|
له‌بەردەم لێژنه‌ی سوێندخۆران (بڕیاردانی)ی میلان‌دا
تێڕوانینگه‌لێكم له‌مه‌ڕ خه‌باتی چینایه‌تی و
پرۆلیتاریا ده‌ربڕین، كه ڕه‌خنه و سه‌رسوڕمانێكی
زۆریان وروژاند. وا لێرەدا بە ورده‌كارییه‌كی
زیاتره‌وه ده‌گه‌ڕێمه‌وه سه‌ر ئه‌و تێڕوانینانه.
لەوێدا زۆر بە توڕه‌ییه‌وه به‌رامبه‌ر به
تۆمه‌تبارکردنم بە هەڵخڕاندنی نەفرەت ناڕه‌زایه‌تیم
ده‌ربڕی؛ ڕوونم كرده‌وه، كه له پاگه‌نده‌كه‌مدا
هه‌رده‌م ویستوومه بیسه‌لمێنم، كه تاوانه
كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كان پەیوەندییان به شەڕەنگێزی
سه‌رۆكێك یا سه‌رۆكێكی تر، فه‌رمانڕوایه‌ك یا
فه‌رمانڕوایه‌كی ترەوە نییە، به‌ڵكو سەرچاوەیان بۆ
میرییه‌كان و ده‌زگەکان دەگەڕێتەوە؛ له‌به‌ر ئه‌وه،
ڕێگه‌چاره له گۆڕینی دانه دانه‌ی ئه‌و
فه‌رمانڕه‌وایانه‌دا نییه، لەبری ئەوە پێویسته ئه‌و
بنچینه‌یه كه مرۆڤ بەسەر مرۆڤدا سەروەر دەکات،
له‌ناو ببرێت؛ هه‌روا هەردەم ڕوونم كردووەته‌وه، که
پڕۆلیتێره‌كان، وه‌ك تاك، له بۆرژواكان باشتر نین،
به هه‌مان شێوه كه بەڵگەکان نیشانی ده‌دەن، کاتێك
کە كرێكارێك بەڕێکەوت بە ڕێوشوێنی دەوڵەمەندی و
فەرماندان دەگات، وه‌ك بۆرژوازییه‌كی ئاسایی ڕه‌فتار
ده‌كات، بەڵکو خراپتریش.
وه‌ها ده‌ربڕینگه‌لێك شێوێنراون و
هه‌ڵگێردراونه‌ته‌وه، له‌لایه‌ن
چاپه‌مه‌نییه‌كانه‌وه خراپ لێكدرانه‌وه و هۆی ئەوەش
ڕوونه. ئه‌ركی چاپه‌مه‌نی بەکرێگیراو، پارێزگارییه
له به‌رژه‌وه‌ندی پۆلیس و چەپاولگەران، شاردنه‌وه‌ی
سروشتی ڕاسته‌قینه‌ی ئه‌ناركیزمه له خه‌ڵك و هەوڵدان
بۆ متمانەدان بە داستانگەلێك لەمەڕ ئه‌ناركیسته‌كان کە
بە ڕکاوی و تێکدەریان دەچوێنن؛ چاپه‌مه‌نییه‌کان ئه‌وە
وه‌ك ئه‌ركێك ئه‌نجامده‌ده‌ن، به‌ڵام ئێمه دەبێت دان
بەوەدا بنێین، كه ئه‌وان زۆر جار له نیازپاكییەوە،
لە نەزانی و سادەیی دیارەوە ئه‌نجامی ده‌ده‌ن. له‌و
كاته‌وه‌ی كه ڕۆژنامه‌گه‌ری، وەك پیشەییەك، تا ئاستی
كار و كاسبی دابه‌زیوە، ڕۆژنامه‌گه‌ران نه‌ك ته‌نیا
هه‌ستە مۆڕاڵییەکانیان له‌ده‌ست داون، به‌ڵكو، هه‌روا
پاکی هزرییشیان لەدەستداوە، ئەوەی کە بابەتێك نەزانن،
لەبارەیەوە نەدوێن.
