەیەنن. ئەم قارەمانانەی دەزگا بەناو ئەمنیەکان فەزڵفرۆشی ئەوە بەسەر خەڵکی کوردستاندا دەکەن کە توانای دۆزینەوەی باندو تۆرەکانی ڕێکخراو قاعیدەیان هەیە، کەچی تاوانبارانی ئەم تاوانە بەڕۆژی رووناک ئەنجامدراوەیان بۆ نادۆزرێتەوە!!
هاوپشتی: بەردەوامی و گەشەی بزووتنەوەی بێدەنگ نابین تا تەحقیقکردنی ئامانجی کۆتایی خۆی لە ئازادی ڕۆژنامەگەریی ، بڵاوکردنەوە و بیرو ڕا دەربڕین و بە مانا بەرفراوانەکەی ئازادی سیاسی و هەڵسوورانی سیاسی لە گرەوی کام مەرجانەدایە، ئەم بزووتنەوەیە و رابەرانی ئەبێت پەیڕەوی لە کام شیعار ، ئاسۆ و تاکتیک بکەن بە تایبەت لە کاتێکدا کە هێشتا کوردستان لە فازێکی هەڵواسراوی ژێر دەسەلاتدارێتی دوو میلیشیادایە، بەدەر لە ریاکاری‌یەک کە لەو پەیوەندەوە ئەکرێت سەبارەت بە بوونی حکومەت و یاسا بەلام هەژموونی دەسەلاتی حزب بەڕێوەبەری لۆکاڵی ناوچەکانە ، و خەڵک و ناڕەزایەتی‌یەکانی هەمیشە قوربانی و باجدەری ئەم دوو دەسەلاتەن . ئایا ئەم وەزعیەتە لەمپەرێک نیە لە تێکشانی ڕیزەکانی ئەم بزووتنەوەیە، رابەرانی ئەم بزووتنەوەیە ئەبێت کام میکانیزمی هەلسووڕان و خەبات بگرنەپێش بۆ تێکشکاندنی ئەم لەمپەرە.
عەبدوڵا مەحمود: ئەو بزوتنەوەیەی کە بەدژی رفاندن و تیرۆری سەردەشت عوسماندا، هاتە مەیدان، زۆر واوەترە لەو بزوتنەوەیەی کە ناوی "بزوتنەوەی بێدەنگ نابین" ە، بزوتنەوەی بێدەنگ نابین تەنها گۆشەیەک و لایەنێکی بزوتنەوەیەکی فراوانتری و کۆمەڵایەتییە کە خاوەنی دروشم و داواو خواستی ڕاگەیەنراوی خۆیەتی.
بزوتنەوەی بەرگری لە ئازادی و ئازادیخوازی، لە ئازادی هەلسورانی سیاسییەوە تا ئازادی بیروباوەرو بەیان و بڵاوکردنەوە و چاپەمەنی، تا ئازادی رەخنەگرتن لە هەموو ئایدۆلۆژیاو بیروباوەرو کەلتورو ئەخلاقیات، تا ئازادی مانگرتن و خۆپیشاندان و کۆبونەوەو پیكهێنانی حزب و رێکخراوەی سیاسی و کۆرو کۆمەڵەی جەماوەری و پیشەیی، تا ئازادی بیدینی و دینداری، ئازادی بێقەیدوشەرتی جل و بەرگ پۆشین ... لە کوردستان بزوتنەوەیەکە خاوەنی میژوویەکی درێژ و پڕ سەروەرییە. خاوەنی جیخسنی خۆاستی ئازادی بێقەیدو شەرتی سیاسی یە، خاوەنی جەسارەتی رەتکردنەوەو نا ووتنە بە قەوم گەرایی و ناسیونالیزم، بە دین و دیموکرسی ، بە کەسافەتی پیاوسالاری و ناموسپەرستی، بە روانینی تەفرەقە ئامیزو سوکایەتی ئامیز بە ئینسان....تاد.
بزوتنەوەی بێدەنگ نابین کە بەدوای تیرۆری سەردەشت عوسماندا پیکهات، جیگای پشتیوانییە و لە راستیشدا بەو هۆیەوە کە بۆ بەرگری لە ئازادی رۆژنامەگەری و بە مەبەستی پەلکیشکردنی تاوانباران و بکوژانی سەردەشت و سۆرانی مامەحەمە و عەبدستار تاهیر شەریف و هاتۆتە مەیدان و خۆی ناساندووە، بەشیکە لە بزوتنەوەی ئازادی و ئازادیخۆازی و بزوتنەوەی بەرگری لە ئازادی سیاسی و ئازادی رۆژنامەگەری لە کوردستاندا.
