دەمێکە دەمەوێ شتێک لەسەر ئەم بابەتە بنووسم، گومان لەوەدا نییە لەکۆمەلگایەکی پیاوساردا پێگەی ژن پلە دوو و پلە سێ بێ‌، بەو مانایەی زۆر جار لە خوار ئاژەلیشەوە مامەلەی لەگەڵدا کراوە،وەختێک ژن دێ بەهەموو ماناکانی ژنێتی خۆیەوە دەست بۆ یاری کردن بەلێگۆی تیۆری سیاسەت دەبا ، یا دەیەوی لەرەهەندە کاریگەرەکانی وەک بواری کۆمەلایەتی ئابووری فەلسەفیدا بەشداری کاریگه‌ر بكا، بێ سێ و دوو لەلایەن رەگەزەکەی تر کەپێکهاتە دەسەلاتدارە سەرەکییەکەی ناو ئەو هاوکێشە کۆمەلایەتییە سیاسییە تیۆرییه‌‌یە، وه‌هەموو دەستەواژەو چەمگە ئێتیکییەکانی ناو ئەو کارلێکەی پاوان کردووە, دەبێتە ئامانج و کەرەستەی دژایەتی کردنی راستەوخۆ و ناراستەوخۆی ململانێ و کێبەرکێ ناشەرعییەکانی ئەوعەقڵیەتی دۆگماو چەق بەستووەی پیاوانی ناو ئەو کایەیە، کاتی خۆی من لەچاوپێکەوتنێکی رۆژنامەییدا گوتم: کەئێمەی ژنانی ناو کایە دیارەکان لەژێر چەتری پاوانخوازی دەسەلاتداردا بچووکترینمان کەمترین و گەورەترینمان ریسواييترینمانە،لەبەرئەوەی ڕەهەندی ئایدیۆلۆجیای پیاوسالاری، لەهاوکێشەی حوکمڕانی و بەڕێوەبردندا وا دەخوازێ لەکایە سیاسی و کۆمەلایەتی و ئابووری و فەلسەفیەکاندا ژن بەو چاوە ببینێ، کەبەلێ دەبێ ژن ڕەنگی ژنانەی زەردوسووری هەبێ، بەلام نابێ ده‌نگ و ڕاو بۆچوونی ژنانەی هەبێ, واتە ژن لە ناو دامەزراوە وسیستمە کۆمەلایەتییە سیاسییە بارزگانیەنییەکانی کۆمەلی پیاوسالاریدا، تەنیا بوكه‌ڵەیەکە بۆ چێژوەرگرتن, یاری پێ کردن و دامرکاندنەوەی حەزە شەیتانییەکانی پیاو.
ئا لیرەدا زۆرداری رەگەزی وەک سوونەتێکی داهێنراو بە هەموو ئاستەنگەکانییه‌وه‌، باڵ بەسەر تەواوی جومگەو تەوەرەکانی دەسەلاتدا دەکێشێ ، ئەو ژنانەش کە دەکەونە مەدار و ناو ئەم هاوکێشە ئیفلیج و نادروستانەوە، بەر کارلێکی نەرێنی لێکەوتە چەوتەکانی دەکەون و راستەوخۆ و ناراستەوخۆ ئەو شەپۆلە دەیانگرێتەوە کە هەول دەدا گورزی گورچک بڕیان تێسره‌وێنێ و پەرتەوازەیان کا ،ئەوان لە بلاوە پێکردنیاندا بێڕەحمانە دەیانهاڕن و وردو خاشیان دەکەن،
ژنانیش لە ژێر بارگرانی ئەم هەلاواردن وستەمە رەگەزییە بێ شومارەدا، بێ ئەندازە دەنالێنن و پەرتەوازە دەبن، زۆر جاریش باجەکەی بە خوێنو گیانی خۆیان دەدەن،رۆژ نیە سوپای کوشتن و لەشکری خۆکوشنتی ژنان سەردێری هەوالو رۆژنامەکان سوورنەکەن ، پیاوانیش ختووکەیان دێ ودەسەلاتیش بسکەی سمێلیان،
کەم ژن هەیە بتوانێ ئەم گرەوە مرۆییە بەرێتەوەو هیلاکی نەکەن ،یا پێی چؤل نەکەن و خۆیان لە شوێنی ئەو نەکەونە رمبازی و یەک لەناو بردن و چال هەلکەندەن بۆ یەک،
ئەمە لەکاتێکدا کە ئەگەر پیاو لە سیستمێکی وا هەستیاردا جارێک وەک مرۆڤ و جارێک وەک جیاوازی چینایەتی و جارێک وەک رەگەز بچەوسێنەوە ،ئەوا ژنان جارێک وەک مرۆڤ و جارێک وەک جیاوازی چینایەتی و چەندین جار وەک ژن دەنالێێن .
