|
سوید، دیسامبر 2013 زاینی
کانگای نه‌وتی خاو ، له سه‌رانسه‌ری کوردستان زۆره .
شاره‌زایانی بواری وزه ده‌ڵێن : هه‌رێمی کوردستان له سه‌ر ده
ر‌یای نه‌وت هه‌ڵکه‌وتوه و، له پاڵ ئه‌م سه‌روه‌ته
گرانبه‌هایه دا، و زۆرتریش له نه‌وت گازی سروشتی هه‌یه . بۆ
زلهێزه‌کان و وڵاتانی ئوروپا ، ئه‌م نه‌وته کاڵ و ڕه‌شه "
شانه‌ی هه‌نگوینه ! " ڕه‌شبینی پێشره‌وان و ڕووناک بیرانی
کۆمه‌ڵگا سه‌باره‌ت به فرۆش و هه‌نارده کردنی وزه له
کوردستانه‌وه بۆ جیهان له ئاستێکی نزمدا نیه و تاڕاده‌یه‌ک
سه‌ریان سوڕ ماوه . ئه‌وه‌ی چاوه‌ڕوان ده‌کرا، ده‌بوا
سه‌فه‌ری جه‌ناب مه‌سعود بارزانی بۆ ئامێد و دیداری
سیاسه‌تمه‌دارانی تورک ، ده‌سکه‌وتی زۆر تر و پڕ بایه‌خ تری
بوایه . به تایبه‌ت هاوسه‌فه‌ره‌کانی سه‌رۆکی حکومه‌ت ،
تێکڵاوێک له پێشڕه‌وانی یه‌کێتی نیشتمانی ، گۆڕان و پارتی نه
بون . ئه‌مما جوان و مه‌نتیقییش نه‌بوو که هاوسه‌فه‌ره‌کانی
سه‌رۆکی هه‌رێم، له لایه‌نه ئیسلامیه‌کان بێت. له حاڵیکدا
تورکه‌کان ، زۆر به وردی پلان و نه‌قشه‌ی دیاری کراوی خۆیان
له‌و سه‌فه‌ره‌دا نیشان داو سیاسه‌ته‌کانی خۆیان جێ به جێ کرد
. ئایا ڕه‌وته ئیسلامیه‌کانی کوردستان، له زمانی شای
دیکتاتور و سه‌دامی خوێنڕێژ ، جورئه‌ت و زاتی ئه‌وه‌یان بوو
ته‌نانه‌ت به چپه‌یش دژی کوله دیکتاتوره‌کانی کوردستان شه‌ڕ
و به‌ره‌نگاری که‌ن ؟ مێژووی سه‌رده‌م ده‌لێت: ئیسلامیه‌کان
هێچ چه‌شنه خه‌باتێکی پێشمه‌رگانه‌یان نه بوو . ئه‌وان
هاتنه سه‌ر سفره‌ی ئاماده، ، که ئێستا له لایه‌ن ئێران و
عه‌ره‌بستانه‌وه،هان و یارمه‌تی ده‌درێن . وه‌زنی سیاسی
دیدارو سه‌فه‌ره‌که، هه‌ندی جار به پێوه‌ری دیپلۆماسی و
سیاسه‌تی ڕۆژ ، به لای خراپدا ده‌شکایه‌وه‌و له هه‌مان کاتدا
لایه‌نی چاک و ده‌سکه‌وتی به‌رزیشی هه‌بوو . ئه‌م دیداره
ڕێگای کارتیله نه‌وتیه‌کان و کۆمپانیه جیهانیه‌کانی بۆ سه‌ر
چاڵه نه‌وت و گازه‌کانی باشوری کوردستان ته‌خت و هه‌موار کرد.
