|
له‌بڵاوكراوه‌كانی (المجلس الاعلی للپقافه ) به‌هاوكاری
له‌گه‌ڵ (هیئه المصریه للكتاب )القاهره 1982ز ناوی
ته‌واوی كتێبه‌كه : {Fundamenttals of play
directortion } By: Alexander Dean ص39-45
- بەشی دووەم -
*وەزیفەی دەرهێنەر
(1) مێژووی دەرهێنان :
لەبەشەكانی پێشووتردا هەندێك بەشی گرنگی ئەم كتێبەی "الێكسەندەردین"م
، خوێ،دەوەو بە و هیوای بتوانم درێژە بەباسەكەم بدەم
لە بەشی دووەمی كتێبەكەدا : " بنەڕەتەكانی دەرهێنانی
شانۆیی" .
"دین " لەم بەشەی كتێبەكەیدا زۆربەگرنگیەوە باسی
وەزیفەی دەرهێنەردەكات و لەڕێی یەكێك لەونمونانەی
كەلەژیانیدا ڕوویداوە دەیگێرێتەوە و باس لەوەدەكات كە
شارۆچكەی مونتانا بلیتی "شانۆگەریەكی بینیووە " و
بەخەتێكی جوان لێی نووسرابوو : " بەڕێزە ئازیز
......." بەو دەستەواژەیە دەست پێدەكات و
لەوباوەڕەدایە كەیەكێك لە وەزیفەكانی دەرهێنەر
بەسادەیی بریتیەلە و بێژەیە "بەڕێزو ئازیز..." چونكە
بێ دوودڵی دەگەینە ئەوەی بڵێین كەواتە مامەڵەی ئەم
دەرهێنەرە لەگەڵ بلیت بەمجۆرەبێت كەواتە مامەڵەكردنی
ئەم دەرهێنەرە چۆنە لەگەڵ ئەكتەرەكانی لەسەر تەختەی
شانۆ؟! ڕەنگە زۆرێك نەزانن و تووشی واق ورمان ببن
لەبارەی ئەوەوە چونكە سەرهەڵدانی دەرهێنەر
وەكوكەسێتیەكی گرنگی شانۆیی كارێكی نوێ و ڕێژەییە .
ئەمەش لەلای كەسێكی ئاسایی پێویست نیە بزانێت وەزیفەی
ئەم كەسە چییە؟ بەڵكو ئەوەی گرنگە ئەوەبكات نەریت كە
چۆن بێتە ژوورەوەو چۆن دابنیشێت و كەی و چۆن دەچنە
دەرەوە . واتە ئەركی دەرهێنەرە بەرپرسیاریًتی نمایشی
شانۆیی بخاتە ئەستۆی لەیەكەم ساتی هاتنە ژوورەوەی
بینەرانەوە تادەچنە دەرەوە بەڵام (من وەكو خۆم باوەڕم
وایە ئەم مەقولەیەی دین وڵاتانی بی نەریتی شانۆیی
ناگرێتەوە لەبەرئەوەی كەس خۆی بەبەرپرس نازانێت و و
ئاستی چەشە و داواكاری تاك نادیدەیەو لەبەرچاونیە و
لەكەس و شوێنێك بۆكە س و شوێنیكی ترە گۆرێت) .
دەرهێنەری نوێ پەیمانی هەیە لەگەڵ شانۆ : لەكۆتاییدا
دۆخێكی جدی و كۆششێكی نوێ دەكات لەنمایشی درامیدا .