دیارە سەرجەم بزوتنەوەکە بە بزوتنەوەی بیدەنگ نابینیشەوە، سەرباری هاتنە مەیدان و جەسارەت نواندنیان لە بەرمبەر کەیسی ئازدیدا، لەبەرامبەر کەیسی سەردەشتی لەخوێن هەڵکێشراودا، بەڵام سەرەکی ترین خاڵی لاوازی ئەوە بوو، کە هەڵگری یەک دروشمی سەراسەری نەبوو، دروشمەکانی هەمەرەنگ و کەم و کورت بوو. دروشمی ئاشکراکردنی تاوانباران و بکوژانی سەردەشت، بەرگری لە ئازادی بیرورا و ڕۆژنامەگەری، خواستی دەست لە کارکیشانەوەی بەرپرسی پۆلیس و وەزیری ناوخۆی هەرێم، دەست لەکارکێشانەوەی بەرپرسی ئاسایش، خۆاستی دەست لەکارکێشانەوەی سەرۆکی هەرێم، خواستی مانگرتنی گشتی، خۆاستی خۆپیشاندان.... دیارە هەموو ئەم داوکاری و خواست و رێگایانە بەشیوەی جۆراوجۆرو لە ئاستی جیا جیادا بەرزکرانەوە، ... کە هەموویان باشن، بەڵام زۆرێک لەم داواکاری و خواستانە هێندەی کاردانەوەیەکی ئەخلاقی و کاتی بوون، هیندە داخوازی و خواستێک نەبوون کە بتوانریت کاریان لەسەر بکرێت، یان بەرئەنجامی خوێندنەوەیەکی دروستی دۆخەکە نەبوو، بۆیە زۆر زوو هەموو ئەم داواکاری و خواستانە، بەرەوخاوبوونەوە و داشکاندن بران.
من لام وایە ئەم بزوتنەوەیە کە بۆ بەرگری لە ئازادی سیاسی و رۆژنامەگەری و بیروباوەرو بەیان و بڵاوکردنەوە هاتۆتە مەیدان و تائێستاش ئامادەیی ماوە، پیویستی بە مانفیستیکە" مانفێستی ئازادی" کە تیایدا بە رۆشنی نیشان بدات مەبەستی لە ئازادی چییە؟ وە پایە بنەرەتیەکانی ئازادی چین؟ ئازادی سیاسی و بەیان و رۆژنامەگەری و بڵاوکردنەوە .. یانی چی؟ مقەدەساتی نیشتمانی و نەتەوەیی و دینی، ئاسایشی هەرێم، ئادابی گشتی، هێڵی سور.... ئەمانە هەموو مانا بکاتەوە و بەرۆشنی بەندەکانی ئازادی بە مانای تایبەتی وشەکە، رۆشن بکاتەوە و بیکاتە پڵاتفۆرمی خەباتکارانەی رەوت و بەرەی ئازادی و رادیکالیزمی کۆمەڵگا و بۆیان تیبکۆشیت تا هەموو ئەم دەستەواژە مەتاتی و لاستیکی و درۆینانەی لە چەشنی پاراستنی ئادابی گشتی، پارستنی مقەدەساتی نیشتمانی و نەتەوەیی و دینی و بنەمالەیی و رەمزو، کەلتورەکانی، تادەگات بە پاراستنی سەروەری نەتەوەیی و هێلە سورەکان ... تاد، وەکو تۆرێکی هەزار سەر لە دەست و قاچی ئازادی هەڵسوڕانی سیاسی و ئازادی بیروباوەرو بەیان و رادەربرین و بڵاوکردنەوە، بکاتەوەو ئەم هەموو ئەمما و ئەگەر و بەڵامانەی کە دەسەڵات بەمەبەستی پارێزگاری لە کۆنەپەرستی و دەسەڵاتی خۆی کردونیەتی پاشکۆی چەمکی ئازادی، توڕ بدات.