ئه‌م ڕێککه‌وتنانه به‌ستنی سێ کونفرانسی لێ که‌وتوته‌وه
که،ئاخرینیان له هه‌ولێر گیراوه. ئه‌زمونی جمهوری کوردستان
له مه‌هاباد ، له‌م به‌ستێنه‌دا زۆر تاڵ و سامناکه. کاتێک
ڕۆژئاوا و سوڤیه‌ت له سه‌ر نه‌وتی شیمال ڕێک که‌وتن . ئه‌رکی
قه‌وام والسه‌ڵته‌نه بۆ ڕۆژئاوا و ته‌نانه‌ت ژنڕاڵ ژوزیف
جۆگاشویلی( ستالین) ڕێکخستنی لایه‌نه‌کانی شه‌ری دووهه‌می
جیهانی بوو، ئه‌گه‌رچی به قیمه‌تی چاره ڕه‌شی کورد ته‌واو
بوو. به پێ به ڵێنی حکومه‌تی شوراکان، ده‌بوایه له هه‌ژار
و ڕه‌نجده‌ری کوردستان دیفاعیان کردبایه، که چی پشتی کوردیان
چۆڵ کرد و هێزه‌که‌یان له کوردستان کشایه‌وه و ئه‌وکات
ڕاسته‌وخۆ یارمه‌تی حکومه‌تی شایان دا وکۆماری ساوای کوردیان ،
ناجوامێرانه تیر باران کرد . دیارده‌ی گۆڕانکاری و گلۆبالیزم
، ده‌توانی به باری خراپدا هه‌ڵسوڕێت و ڕه‌نگه حکومه‌تی
باشوری کوردستان به‌ره‌و قه‌یرانی قوڵ تر پاڵ پێوه نێت .
حکومه‌تێک که تا ئێستا نه‌یتوانیوه، یه‌ک بگرێت ، هێشتا دوو
هێزی پێشمه‌رگه، دوو ده‌زگای عه‌دل و داد، دوو یاسا و قانون،
دووئاسایش، دووحوکمڕانی و دوو پولیس وه‌ک "دیارده‌ی
دوواکه‌وتویی" خۆیان نیشان ده‌ده‌ن. ئه‌م دیاردانه هه‌ر وه‌ک
پاڕازێت، په‌یکه‌ری کۆمه‌ڵگای باشوریان لاواز کردووه .
حکومه‌تێک که مه‌یدانی هه‌ڵسوڕانی لایه‌نه توند
ڕه‌وه‌ئیسلامیه‌کانی، که له ڕووخانی سیسته‌می توتالیتری
به‌عس هیچ ده‌ورێکیان نه بووه ، پێ چاره ناکرێت و سه‌باره‌ت
به ، پڕۆپاگانده و ته‌بلیغی دوواکه‌وتوانه‌یان سکوت ده‌کا و
خاونی هه‌ڵویست نیه . وزنی سیاسی لایه‌نه ئیسلامیه‌کان
له‌مه‌و پێش له کۆمه‌لگای کوردستان زۆر که‌م بوو ، به‌ڵام
ئێستا ،کۆمه‌ڵگاکه به لای کۆنه‌پارێزی و ئیسلامی سیاسی
وه‌رچه‌رخاوه و به داخه‌وه جگه له یارمه‌تی و پیلانی
عه‌ره‌بستان و ئێران پارتی و یه‌کێتی و ته‌نانه‌ت" ڕه‌وتی
گۆڕان " یش ئیعتبار و ئوتوریته‌یان بۆ کۆ ده‌که‌نه‌وه .
هه‌روه‌ها به پێوه‌ری ده‌سکه‌وته مێژووییه‌کان و ڕێز گرتن
له دیمۆکراسی ئیسلامیه‌کانیش ، مافی ئه‌ویان هه‌یه بۆ
به‌رنامه‌ی خۆیان بانگه‌واز که‌ن و له ئیداره‌ی حکومه‌تدا
به‌شدار بن ، ئه‌مما پڕوپاگانه‌ی ژه‌هرئاوی، دیفاع له خورافات
و داسه‌پاندنی بیر و باوڕیان، بۆ کۆمه‌ڵگای کوردستان
ڕووخێنه‌ر وترسناکه و له گه‌ڵ دیمۆکراسی و گلوبالیزمدا
ناکۆک و دژ به یه‌کن . له ئاوا ئانتاگونیزمێکی به‌رچاو و بار
و دۆخی ناسکی پارته‌کانی باشور ، هه‌رێمی کوردستان وه‌ک پردی
هه‌نارده‌ی نه‌وتی خاو ده‌ور ده‌بینێ .