كەپێویستی بە تێگەیشتنی نوێ هەیە بۆ چییەتی بەرهەم
لەشانۆی ئەمرۆداییدا و ئەوەی پێویستە بكرێت ، ئەوەیە
تێگەیشتنی نوێ ڕەنێو بهێندرێت و لەچێتی بەرهەمی
شانۆییدا و لەمرۆداو لەمێژووی بەرهەمی شانۆییدا كەسێك
مەشق پێكەری "كۆرس" بووە لەدرامای گریكیدا و كارەكەی
بێ كەم وكورتی بریتی بوولە سەماكردن بە سەماكەرەكان
وڕێكخستنی جوڵەكان وهەروەها ڕاڤەكردنی ناوەرۆك و دەم
ودووی شیعری و بەرپەرچدانەوە لەشێوەو دۆخی جوڵەو ئیقاع
ی پەیوەست بە دروشمەكانی جەنگ و دروستكردنی مەزاج بۆ
جەنگەكان و مەشاعریان . كەواتە ئەركی فێركاری سەماو
دەم ودوو لە نێوان جوڵەو رأڤە كردنی بێژراوەكانی
دامەزاجی دیمەنی شانۆیی دروستكردووە . كە ڕێك بەمانا
ئەمرۆییەكەی دەكرێت بڵێین : "خۆریجۆس" دەرهێنەری
شانۆیی بووە . كەئەمەش بەرەِچاوكردنی كەسێتیە
جیاوازەكان بووە لەدیمەندا بۆنمونە : كەسێتی پاشاو
پاڵەوان لەدەرگایناوەڕاست و كەسێتیەكانی تریش بەپێی
گرنگی و باەیەخیان دەرگاكانی لاتەنیشتیان بەكارهێناوە
بۆهاتنە سەرتەختەی شانۆ و مەسافە كەوتووەتە نێوانیان
بەڵام كۆمبارسەكان لە فەتحەكانی تەنیشتی سەرتەختەی
شانۆ و لەهەر دیمەنێكدا لەسێ یان چوار كەس زیاتر
نەبوون لەسەر شانۆ لەكاتی دیالۆگكردندا و لەهێلكاری
زوئیاو ئەندازەی دەنگیدا رێگە پێدراوبوون بەشێوەیەكی
سەرەبست و بەپێی دۆخی ئەكتەرەكان لەسەرتەختەی شانۆ و
لەو سەردەمانەدا پێڵاووجل و بەرگ و روپۆشەكان بەجۆرێًك
بوون دەرفەتی زۆری داوە بەجوڵەكردن و زیاتر
دروشمەكانیان بێ جوڵە بون .
ئەم شێوە پێشكەشكردنانەی نمایشە شانۆییەكان بەپێی
بۆچوونی "ئەلێكسەندەر دین" چەندین سەدە درێژەی كێشا وە
لە قوتابخانەی فەرەنسی ك لاسیك و بەرەسەنایەتی
شۆڕشگێرانەوە گەشەی سەند لەنێوان كەسێتیەكاندا و
دەرهێنەر ڕاهێنانی كردووە بە وانەی نواندنیان كردووە
هەرچەندە كارەكە غنائی بووبێت یان ئۆپێرالی . هەرلەم
ڕووەوە گۆتەو زۆرێكی تر هەستیان بەم بەكارهێنانە
گەورەیە كردووە لە نمایشە درامیەكاندا ، بەڕای "دین"
ڕێساكانی دۆخی ئەكتەر بەرهەڵستی دەكەن لە چەمكی نوێی
ریالزم و باوەڕی وایە مانەوەی كەرەستەكان زۆرترن لە
سەرشانۆ لە و پێكهاتانەی شانۆی پێشوو تاجارێكی تر
ئامادە بكرێنەوە و دەرهێنەر دێت و لەبەرامبەر یدا
دەرهێنەر بەپێی پێویستی ئەو ڕیزبەندیە بەكاردێنێت و
دەیگۆرێت .
هەروەها گۆردن گرەیگ (Gordon Graig ) دركی بەوەكرد كە
بەرهەمە شانۆییەكان وەكو یەك نین هەرلەڕووی " ڕووناكی
و جل و بەرگ و روانگە و....." بەڵكو هەموویان پێكەوەن
بەیەكەوە بەستراون بەواتای ئەوەی ریاڵی بوون لەشانۆدا
وادەكات زیاتر هونەری شانۆیی حەقیقی بێت . بەسروشتی
حاڵ ئەم بزوتنەوەیە بڵاو بۆوە كەلەساڵی 1874 دۆك (
سایكس میننگن – saxe-meinigen) گروپێكی شانۆیی
دروستكرد لە بەرلین و زۆربەی كات جەختی لەوەدەكردەوە
كە فكرەی نواندن لەچێوەی كۆمەڵد ابێت . ئەوەبوو بەرلین
پێشوازی گەرمیان كرد لە و ئەكتەرانەو بە حەماس و گەرم
و گوڕیەوە بە پیریانەوەچوون. لە فەرنساش _ ئەنتوان –
Antooine ) هەستی بەوەكرد و شانۆی سەربەستی لەپاریس
دامەزراند لە كاتێكدا (ستانسلاڤسكی – stansavsky )
بنەمای شانۆی هونەری مۆسكۆی دانا . پاشان بەهاتنی (
ئاپیا - Adolphe Appia) راڤەی ئەوبنەمایانەكراو
ڕێگایەكی نوێی دەرهیچننای شانۆیی گرتەبەر و پاشان ماكس
ڕاینهارت دەستی كرد بە ئەزموونی ئازاینەو چاونەترسانا
لە كاری دەرهێناندا .
