پاش ڕاپهڕین و ههڵبژاردنی پهڕلهما ن ، لهکاتێکدا
ترسی شهرعیهتی شاخ وچهکداری شۆڕش ڕو ی له ئاوا
بوون بوو . بهمۆدێلی ههڵبژاردن و ڕواڵهتکاری
دیموکراتی ، گهمهیهکی نوێ هاته ناو دهزگا کانی
پێشووی شۆڕشهوه .
بهڵام وهکو سهرهنجامێک ، بۆ نوێخوازیهکی
ڕاستهقینه نهبوو بهڵکو بۆ مانهوه و بهردهوام
بوونی دهزگا کۆنهکهو نوێ کردنهوهی شهرعیهتی
حیزب بوو .
دیموکراتی ڕواڵهتکاری و بی ناوهرۆک بووبه گهمهو
مۆدێلێک له زۆر کایهی کۆمهڵگادا .
((1))
بۆیهکهم جار ئهو ڕاستیهم له ڕوداوێکهوه ههست
پێ کرد .کاتێک برادهرێکی هونهرمهندم بانگی کردم بۆ
کۆبونهوهیهک لهخانویهک دا که میراتی باوانی
کهسێکی نزیک بهدهسهڵاتی سیاسی بوو . دیاره له
وکاتهوه ، بهدووی دهسهڵاتێکی سیاسی ڕاستهوخۆ و
دامهزراو تر دا ئهوداڵ بوو .
دهیهویست له کایهی هونهرو هونهرمهندانهوه
پێگهکهی خۆی دهست پێ بکات . له خانویهکی
ناوبازاڕدا ، چهند نوسهرو هونهمهندێک
گردکرابوونهوه ڕاوێژی پێ دهکردن چی لهو موڵکه
میراتیهی بکات بۆ خزمهتی هونهر . پێش تر بیست بوم
دهیکات بهگهلهری هونهری . لام سهیر بووموڵکێکی
بچوکی باوان چی پێویستی بهو ڕاوێژوو ڕاوهرگرتنهیه
، له کاتێکدا پێش تربڕیاری خۆی لی دابێت لهوێدا
شێوهکی له ڕاوێژو پرنسیپی دیموکراتی نواند بۆ نزیک
کردنهوهی کهسانی ئامادهبوو .. بۆیهکهم جار
ههستم دهکردئیمه ههریهکهمان خۆی بهکوڕی سێو
لهباخهڵ دهزانێت ، ههستم بهدڵگهرمیهکی گشتی
دهکرد بۆ کارو خزمهت کردنی پرۆژهکانی ئهو
بهڕیزه له ژێر سۆزی (کوڕی سێو لهباخهڵ )دا .
دواجاریش ئهو خانووه لهمولکێکی ساکاری میراتیهوه
دهبوو بهشوێنێکی بزنسی چاک و کڕینی شوینانی تری
هاوشیوه بهو موڵکه . ئهوانه مافی سادهی کهسێکه
کهبیکات بۆ خۆی ، بهڵام لهوێدائهجێندایهکی قوڵ تر
هه بوو . ئهویش بۆ زیاتر بهناوبانگ کردن وزیندوو
ڕاگرتنی بنهماڵهکهی بۆ هاوتایی کردنی حیزبه
دژبانهکهی ، که لهسهر بناغهی بنهماڵهیی
سهروهری دهسهڵاتی خۆیان بنیات ناوه .
ئهگهر کهسێک لهو دهمهدا باسی بنخانی ئهم
ڕاستیانهی بکردایه ، کهسانی نزیک بهگژی دا
دهچونهوه .
ئهو بهڕیزه پاش ئهوهی لهم کۆنگرهیهدا گهیشته
شوێنی دڵخوازی سیاسی خۆی ، دهسهڵاتی بنهماڵهیی لای
بووه به ئامانجی سهرهتاو کۆتایی لهحیزب دا ، بێ
ئهوهی هیچ ڕوگیربیت یان عوزرێک بهێنێتهوه بۆ
پرینسیپه سهرهتاییه کانی دهسپێکی شۆڕش و
بزوتنهوهکه ، دژ به بنهماکانی کۆنهپهرستی
دهرهبهگی و خێڵهکی و حیزبی بنهماڵهیی بوون .