هه‌رکات مالیکی، به‌ره‌ی سوننه و شیعه و پاشماوه‌ی حیزبی
به‌عسی ئاشت کرده‌‌‌وه ، ئه‌وکاته شوڤینیزم و ناسیونالیزمی
عه‌رب، وه‌ک جاری جاران له ئوممه‌ی عه‌ره‌بی دیفاع ده‌کات و
پێ ده‌چێت دیسانه‌وه، شه‌ڕێکی به‌ر فراوان به یارمه‌تی
تورکیا و ئێران به گه‌لی کورد بفرۆشن .
له پێڤاژه‌ی وزه‌ی کوردستاندا ، ده‌وری " ئوپێک "به ڕوونی
دیار نیه ، ئه‌مما ده‌وری ئامریکا و ڕووسیا و ڕۆژ ئاوا و به
تایبه‌ت " ناتو" دیاره . کۆمپانیا گه‌وره ، چکۆله‌کان و
وڵاتانی سه‌نعه‌تی جیهان ، بۆ گه‌یشتن به چاڵه نه‌وته‌کانی
کوردستان وه‌ک شارا مێلوره ڕێچکه‌یان به‌ستوه و خه‌ریکن ملی
خۆیان بۆ ئه‌و شانه هه‌نگوینه ده‌شکێنن . شکستی بزووتنه‌وه‌ی
گه‌وره و خاوه‌ن ده‌سه‌ڵاتی کورد له ساڵی 1975 ی زاینی به
ده‌ستوری نیکسون و کی سنجێڕ (که هه‌رگیز شیاوی خه‌ڵاتی ئاشتی
نوبیل نه‌بووه) ، و به ڕه‌زایه‌تی سه‌د له سه‌دی ڕووسیا
کراوه . ئه‌گه‌رچی هێزی پیشمه‌رگه حازربه چه‌ک دانان نه‌بوو
و له‌و پێناوه‌دا، ده‌یان پێشمه‌رگه‌و فه‌رمانده‌یان له داخی
هه‌ڵاتنی ڕێبه‌ری ، خۆیان کوشت، ئه‌مما ڕێبه‌ری بزووتنه‌وکه
پاسیڤ و نه‌یتوانی له باری مێژووییه‌وه ده‌وری شۆڕشگیڕانه ی
هه‌بێت و ،سه‌نگه‌ری به‌رنگاریان چۆڵ کرد. ئه‌م شکسته
سامناکه که به سه‌ر بزووتنه‌وی کوردا سه‌پا، تۆزقاڵێک له
تاوان و خه‌یانه‌تی ئامریکا ، ڕووسیا، تورکیا ، سووریا ،ئێران
و عێراق که‌م ناکاته‌وه . ئه‌و بزووتنه‌وه به ده‌سه‌ڵاته
که ده‌یتوانی له ساڵی 1976 حکومه‌تی باشوری کوردستان دروست
بکات، زلهێزه‌کان خه‌یانه‌تیان پێ کرد . کۆمپانیای " پڕۆم" ی
ڕووسیا به خیرایی له هه‌ولێر چاوپێکه‌وتن و دیداری سه‌رۆک
حکومه‌تیان کردووه . وه‌زیری وزه‌ی تورکیا ته‌ینر یه‌ڵدز ،
حازر و ئاماده بوه . کابینه‌ی هه‌شته‌می حکومه‌تی کوردستان
پێک نه هاتوه تا بڕیارێکی مه‌سڵه‌حه‌تی ده‌ر کات.
حیزبه‌کان خه‌ریکی چپه کردن و سازانن ، و بۆ یه‌کگرتن داوای
مه‌جال ده‌که‌ن . هه‌ر ئێستا 340 هه‌زار به‌رمیل نه‌وتی خاو
ده‌رده‌هێنرێت ، له حاڵیکدا هه‌نارده کردنی یه‌ک میلیون
به‌رمیل نه‌وتی خاو ، له به‌رنامه‌دایه ! ده‌بوا پلاتفورمێک
بۆ پاراستنی ژینگه، ئاماده کرێت تا گازه‌که به خوڕایی نه
سوتێندرێت و هه‌مووی هه‌نارده کرێت .