بەپێی ئەو زنجیرەیەی كەلەو مێژووە كورتەدا خرایە ڕوو ،
بەدەربڕینێكی سادە دیمەن دەبێتەیەكەیەكی هونەری و ئەم
دەستەواژەیەش ڕاڤەكردنی شانۆگەری دەگۆرێت بەشێواز و
مەزاج . كەئامانج لەوبنەمایانە داهێنانی وێنەیەك نییە
كە دەربڕین بێت لەواقع یان كردەیەك بێت لەڕوانگەیەكی
ڕەنگاوڕەنگەوە بەَلكو تایبەتمەندی ئەوسیفاتەپوختانەیە
لە گونجاندن و ڕێكەوتن و تەرتیبكردنی چڕو پڕو
جەختكردنەوە لە سەریان بە جۆرێًك دەربڕین بێًت لە
درێژكردنەوەی شانۆگەری لە بنەڕەتدا . ئەمەش پێویستی بە
ئاراستەكردنی ئەكتەرەكان و دەربڕینی هونەریانە هەیە
لەبەرئەوە "دین" باوەڕی وایە دەرهێنەر لەهەمان دۆخدا
دەبێتە داڕێژەری دیمەنی هونەری و مادەكانی ئەكتەر دەبن
و شێوە دەگرن و دادەڕێژرێنەوە لەناو ئەو
بنەماهونەریانەدا كە بەڕاستی دەگونجێت لە تێگەیشتن و
قالچبی شانۆگەریەكەدا .
(ب) ئاراستەكردنی ئەكتەر بە تاكو كۆ لەكۆمەڵەیەكی
پێكەوە پەیوەستدا :
ویستی زۆر هەیە بۆ تێگەیشتن لە بنەڕەتەكانی دەرهێنان
كەلەبەكارهێنانەوە بۆسەماوە دێن . ئەلێكسەندەر دین"
باسی ئەوەدەكات كە لەڕوانگەی كەسێتی دەرهێنەردا ، هەر
ئەكتەرێك دەبێت دەربڕینی خۆی بكات ، رۆڵی خۆی ببینێـت
و باوەڕی وایە رۆڵی دەرهێنەر لەوەدایە كە بتوانێت
پەیوەندییەكی بەتین لەنێوات ستافەكەی و وێنەكانی
سەرتەختەی شانۆدا بكات لە جوڵەو كردار و ئیقاع و
گواستنەوەی وێژدانی شانۆگەریەكە . كەواتە بەم پێی بێت
پەیوەندی دەرهێًنەر بە تاكو كۆی كاستەكەوە پێویستی
بەهێز هەیە و لەسەر دەرهێنەر پێویستە كە پرۆڤەیان
لەگەڵ بكات و بایەخ بداتە حیوارو دەنگ و دەربڕینی
جوڵەی جەستەی هەر یەكێك لە ئەكتەرەكان .هەروەها
لەڕوانگەری "ئەلێكسەندەردین"دا مەبەستمان لە دەرهێنان
ی شانۆگەری پێشكەشكردنی شانۆییە لەسەر تەختەی شانۆ
بۆجەماوەر و ڕاڤەكردنمان لە رێی جوڵەی درامی و دەنگ ی
درامی و هەروەها لەسەربنەمای وێناكردنی ویچدانی و فكری
دەقی نووسەر .
(ج) پێنج توخمە بنەڕەتیەكەی دەرهێنان :
لەبەشی داهاتووی ئەم كتێبەدا بە كورتی دەنگ یان بەشێك
لەبیستن ڕاڤە دەكەین و پاشان بەدرشتی جەخت دەكەینەسەر
جوڵە یان لایەنی بینین و هەروەها چارەسەری وێناكردنە
عەقڵی و ویژدانیەكانو "دین"دێتە سەر باسكردنی ئەوەی
ئەركی دەهێنەرە هەربەشێك بەكاردەهێنێت بەرهەمداربێت و
بەپێی سروشتی كارەكتەركان و تایبەتمەندیەكانیان .
چونكە لەڕاستیدا توخمەكانی دەرهیچنان و پرەنسیپەكانی
لەوتوخمانەن كە هەمووهونەرەكان وەكو نوێ پێویستی بە
ڕاستگۆیی و بە مەودای سێهەم هەیە كە دەرهێنان دەبێتە
زیادەكاریەك لە داهاتوودا كە دەبێت حسابی بۆبكەین .
|