با واز لە نووسه‌رانی پێنووس بەکرێگریراو بهێنین و
له‌مه‌ڕ كه‌سانێك قسه بكه‌ین، كه هزریان له‌ته‌ك
ئێمه جیاوازە و زۆر جار ته‌نیا له شێوازی ده‌ربڕینی
باوه‌ڕدا، بەڵام هێشتاكه دۆستی ئێمەن، چونكه
ئه‌وانه ڕاستگۆیانه ئامانجیان هه‌مان ئامانجه كه
ئێمه هه‌مانه.
سه‌رسوڕمان له‌و کەسانەدا نابەجێیە، ئه‌وه‌نده‌ی كه
بیری لێده‌كه‌مه‌وه ساخته‌یه. ئه‌وان ناتوانن
له‌به‌رچاوی نه‌گرن كه په‌نجا ساڵه من له‌مه‌ڕ ئه‌م
پرسانه ده‌ڵێم و ده‌نووسم و له‌مه‌ڕ ئه‌م پرسانه
سه‌دان و هه‌زاران ئه‌ناركیستی تر هاوكات له‌ته‌ك من و
پێش منیش قسه‌یان كردووه.
با فرەتر لەمەڕ جیاوازی بیروباوەڕ قسە بکەین.
ئه‌وان كه‌سانیێكن لایه‌نگری كرێكار، كه لە ده‌ستانی
قڵیشاو و زەخمیندا بوونێكی خوایی به‌هره‌مه‌ند له
هه‌موو شایانداریی و باشییه‌ك وێنا ده‌كه‌ن؛ ئه‌گه‌ر
کەسێك بوێریت له‌مه‌ڕ مرۆڤ و مرۆڤایه‌تی قسه بكات،
ئەوان وه‌ك تێکشکاوێك به‌ناوی پیرۆزی پرۆلیتاریاوه،
ناڕه‌زایه‌تی به‌رامبه‌ر ده‌رده‌بڕن.
هه‌نووكه، ڕاستییەکەی ئه‌وه‌یه كه مێژوو
پرۆلیتاریای كردووه به ئامرازی بنه‌ڕه‌تی ئاڵوگۆڕی
كۆمه‌ڵایه‌تی داهاتوو؛ ئه‌وه‌ی كه جه‌نگ له‌پێناو
جێگیری كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك كه ته‌واوی نه‌وه‌كانی مرۆڤ
تێیدا ئازاد و له گشت ئامرازەکانی ئازادی ڕاده‌ربڕین
به‌هره‌مه‌ندبن، ده‌بێت له بنه‌ڕه‌ته‌وه پشت به
پرۆلیتاریا ببه‌ستێت.
هه‌روا ئه‌وڕۆكه که‌ڵه‌که‌بوونی سه‌رچاوه
سروشتییه‌كان و سه‌رمایه به‌رهه‌می كاری نه‌وه‌كانی
ڕابوردوو و ئێستایه، که هۆكاری بنچینه‌یی ملکەچی
جەماوەر و ستەمە كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانە؛ سروشتییە بۆ
كه‌سانێك كه هیچ شتێكیان نییه، هەر لەبەر ئەوەشە
ڕاستەخۆ و ئاشکراتر هۆگرییان بۆ هاوبه‌شکردنی
ئامرزاه‌كانی به‌رهه‌مهێنان هه‌یە و دەبنە هۆكاری
سه‌ره‌كی لەناوبردنی پێداویستی خاوه‌ندارێتی. له‌به‌ر
ئه‌م هۆیه‌یە کە ڕووی قسه و پاگه‌نده‌ی ئێمه فره‌تر
له پڕۆلیتاریایه، له لایه‌كی تره‌وه هه‌لومه‌رجی
ژیانیان به گشتی بۆیان دژوار ده‌كات، كه پێش بكه‌ون و
داخواسته باڵاکانیان به‌ده‌ستبهێنن. به‌ڵام ئه‌مه
نابێته هۆی ئه‌وه‌ی، كه ئێمه بتێك له هه‌ژار،
له‌به‌ر هه‌ژاربوونی دروست بكه‌ین؛ هه‌روه‌ك هۆیه‌كیش
نییە بۆ ئه‌وه‌ی كه وی به‌و باوه‌ڕه هان بده‌ین، كه
ئەو خۆی له خۆیدا لەپێشترە، ئه‌وه‌ی كه
به‌دڵنیاییه‌وه ڕێوشوێنی وی له شایاندارییه‌وه
نایێت یا ویستی ئه‌و مافه به‌و نادات، كه له‌ته‌ك
كه‌سانی تردا خراپ ڕه‌فتار بكات، به هه‌مان شێوه كه
كه‌سانی تر بەرامبەر بە ئەو خراپ ڕه‌فتاریان كردووه.