ڕێزدار کاک نێچیرڤان بارزانی له کونفرانسێکدا وتی: بۆ
پێشخستنی ژێرخانی عێراق وحکومه‌تی هه‌ریم پێویستمان به پاره
هه‌یه . سه‌فین ده‌زه‌یی وته بێژی حکومه‌تی هه‌رێم وتی:
ده‌سکه‌وتێکی گه‌وره بوو، کۆمپانیاکان بایه‌خ به وزه‌ی
هه‌رێم ده‌ده‌ن،کورد له پڕۆسه‌که‌دا کارتێکی به هێزه و هه‌ر
هاووڵاتیه‌ک له پاره‌ی نه‌وت به‌شی ده‌درێت . ئاشتی هه‌ورامی
وه‌زیری سامانه سروشتیه‌کانی کوردستان زۆر خۆشحال بوو .
به‌یان سامی عبدولڕه‌حمان له به‌ریتانیا ، ته‌رجومه‌یه‌کی زۆر
خاوی له‌م مامڵه نیشان دا . دوکتور گۆڤه‌ند شێروانی به شان و
باڵی ئه‌م پڕۆژه‌یه‌دا هات و زۆری تاریف کرد . خۆ ناکرێت وه‌ک
وڵاتانی که‌نداو ،کوردستانیش هه‌ر ته‌نیا " یه‌ک به‌رهه‌م "ی
هه‌بێت . وڵاتانی که‌نداو و عه‌ره‌بستان و یه‌مه‌ن ژینگه‌یان
بۆ کشت و کاڵ گونجاو نیه. دارستانی سروشتیان یا هه‌ر نیه و
یا که‌مه. ئاوی کانیاو له کوردستان زۆره و ، خۆی له خۆیدا
سامانێکی به نرخ و گرانبه‌هایه و دڵنیام ، ئاوی
کانیاوه‌کانیش به تاڵان ده‌برێت . ژێرخانی ئابوری بریتیه له
گه‌شه‌دانی سه‌نعه‌ت ، کشت و کاڵی مودێڕن،سیسته‌می نوێ
په‌روه‌رده و بار هێنان، پاراستنی مافی ژنان،
باخداری،هه‌نگه‌وانی، پاراستنی ژێنگه‌ی دڵڕفینی کوردستان،
سیسته‌می مودێرنی ئاودێری، خزمه‌تگوزاری هاووڵاتیان له ئاستی
به‌رزدا، په‌ره‌ی دیمۆکراسی و زانست، نه بوونی سانسور، که‌ڵک
وه‌ر گرتن له میوه‌ی باخه‌کان بۆ شه‌راب و کامپوت،وئاژڵداری
مودێڕنه. کوا وڵاتانی که‌نداو ژینگه‌ی کوردستانیان هه‌یه ؟
ئه‌مڕۆکه ئه‌گه‌ر باشوری کوردستان ، چاوه‌ڕوانی پاره‌ی یه‌ک
به‌رهه‌م بێت ، زه‌ره‌رمه‌ند ده‌بێت . وڵاتانی که‌نداو ،له
باری مرفولۆژیه‌وه نه کوێستان و نه کانیاو و نه ده‌شت و
ده‌ری به پیتیان هه‌یه و ڕاسته‌وخۆ ناچارن ته‌نها یه‌ک
به‌رهه‌میان هه‌بێت ، ئه‌ویش نه‌وت و گازه . ئه‌مما ژینگه‌ی
کوردستان بۆ داهاتی به نرخ تر زۆر ئامادیه و باری
ئیکۆسیسته‌م و ئیکۆلۆژیه‌که‌ی ،یه‌ک جار سازگار و گونجاوه .
ئه‌گه‌ر بمانه‌وێت ، باشوری کوردستان وه‌ک " دووبه‌ی " ده‌وری
سه‌ڕافخانه‌یه‌کی گه‌وره یاری کات و توشی ئه‌م په‌تایه بێت ،
هه‌ر ئێستا له سلێمانی و هه‌ولێر په‌تاکه ده‌ردی بێ ده‌رمانی
خه‌ڵکه و جه‌ماوه‌ری خه‌لک قازانجێک ناکه‌ن .