((2 ))
لهڕوداوێکی قهبهتری هاوشیوهدا دوای ڕوخانی بهعس و
دۆلاری ههڵڕژاوهوه ، له ههولێری پایتهختی ههرێم
دا ، بنکهیهکی چاپ و بڵاوکردنهوهی حیزب بهناوی
دابهش کردنی خهڵاتی رێزلێنان له بهرههمی ئهدهبی
، وهکو پیشاندانی ڕوی دیموکراتی و یهکسانی . چهند
نوسهرو شاعیرو وهرگێڕی لهناوهو دهرهوهی ووڵات
بانگێشت کردبوو . دوای ئاههنگی بهخشینی خهڵاتهکه
، کڵاو کرا بهسهر ههموو ئهوانی ترداو ، چونکه
مهبهست لهوێدا تهنها بۆ پاداشت و ڕیزدار کردنی
نوسهرو شاعیرو وهرگێڕێکی خۆیان بوو ، که
بهرههمهکانی به دڵخوازی حیزب نوسی بوو . لهوێدا
ههموو ئهو نوسه ر و وهرگێرو شاعیره بهڕیزو
ناودارانهی تر کرابوون به(کوڕی سێو لهباخهڵ)(*) بۆ
مهرامێکی پێشینهی حیزب که شکۆمهند کردنی
کهسایهتی ئهو نوسه ره بوو . ههر چهنده
لهتۆڵهیدا نوسهرو شاعیرهکڵاو له سهرنراوهکان
ڕهخنهی زۆریان له سهر ئاههنگ وبۆنهکه نوسی ،
بهڵام بنکه میدیاییه که ئه ڕاسپارده سیاسیهکهی
حیزبیان به باشی بهجێ هێنابوو ، هیچ نهمایهوه
تهنها کڵاوی قوچ و بهژنی تهڕی ئهو نوسهره
ئاوبهسهراکراوهنه نهبێت ، ئهوانهی کرابونه
دیکۆری ڕێزلێ نانی یارۆی حیزب.
((3 ))
جاران گهمهکانی ڕاوێژکاری و ههڵبژاردن و
سێولهباخهڵ نان لهپهراویزهکانی سیاسهت و کایهی
دوور تری حیزب دا بوو ن . وهلی ههنوکه پاش ئهو
تاقی کردنهوه سهرکهوتووانه . پرۆسهکه
گواستراوهتهوه بۆ ناوهندی سیاسهت و چهقی دابهش
کردنی دهسهڵاتی حیزب .
له کۆنگرهی سێههمی یهکێتی نیشتمانی دا پاش ئهوهی
لاوان وڕۆشنبیرانی حیزب باوێکی زۆریان پێ دراو خرانه
ڕاوێژهوه و بهپرۆسهی ههڵبژاردنی ناوخۆیی دا
،ههڵبژێردران بۆ ئهندامی کۆنگره بۆ نوێ کردنهوه ی
گیانی حیزب و نوێ کردنهوهی شهرعیهتی دهسهڵات .
بهڵام به ئهجیندایهک کهمیراتگرهکانی کۆنی حیزب
خاوهنی بوون ، ههمو گهنج و ڕۆشنبیره نوێخوازهکان
بوون به (کوڕی سێو لهباخهڵ)و کران بهدیکۆرێکی
ڕواڵهتی شهرعیهت دان به پاسهوانه کۆنهکانی حیزب
و پاش دهرچونهوهی دهستهکۆنهکهی سهرکردایهتی ،
ئاوی سارد کرا بهسهر ئهمانیش دا و تهنها
قهوانێکی بهتاڵیان لێ مایهوه .
ــ گێلێتیه خۆمان له
ڕاستیهک لابدهین .
ئهویش ئهوهیه ههنوکه لهکوردستانی ههرێم دا ،
یهک هێلی مێژوویی ههژمونی ئهجیندای خۆی سهپاندووه
که له 16ئابی 1946ی دامهزرانی پارتێکی سیاسیهوه
تائیستا بهردهوامه . تاکه میسۆده ، ساڵانی
تهمهنی سیاسی خۆی به ههموو وهرزه پایزی و
بههاریهکانیهوه تائێستا هیناوه . ههرچی ناکۆکی و
جیابونهوهیهکیش لهو پارته دا ڕوی دابێت بهناکامی
پاش گهزبونهوه کۆتایی هاتووه .