سه‌ركوتگه‌ری ده‌سته قڵیشاوییه‌كان ( كه به‌كرده‌وه
هێشتاكه سه‌ركوتگه‌ری كه‌سانێکی ده‌سته‌بژێره و چیتر
ده‌ستانی قڵیشاوییان نییه، ئه‌گه‌ر پێشتریش هه‌یان
بووبێت)، كه‌متر توندوتیژ و ترسناکتر نابێت و به
به‌راورد به سه‌ركوتگه‌ری ده‌ستانی دستكێشپۆش كه‌متر
شه‌ره‌نگێزانه‌تر نابێت. ته‌نانه‌ت له‌وانه‌یه كه‌متر
ڕوون و زیاتر بێبه‌زییانەتر بێت: ئەمە تەواوی شتەکەیە.
هه‌ژاری كاتێك له نه‌وه‌یەکەوە بۆ نه‌وه‌یەکی تر
درێژه‌ی دەبێتەوە، شتێكی ترسناكتر نەدەبوو، لەوەی کە
هەیە، ئه‌گه‌ر خوی دڕندانه‌ی مۆڕاڵی و زیانی مادی و
ناله‌باری جه‌سته‌یی بەرهەم نەهێنایە. هه‌ژاران
كه‌موكورتی جیاوازتریان له كه‌موكورتی چینه
به‌رته‌ره‌کان هەیە، كه له دەوڵەمەندی و
ده‌سه‌ڵاته‌وه سه‌رچاوه‌یان گرتووه، به‌ڵام لەوەی
ئەوان باشتر نییە.
ئه‌گه‌ر چی بۆرژوازی كه‌سانی وه‌ك Giolitti و Graziani
و ته‌واوی لیستی دوورودرێژی ئه‌شكه‌نجه‌ده‌رانی
مرۆڤایه‌تی، له داگیرکه‌رانی گه‌وره و خاوه‌نكارانی
بچووكی زالووئاسا و چاوچنۆك، پێك بهێنیت، كه‌سانی وه‌ك
Reclus، Cafiero و Kropotkine و زۆرێكی تریش بەرهەم
دەهێنێت، كه له هه‌موو سه‌رده‌مێكدا به‌رته‌رییه
چینایه‌تیشان ده‌كه‌نه قوربانی ئامانجیك. هەروا ئەگەر
چی پڕۆلیتاریا پاڵه‌وانان و گیانبه‌خشانی زۆری به
بزاڤی ڕزگاری مرۆیی به‌خشیوه و ده‌به‌خشێت، هەرواش
پاسه‌وانان، بكوژان و دژه‌خونان له هاوچینانی
خۆشییەوە له خودی پرۆلیتاریاوه سه‌ر ده‌رده‌هێنن،
كه به‌بێ ئه‌وانه سه‌ركوتگه‌ری بۆرژوازی ته‌نانه‌ت
بۆ ڕۆژێكیش نه‌یده‌توانی به‌رده‌وام بێت.