وەختێک هێرۆ خان بەنموونە وەردەگرین وەک تاکە ژنێک کە دەتوانێ لە ئەزموونی رۆژە سەختەکانی خەباتی شاخەوە بە حیکمەت و خۆراگری ژنانەی خۆی لە ژێر باری ئەزموونێکی ئەرشیفکراو و دۆکیۆمێنت کراوی دەولەمەندی خەباتی بەرەنگاری کۆمەلایەتی فەرهەنگی دا؛ بگاتە پێگەیەک کە نکۆلی لە مێژووی ماندووبون و لێهاتوویی نەپساوە و سه‌ركه‌وتنی خەباتی سیاسیانه‌ی نه‌کرێ ،یەکسەر دەبێتە ئامانج و هەرەشە لەسەر پێگەو دەسەلاتی هاورێ و هاوخەباتەکانی، کە تەمەنێک ئەزموونی ئەزەلی خەباتیان پێکەوە هه‌بووه‌ و سەدەیەک لەژێرسێبەری سه‌نگه‌رێكدا یەک سێرەیان لەیەک دوژمن هێناوەتەوەو بۆ یەک ئامانج تێکۆشاون ،
هەمووشمان دەزانین کە بە پێی شیکاری ئەو لێکدانەوەیە پێگەو دەسەلاتی پیاو لەوەها نەخشەیەکی سیاسی دا چەند خەتەرناکەو، خۆ لێدانو نزیک بوونەوەش لێی له‌ لایه‌ن ژنانه‌وه‌ هێلێکی چەند سوورە ،
ئا لیرەدا هەموو ئاماژەو دروشمەکانی دیموکراسیه‌ت و وەک یەکی و مافی مرۆڤ، کە لە پەیرەوی ناوخۆو پرنسیپی حکومڕانی و بەرێوەنردنی خۆماندا بەرزمان کردوونەتەوە دەکەونە ژێر دەیان پرسیاری ئەدەبی وئەخلاقی جدییەوە و پێچەوانەی ئەم چەمکانە،هەیمەنەی دەسەلاتی خۆیان بەسەر کۆی بەها و مۆرالە مرۆیی و ویژدانی و کلتوورییەکاندا دەسەپێنن.
هەر بۆیە وشیاری رەگەزی و رۆشنگەری جێندەری پێویستە بخزێنرێتە زهنی تاکی یەکێتییەو و ببێتە ئەرکێکی مێژوویی نەتەوەیی و ئەخلاقی و، بکرێ بە بنەمای پرنسیپی نیشتمانی و هەموو ئەندام ولایەنگرانی پابەند بن بە رێز گرتن لێی،
ئەگەر چاوێک لە پێگە و رۆلی ژن لە فەلسەفەی ئاپۆییزم و جێگیرکردنی پرۆژە یاسای خۆسەری لە حوکمرانی کانتۆنی رۆژئاوادا بکەین و بینرخێنین، دەگەینە دەرئەنجامی ئەو راستییەی کە لینینی مەزنیش پشتراستی کردۆتەوە ،لەوەی هیچ پرۆژە و نەخشەڕێگایەکی ئازادی وسەربەخۆیی لە سەر هیچ جوگرافیایه‌ك، بێ بەشداری کۆمەلاتی و فەرهەنگی و زانستی و سیاسی کارای ژن ناگاتە بنبەست، وەتا هەتا ژن رزگار نەبێ ،سەربەخۆییش هەر خەونی شاعرانە بووە و دەبێ.
بەلام ئایا ئەو ژنانه‌ی کە لەناوەندەکانی دەسەلات و بریارداندا هەم لەناو یەکێتی و هەم لە رێکخراوە مرۆییو مەدەنییەکانیش دان، لەسەریان نەبووە ئەم ئەرکە جێندەرییە وەک کەیسێکی نیشتمانی و نەتەوەیی فمینستی بجولێنن ولەسەری بووەستنەوە؟
یان هەر سێبەرو بەرژەوەندی باڵ وحیزبەکەیان بوون و نەچوونە ژێر بەرپرسیاری پەیامی پیرۆزی فمێنستی و جێندەرییەوە؟
من لێرەوە بەوپەری سەرسامیم بە ئەزموونی خەبات و خۆراگری و بێدەنگییە جوانەکەی هێرۆ خان لە ئاست ئەو هەموو ناعەدالەتییە کە بەرامبەری دەکرێ پێی دەلێم :
خەم مەخۆ ئەوەی بە تۆی دەفرۆشن ؛هەر شەری سیاسی نیە ،بەتەنیا گێچەلی کورسی و دەسەلات نیە، وەک هاورێیەکم گوتی تۆ لە کەسیان زیاترت نەخواردووە ،لە کەسیشیان کەمترت نەکردووە،ئەوە شەری ژن بوونە، ئەوە باجی ژن بوونە تۆ دەیدەی،
سلاو لە ئازەیەتیت
سلاو لە ئامادەیی بەردەوامت
تۆ دیانای کوردی
سلاو لە خزمەتەکانت بە دۆزی مرۆیی
سلاو لەوەی کە هەمیشە هاوپشت و،
هاومال وهاو خەباتی سوارچاکێکی مەزن و قەلایەکی بەرز، مامی کوردان بووی..

سویسرا
کەژاڵ عەلی
•