پڕ دهوامترین و بهتین وتاوترین جیابونهوه ک
لهپارتی دایک نزیکهی سهرو 45 ساڵی خایاند ،
لهئێستاکهدا خهریکی (بادانهوه) و پهشێمان
بونهوهیهکی وورده وورده و ههنگا و بهههنگاوی
دهسکردی و دراماتیکیه ، ، لهئایندهیهکی چاوهڕوان
کراودا بهرهو کۆپی بوون یان جوت بوون دهچێت لهسهر
وێنه و خودی پارتی دایک .
ئهگهر جاران مێژووی (ی .ن.ک) به تیۆریزهکاری
بزوتنهوهیهکی دژی کۆنهپهرستی ودهرهبهگی خێل و
بنهماڵهچێتی ناو بزوتنهوهی کوردایهتی
دهخوێنرایهوه . بهڵام ههنوکه لهسۆنگه ڕاستی
یهکانی دواسهرهنجامی نزیکهوه ، نهک دژ ی
کۆنهپهرستی پارتێک نهبووه ، بهڵکو ئهو پێنوسه
سوروس تۆخه بووه ، که ههمیشه سنورهکانی پارتی
دایکی بهڕاستهو خۆو ناڕاستهوخۆ پێ تۆخ کراوهتهوه
.
کورد دهلێت : ( دهستێک بهتهنها چهپڵه لێ نادات
)، ههموو بونێک پێویستی به دژێکی خۆی ههیه که
سنورو سیمای خۆی پێ دهستنیشان بکات .
له 1964وه ، بهڕاستی بونی باڵێکی جیا بووهوهی
پارتی ــ وهکو مهکتهبی سیاسی ــ زۆر گرنگ و بووه
بۆ ژیان بهخشین به پارتی لهناو خۆیدا . ههرچی
ڕیکخراو پارتی تره لهپێش ئه ومێژووهو لهدواتریشی
دا لهبهر نهبونی دینامیکێکی لهو جۆره ، خۆبهخۆ
توشی سستی وسارد بونهوه هاتوون و دواتر لهکاڵ
بونهوهیهک د ا کۆتاییان هاتووه . حیزبی هیوا
نمونهیهکه بۆ ئهم ڕاستیه .
پارتی پاش ساڵی 1964وه لهکاتی گفتوگۆ یان لاوازی
دهسهڵاتی سهردهستی حوکومهته عیراقیه یهک
لهدوایهکهکانهوه ، ههرگیز توشی خاوبونهوه و
سستی خهبات نهبووه، ئهویش بههۆی شهڕی ناوخۆی
باڵی مهکتهبی سیاسیهکهیهوه ، که ههمیشه بۆی
بووه به ماکی مانهوه و بهردهوامیهک ، تاگۆڕانی
یهک له دوایهکی دهسهڵاتی عێراقیهوه
کهتوانیویهتی سێ حوکومهته کودهتاچیهکانی ، قاسم
و ، عارفهکان و ،بهعس ، بهڕی بکات . لهههریهکێک
له و دهسهڵاته کودهتا بهسهر کراوانهدا ، پارتی
به جۆرێک گۆڕانی زروفی سیاسی بههرهمهند بووه ،
کهبه دهسکهوتی سیاسی بۆی هاتۆته حساب ، که
دواترینیان بهیانی 11ئازارو دانپیانی حوکومهتی
بهعسه به بونی بهرامهبهرێک داوبهداننان بوو به
مافی نهتهوهیی دا و بهقۆناغ بڕێنێک ودهست کهوتی
گرنگی پارتی کهوتهوه ، که جار جاره ، پارتی
دیموکرات و عهرهبی شۆڤێنی ، بهمنهتێک
دهیدهنهوه بهچاوی میللهتی کورد دا .