بزوتنەوەیەکی ئاوا بەرچاو ڕۆشن دەتوانێ بچیتە مەیدانی ‌هەڵتەکاندنی زەمینە و ژینگەی سەرکوتی ئازادی و تیرۆری سیاسی و نوسەران و رۆژنامەنووسان ... تاد
وە تاکاتیک لە یاساکانی سزادان و یاسای رۆژنامەگەری و سەرجەم یاساکانی تردا، دەستەواژەی پاراستنی ئادابی گشتی، مقەدەساتی نیشتمانی و نەتەوەیی دینی، هێلە سورەکان.... بمێنن، سەرکوتی سیاسی و ئازادی رۆژنامەگەری و تیرۆر بەکردەوە لە پشتیوانی یاسایی کەڵک وەردەگرێت. سەرانی حزبە میلیشیایەکان و دەسەڵات و حزب و لایەنە ترساوەکان لە ئازادی، سەرانی رەوتە دینیەکان و مەلاکان و لە ژێر ناوی پاراستنی پیرۆزیەکان، بەزاندنی هێڵەسورەکان، ماف بەخۆیان ئەدەن هەرەشە بکەن، فتوا بدەن، وروژاندن بەڕێبخەن، وەدەستی دەروێشەکانی سەرۆک و سکرتێری حزبەکان و رەوتە دینیەکان و مەلاکان ئازاد بکەن و خوێنی ئازادیخوازان و نوسەران و نەیارانی بە ناو ئەم پیرۆزیانه، حەڵاڵ بکەن.
ئەم بزوتنەوە کۆمەڵایەییەی کە هاتۆتە مەیدان، پیویستە چوارچێوەی ئێستای تێبپەڕێنێت، یەکەم هەنگاویش لەم راستایەدا، ئاسۆ بەخشینە بە ئایندەی بزوتنەوەکە. بزوتنەوەی بێ ئاسۆی ڕۆشن، پڕۆژەی ئاییندە نادیار.. تەمەنی کورت دەبێت و لە بەدەستهێنانی ئامانجەکانیدا، سەرکەوتوو نابێت.
هەروەها، ئەم بزوتنەوەیە دەبی بە بەرچاو ڕۆشنیەوە، پشتیوانی بەرهەم هێنەران و مۆتۆری جوڵەی کۆمەڵگا، بۆخۆی رابکێشێت.
یەکیکی تر لە لاوازیەکانی بزوتنەوەکە ئەوە بوو کە نەیتوانی کرێکارانی یەک ناوەند و کارگەی بەرهەم هینان بەخۆیەوە پەیوەست بکات، بۆنموونە مانگرتنێکی یەک سەعاتەی کارگەیەک یان ناوەندێکی بەرهەم هێنان یان چەند ناوەند و کارگەیەک دەیتوانی، بزوتنەوەکە تەکان پێبدات و گۆشاری سەردەسەڵات چەند بەرامبەر بکات.
بەکورتیەکەی من لام وایە، ئەم بزوتنەوەیەی تائێستا بۆ بەرگری لە ئازادی سیاسی و ئازادی رۆژنامەگەری لە ئارادایە، سەرباری بەردەوامی دان بە خۆپیشاندان و نارەزەیەتیەکانی، گرتنەبەری ییبتکاری نوێ و خۆ رێکخستنی زیاتر و سەراسەری کردنەوە و هەولدانی بۆ راکێشانی پشتوانی کۆمەڵگا بە تایبەتیش کرێکاران و کارمەندان، هاوکات پیویستی بە بەیان " مانفێستی ئازدی" هەیە، کە بیکاتە چوارچێوەو پلاتفۆرمی هەڵسورانی بە نەخشەی خۆی و بەپێی ئەمەش ئیبتکارات و میکانیزمەکانی بەرەوپێشەوە بردنی بزوتنەوەکە بە مەبەستی دەست راگەیشتن ئامانجەکانی، بگرێتە بەر.
بەردەوامی دان بەم بزوتنەوەیە و گوشارەکانی زامنی ئەوەیە کە دەسەڵات لە چوارچێوەی پاشەکشەیدا بۆ سەر ئازادی، ناچار بکرێت نەخشەکێشان و تیرۆرستانی رفاندن و تیرۆری سەردەشت عوسمان و باقی تیرۆرەکانی پێشوو، ئاشکرا بکات.

abdulla.mahmud@gmail.com
٢٩/٥/٢٠١٠