چۆن ده‌توانرێت نه‌فره‌ت بگۆڕدرێت به بنه‌مای
دادوه‌ری و گیانی فێریاریی ئه‌م پێداویستییه، له
كاتیكدا ئاشكرایه كه توندوتیژی له هه‌موو جێیه‌ك
هه‌یه و به هۆگه‌لێكه‌وه به‌ستراوه‌ته‌وه، كه
واوه‌ترن له ویست و لێپرسراوه‌تی تاكه‌كه‌سیی؟
ئه‌گه‌ر خه‌باتی چینایه‌تی به واتای خه‌باتی
به‌هره‌كێشكراو له دژی به‌هره‌كێشگه‌ر بۆ له‌ناوبردنی
به‌هره‌كێشی بێت، بهێڵن خه‌باتی چینایه‌تی وه‌ك
ئاره‌زووه‌كانی ئێمه بێت. ئه‌م خه‌باته ڕێگه‌یه‌كه
بۆ هه‌ڵخڕانی مادی و ئاكاری و هەروەها بنه‌ڕه‌تیترین
هێزی شۆڕشە، کە دەکرێت پشتی پێبەسترێت.
بوار مه‌ده‌ن نه‌فره‌ت له ئارادا بێت، له‌به‌ر
ئه‌وه‌ی كه خۆشه‌ویستی و دادوه‌ری ناتوانن له
نه‌فره‌ته‌وه سه‌رهه‌ڵده‌ن. نه‌فره‌ت تۆڵه به دوای
خۆیدا ده‌هێنێت، حه‌زی زاڵبوون به‌سه‌ر دوژمندا،
پێویستی به زاڵبوونی به‌رته‌ریی تاكه. نەفرەت تەنیا
دەتوانێت پایەی میرایەتییە (حکومەتە) تازەکان بێت،
ئەگەر کەسێك سەربکەێت، بەڵام ناتوانێت پایەی ئەنارکی
بێت
بەداخەوە، ده‌ركردنی نه‌فره‌تی جه‌ماوه‌ری
به‌هره‌کێشیکراوانێك كه جه‌سته و هه‌ستییان له‌ژێر
ئه‌شكه‌نجه و به‌هره‌كێشی كۆمه‌ڵگه‌دایه، زۆر
ئاسانە: بەڵام هەر کات ئەو دۆزه‌خەی كه تێیدا ده‌ژین
به ڕۆشنایی ئامانجێك ڕۆشن بێته‌وه، ئیتر نه‌فره‌ت
لەنێودەچێت و حه‌زی کڵپه‌سه‌ندنی تێكۆشان بۆ چاكه
گشتگیر دەبێت.
له‌به‌ر ئه‌م هۆیه، كه‌سانی كینه‌دۆز له نێوان
هاوڕێیانی ئێمه‌دا په‌یدا نابن، سەرەرای زۆری
پاگه‌نده‌گه‌رانی نه‌فره‌ت. ئه‌وان وه‌ك هۆنه‌رێك وان،
كه باوكی ئاشتی و چاكه‌یه، به‌ڵام چریكه‌ی نه‌فره‌ت
ده‌خوێنیت، چونكه ئه‌مه ئاسانکاری هۆنینه‌وه‌ی
هۆنراوه‌ی باش (له‌وانه‌شه خراپ) پێده‌بەخشێت. ئه‌وان
له نه‌فره‌ت ده‌دوێن، به‌ڵام نه‌فره‌تیان له
خۆشه‌ویستی چێ بووە.
له‌به‌ر ئه‌مە، من خۆشه‌ویستیم بۆ ئه‌وانه هه‌یه،
ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ناو و ناتۆرەشم لێبنێن.
„Umanità Nova“ , n. 137, September 20, 1921
ئەرشیڤی نووسەر:
http://dwardmac.pitzer.edu/anarchist_archives/malatesta/Malatestaarchive.html
|