تورکیا ته‌نیا پردی په‌یوندی نیه ، به‌ڵکوو زۆربه‌ی
تاڵانه‌که تورکیا ده‌یکا و به‌شی ناتوش ده‌دات . نازانم بۆچی
له‌م دیدارانه و پڕۆژه‌یه‌دا، نوێنه‌رانی یه‌کێتی و گۆڕان له
په‌راوێز که‌وتبوون؟ هیوا و ئاره‌زوم ئه‌وه یه ، که
میلله‌تی کورد داگیرکاران له کوردستان ڕاماڵێت و ده‌وڵه‌تی
خۆی دروست بکات . سه‌باره‌ت به م پڕۆژه‌یه گه‌شبینم ، ئه‌مما
پێویسته نرخ و کاردانه‌وی گۆڕانکاریه‌کان و ئه‌گه‌رکانیش
بزانین و له بیریان نه‌که‌ین .
پرسیاری زۆر له سه‌ر په‌رده‌ی مێشکی تاکی کورد هات و چوو
ده‌کات ، بۆ نموونه:
1- ئایا واژۆ کردنی ئه‌م ڕێک که‌وتنه به‌ر پرسیارانه بوه و
حکومه‌تی هه‌رێم له ڕێکخراوه‌ی ئۆپێک ئه‌ندامه ؟ 2- ئه‌گه‌ر
سه‌رکه‌وتنه بۆ تورکیا و عێراق ئایا سه‌که‌وتنیشه بۆ باشوری
کوردستان ؟
3- ئایا داهاتی باشوری کوردستان ئه‌گه‌ر ته‌نیا یه‌ک به‌رهه‌م
و ئه‌ویش هه‌ناردنی پیتڕۆل و گاز بێت ، بۆ داهاتوویی کوردستان
زه‌ره‌رمه‌ند نیه ؟
4- ئایا ژیر خانی ئابوری باشوری کوردستان که به زۆری "
یه‌ک هه‌نارده " ی ده‌بێت له خانه‌ی پڕۆژه‌یه‌کی سه‌رکه‌وتوو،
داده‌نرێت ؟
5- ئایا هه‌ڵویستی ئامریکا و ڕووسیا و به‌ریتانیا و فه‌رانسا ،
داگیرکارانی کوردستان و... له دوای شه‌ری جیهانی یه‌که‌م و
دووهه‌مه‌وه به نیسبه‌ت کێشه‌ی کورده‌وه، له مێشکی مێژوو
نه‌ماوه که ئێستا متمانه به به‌ڵێن و وه‌فایان ده‌که‌ن ؟
کام دیدار ، دانیشتن و دیالۆگتان به فه‌رمی و قانونی نوسراوه
و به‌رپرسانی هه‌ر دوو لا ئیمزایان کردووه و به دیکۆمێنت
ده‌رهاتوه و له ماسمێدیای هاو چه‌رخ بڵاو بوه‌ته‌وه ؟
6- ئایا هه‌موو ئه‌و گه‌نجانه که‌له ده‌ڤه‌ری سلێمانی و
هه‌ڵه‌بجه وه ، بۆ پشتیوانی له حافز ئه‌سه‌د ، به‌ره‌و
سوریا ده‌ربازده‌بن، و به ئاشکرا تۆڕه جاسووسیه‌کانی سپای
پاسداران له‌و ده‌ڤه‌رانه و نۆکه‌ر و به‌کرێگیراوه‌کانیان
ڕێکیان ده‌خه‌ن و خراون، مه‌ترسییه‌کی گه‌وره بۆ داهاتوی
حکومه‌تی هه‌رێم و پڕۆژه‌ی نه‌وت و گاز نین ؟
7- چ زه‌مانه‌ت و گارانتیه‌ک هه‌یه ، که پاره‌ی فرۆشی نه‌وت
و گاز به شه‌فافی به جه‌ماوه‌ر ی خه‌ڵک ، ڕاده‌گه‌یه‌ندرێت و
له کام له بواره‌کانددا ڕێبه‌رانی حکومه‌تی هه‌رێم، مه‌سره‌ف
و خه‌رجی ده‌که‌ن ؟ خۆ هێشتا دزی و گه‌ندڵی به‌چاره‌سه‌ر نه
کراوی هه‌ر ماوه‌ته‌وه !