بۆیه دهبێت ههمیشه پارتییهکی وهها سوپاس
گوزاربێت له مهکتهبی سیاسیه لێ ههڵگهڕاوهکهی ،
که گیانی مانهوه و بهرگری بهزیندویی تیا
هێشتۆتهوه ، تا بهئاکام گهیشتنی قۆناغهکانی .
لهوێوه بۆ ئێستا ، بڕوام وایه دهکرێت
خوێندنهوهیهکی نوێ بۆ ئهو مێژووه دهست پێ
بکهینهوه ، جیاوازه له دابهش کردنه
مێژووییهکهی پێشوو که تیایدا لایهنێک به کۆنه
پهرهست و لایهنهکهی تر بهنوێگهر حساب دهکرا .
لهزوربهی کات دا ، بهڕاستی ، تهواو کهری یهکتری
بون ، پارتی دایک وێنهو سیمای خۆی بههێڵه سورهکانی
لایهنی لێ ههڵگهڕاوهکهی خۆی نهخشاندووه ،
ههروهها لایهنی ههڵگهڕاوهش بیانوی بونی خۆی له
پارتی دایکهوه وهرگرتووهو ههتا ئهم نزیکهی پێ ی
بهردهوام بووه ، بهڵام چی تر لهبهر سهرهنجامه
نوێکانی ئیستاکهدا تێزی ئهو لێکدانهوهیه
بهسهرچوه و ، ههویرهکهی بزڕکاوه وئیتر هیچ
کولێرهکی نوێی لێ نایهت .
لهبهر گۆڕانهکانی ئێستای ناوچهکهو جیهان دا ،
ئیتر گهمهی مشک و پشیله ئهم دوو حیزبه هیچ
سهرنجڕاکێشی و کاریگهریهکی نهماوه ، خۆشیان
دهزانن وهرزی چنینهوهی بهرههمهکانه له ده
سهڵات و سامانی ڕژاودا . ئیتر پاش شه ڕه دورو درێژو
ناماقوڵهکانی ناوخۆ ههرچی ڕێک کهوتنێکی وهرز
بهسهرچوو دهکهن ناکاته هیچ ، خۆ ئهگهر
لهوهرزی خۆیدا بوایه دایکه کوڕ کوژراوهکانیش
دهمبهخهنده دهبون وخوێنی ڕۆڵهکانیان نۆبهخشی
دهکرد، بهڵام له ئێستاکهدا ئه ڕێک کهوتنه
ئێکسپایهره دهکهن بهمنهت بهسهر میللهتهوه
، لهکاتێکدا جگه له خۆیان کهسێک نیه چهپڵهیهکی
ساردیش بۆ ئهو بۆنهیه لێ بدات .
لهکاتێکدا ئه و ڕێکهوتنه بۆ دابهش کردنی پاداشته
ماڵی سولتهییهکانه ، به قۆرغ کراوی بۆ وازی کهرو
گهمهچیه کۆن و بهجێماوهکانی مێژوی خوێناوی ههردو
لایهنهکه و ئهوهشی لهخۆیان دهمێنێتهوه
دهیدهن بهوانهی ئامادهن دهزگا کۆنهکانیان بۆ
ههڵسوڕێنن .
بۆیه پێویستیان بههاوشێوهبون یان یهک پێگرتنهوهی
دهزگاکانیانه بۆ ئاسان گواستنهوه و گوێزانهوهی
دهسهڵات و سامانی تاڵانی میللهتهدۆشداماوهکه .
بۆیه ئهوهی دهیبینین لهدوانمونهدا و لهکۆنگرهی
سێههمی (ی .ن.ک) دا
ههڵگهڕانهویهکه له پرنسیپهکانی سهرهتایی
خۆیان و پاش گهز بونهوهیه له مێژووی خۆیان
وتوڕدانی ڕابوردووه .
بهجۆرێک ئهم کۆنگرهیه یهکهم وهرچهرخانی قورس و
گران بوو له ئاڕاسته ی سهرهتا ی یاخی بونێک
لهپارتی دایک . یان بهدیوهکهی تردا بڵێن
گهڕانهوهیه بهرهو ماڵی سهرهتای باوان ،
لهوێدابانگاشهی مێژویهکی سهرو 45 ساڵی پێشکهوتن
خوازی پوچ دهبێتهوه .
ــ داهاتوی حیزب چۆن دهبێت ؟
ئهگهر ڕۆشنبیران و لاوان لهم قۆناغهدا منهتێک
بهوان ههبوو یان کۆسپێک بوون لهڕێی پاسهوانه
کۆنهکانی حیزب دا ، وهلێ بهههرجۆرێک بێت توانرا
بکرێن به(کوڕی سێو لهباخهڵ) ، لهقۆناغهکانی
ئاینده دا ههر گۆڕینێک ئاسان ترو سوک تر دێن
بهدهستهوه له وێدا ئهو منهتهش به لاوان
وڕۆشنبیران نامێنێت چونکه ئهوان ئیتر لهسهر ڕێگادا
نهماون . پاسهوانه کۆنهکان ڕوقایم ترێک ههنگاوی
کۆپی کردن یان جوت بوون ههڵدهنێن لهگهڵ خودی پارتی
دایک دا ، چونکه بهو جۆره سامانی ڕژاو ، دهسهڵاتی
دهسکهوتوو ، مسۆگهر ترێک دهپاریزرێت .
ــ دواسهرهنجام
کوڕانی سێو لهباخهڵ ، تهنها دیکۆرێک بوون بۆ ڕایی
کردنی گهمهکانی دیموکراتی و ههڵبژاردن ، لهسهر
شێوازه ڕۆژههڵاتیهکهی که دیوێکی تری فلس و دراوه
کۆنهکهی (ئیستیبدای ڕۆژههڵاتی) یه ، ئهویش بۆ خۆی
باسێکی تره ، چونکه دهسهلاتی ئیستاکهی کورد ،
گهردێکی بچوکه لهو فهلهکه گهورهیهدا .
خۆئهگهر ئهم باسه له دهزگاو پارتی
دهسهڵاتدارهوه وهربگێڕین بۆ سهربوردی سهرۆکی
حیزب ، یان بهکهسایهتی کردنی مێژووه خوێندراوهکه
. ئهوه دهبێت بچینه سهر شێوازی سهرنج ڕاکێشی
گێڕانهوهکانی سهرهڕۆیی و سهرچڵی قارهمانانی ناو
(ههزارویهک شهوه )ی شههرزاد .
26 ــ 06 ــ 2010
saidaraf@hotmail.com
تێبیــــــــــــنی
ــــــــــــــــــــــــ :
(*)(کوڕی سێولهباخهڵ)
له گێڕانهوهیهکهوه هاتووه . کاتێک ماڵه جوتیار
کچی پێ دهگات ، پێی دهلێن ، سێبهری ماڵی خۆش بووه
، بهمانای ئهوهی ئیتر کوڕو کاڵی گهنج حهز
بهسهردان و کارو کۆمهکی ماڵه جوتیارهکه دهکهن
بهتهماحی دڵ بهدهست هێنانی کچهکهیان . کاتێک
گهنجهکان کارو ههرهوهز بۆ ماڵه جوتیارهکه
دهکهن ، به ئاسایی زۆر لهماڵه جوتیارهکان ،
لهشوێنی کارکردنی لاوهکان دا بوار
بهکچهپیگهیشتووهکه یان دهدهن ، نزیکی قسهو
ڕازگۆرینهوه لهگهڵ لاوه ههرهوهز کردووهکان دا
بکات . لهم گێڕانهوهیهدا کچی پێگهیشتوی
جوتیارهکه فێل بازو زرنگ دهبێت لهپهناوه
بهجیاجیا سێوی بهخشیوهته ههریهک له کوڕه
گهنجهکان و له کاتی ههرهوهزێکی وهکو ساوهر
کوتان دا بۆ گهرم کردنی کوڕهکان ، زوو زوو کچه
قوتهکه دهڵێت : ئای بهقوربانی بازو کوتهکی کوڕی
سێو لهباخهڵ بم ، ههریهک لهکوڕه سێو پێ
بهخشراوهکان خۆی به گراوێ و دهزگیرانی داهاتوی کچی
جوتیار دهزانێت ، ئیتر خۆی دهپڕوکینێت بۆ کارهکه.
|