8- ئایا پارله‌مانی کوردستان نه‌قشه و پلانیان سه‌باره‌ت به
وێران و داغان کردنی ژینگه‌ی کوردستان ، که هاوکات له گه‌ڵ
ده‌رهێنانی نه‌وت و گاز ده‌ست پێده‌کات هه‌یه ؟ کام پلان ؟
کام نه‌قشه ؟ ئایا وه‌زاره‌تی سامانه سروشتیه‌کان
پلاتفورمێکی زانستیان پێشکه‌ش کردووه ؟
9- ئایا یاسای نه‌وت و گاز له پارله‌مانی کوردستان له لایه‌ن
شاره‌زایانی ئه‌م بواره نوسراوه و په‌سه‌ند کراوه ؟
10- هێڵی کۆنی گواستنه‌وه‌ی نه‌وتی خاو له باشوری کوردستان
کارایی نه ماوه و هێڵی تازه ته‌قریبه‌ن 281 کیلو میتره.
ئایا پاراستنی ئه‌م بۆریه که هه‌ڵگری نه‌وتی خاو و گاز
به‌ره‌و تورکیایه ئاسانه ؟ ته‌واو 05 12 2013
ڕوونکردنه‌وه و هه‌ندی زانیاری پێویست:
* ئوپێک : ڕێکخراوه‌یه‌که، که وڵاتانی خاوه‌ن نه‌وت له
ده‌وری یه‌کتر کۆ ده‌کاته‌وه و ئه‌م ئۆڕگانه گوایه ؟
قیمه‌تی نه‌وت و گاز له بازاڕه‌کانی جیهان دیاری ده‌کات .
** ناتو: په‌یمانی هاوبه‌شی ئامرێکا له گه‌ل وڵاتانی گه‌وره
و چکۆله تره ، که بۆ پاراستن و دیفاع له
به‌رژه‌وه‌ندیه‌کانیان و به تایبه‌ت بۆ پاراستنی
به‌رژه‌وه‌ندی ئامریکا کار ده‌کات. له باری عه‌سکری و
نیزامیه‌وه یارمه‌تی یه‌کتر ده‌ده‌ن . ناتو هه‌میشه یارمه‌تی
ئه‌رته‌شی تورکیای داوه تا دژی" پارتی کرێکارانی کوردستان"
شه‌ڕ بکات و زانیاری پێویستی به فاشیزمی تورکیا داوه . ناتو
له ئه‌ساسدا دژی په‌ره‌سه‌ندنی بیر و فیکری چه‌پ که سوڤیه‌ت
به قسه‌ی زل ئاڵاهه‌ڵگری بوو ، شکڵ و قه‌واره‌ی گرت . ناتو
شه‌ڕی ئه‌فغانستان، عێراق، یوگوسلاوی، کوێت و لێبی کرد . گرفت
، بوحران ، گرانی ، نه‌بوونی ئاسایش و ئه‌منیه‌ت و قه‌یرانی
وڵاتانی ئاماژه پێکراوی به ئاستێکی باوڕ پێنه‌کراو
گه‌یاندوه . وله‌م وڵاتانه‌دا ژنان و منداڵان زۆرترین
قوربانیان داوه.
*** کارتیل : سه‌رمایه‌ی چه‌ند که‌س و یا چه‌ند کۆمپانی که
ده‌سه‌ڵاتێکی به‌ر فراوان و زۆری ئابوریان هه‌یه ، له
ئۆڕگانێک به ناوی کارتیل کۆ ده‌بێته‌وه که هه‌رگیز سنوور
ناناسێت و ده‌سه‌ڵاته‌که‌ی سه‌ر له ئاسمان ده‌کوتێت
وته‌نانه‌ت ده‌توانی سیسته‌می حکومه‌تی وڵاتانێک که له
که‌مه‌ندی کلۆنیالیزم گیریان کردووه و پێش نه‌که‌وتوون دیاری
کات .
|
